De Britse komedie The death of Stalin van de Britse filmmaker Armando Ianucci is een dag voor de bioscooprelease, gepland voor 25 januari, in Rusland verboden op last van het ministerie van Cultuur. De film zou informatie bevatten die volgens de Russische wet niet verspreid mag worden en de Russische geschiedenis in een kwaad daglicht stellen. De film, die in september 2017 in Engeland in première ging, is een satire op de machtsstrijd die ontstond na de dood van dictator Josif Stalin op 5 maart 1953.
De film werd op verzoek van verontruste burgers vertoond in een besloten kring van mensen uit de filmwereld (onder meer regisseur Nikita Michalkov, zelf regisseur van de prijswinnende anti-Stalin film Burnt by the sun uit 1994) , parlementsleden, historici en leden van de Maatschappelijke Raad van het ministerie van Cultuur. Hoofd van de Raad Joeri Poljakov vond de film niet geschikt voor vertoning omdat hij er tekenen in zag van een 'ideologische strijd tegen ons land'. Het besluit was unaniem, aldus Poljakov. Hij baseerde zich op de regelgeving voor de filmdistributie. Bioscoop Pionier in Moskou lapte het verbod aan zijn laars en heeft de film gewoon gedraaid, meldde de Russische dienst van de BBC. Geïnterviewde toeschouwers keurden het verbod af. De politie is inmiddels bij Pionier langs geweest.
Het ministerie van Cultuur liet namens de verzamelde experts weten dat 'na de vertoning bij ons de indruk is ontstaan dat de film, nog afgezien van het feit dat de acteurs heel slecht spelen, ook een paskwil is op de geschiedenis van ons land, een kwaadaardige en absoluut misplaatste "komedie", die de herinnering besmeurt aan onze burgers, die het fascisme hebben overwonnen.'
De film zou informatie bevatten die als 'extremistisch' kan worden beschouwd, gericht zijn op de 'vernedering van de Russische (sovjet) mens' en 'de minderwaardigheid van mensen op grond van hun sociale en nationale kenmerken propageren'. De opstellers van de verklaring wijzen er ook nog op dat het Russische volkslied door het slijk wordt gehaald.
Eerder adviseerde het ministerie van Cultuur de Russische lancering uit te stellen tot de zomer om de 75-jarige herdenking van de slag om Stalingrad niet te besmetten. Stalin wordt in Rusland beschouwd als de militair leider die de Russen naar de overwinning op nazi-Duitsland leidde.
Jelena Drapeko, lid van de commissie cultuur van de Doema, zei tegen persbureau RBK dat ze 'nog nooit in mijn leven zo iets walgelijks had gezien'. Ze vond dat de film elementen van extremisme bevatte. Beschuldigingen van extremisme worden in Rusland steeds vaker gebruikt om culturele evenementen te censureren. Een van de initiatiefnemers van de besloten vertoning, Pavel Pozjigajlo, vond dat de film spot met historische symbolen als het volkslied, ordes en medailles. 'Maarschalk Zjoekov wordt als een idioot voorgesteld. Bovendien bevat de film scènes met bovenmatig geweld.'
Scenarioschrijver Iannucci zei tegen de Guardian: 'Alle Russen die we de film hebben laten zien, met inbegrip van de Russische pers, zeiden ons dat ze er enorm van hadden genoten en hem waardeerden. Ze zeggen twee dingen: het is grappig, maar het is waar. Ik vertrouw erop dat we hem alsnog in de bioscoop krijgen.'
Parlementslid Natalja Poklonskaja, die zich een jaar lang heeft ingespannen voor een verbod op de tsaar-soap Matilda, over de minaares van tsaar Nicolaas II, is verontwaardigd dat de Britse komedie wel verboden is terwijl met de gekrenkte gelovigen geen rekening werd gehouden. Na veel protesten, vooral uit Russisch-orthodoxe hoek, ging Matilda vorig jaar toch in de roulatie. De Kerk heeft de tsaar heilig verklaard en heiligen hebben geen minnaressen, was het bezwaar van relgieuze fundamentalisten.
Matilda passeerde de censuur 'onder de saus van de vrijheid van meningsuiting', aldus Poklonskaja volgens persbureau RBK, terwijl de cultuurambtenaren bij De dood van Stalin 'onverwachts aan de geschiedenis dachten'. 'De verdediging van de morele waarden van het grote Rusland is kennelijk minder belangrijk dan de wens om aan de politieke "ruif" aan te schuiven,' aldus het Doemalid dat afkomstig is van de Krim.
Russische trailer van Smert Stalina
Volgens de Britse columnist van The Times David Aaronovich is met de ban maar weer eens bewezen dat tirannieën geen spot verdragen. Hij beleefde het meeste plezier aan het commentaar van parlementslid Jelena Drapeko: 'My favourite objection, though, belongs to Yelena Drapeko. The Death of Stalin, she said, was made to convince Russians that “our people are terrible and our leaders are idiots”. Our leaders in the present tense. This is odd because though Beria, Khrushchev and Molotov are in the movie, Putin, Medvedev and Drapeko herself are not.'
Lees hier meer reacties van Moskous publiek in de Moscow Times.
Voor wie het Russisch machtig is nog een satirisch filmpje over de rel. Internet-TV-station Dozjd (Rain-tv) maakte een eigen trailer waarin scènes uit The Death of Stalin versneden zijn met beelden uit Nikita Michalkovs film Burnt by the sun, waarin Stalin - onder meer - met zijn gezicht in een taart wordt gedrukt. De film was tien jaar geleden een kaskraker in Rusland. Als Dozjd mensen op straat om een reactie vraagt spreken velen hun afschuw uit over deze bespotting. Michalkov is een van de cineasten die opriep tot het verbod van The Death of Stalin.
Trailer waarin beelden van The Death of Stalin zijn versneden met beelden uit een film van Michalkov