Pogingen om de hongerstakende Oekraïense cineast Oleg Sentsov vrij te krijgen uit Russische gevangenschap lopen tot nog toe spaak. Noch telefoongesprekken tussen Poetin en zijn Oekraïense tegenstrever Porosjenko, noch de onderhandelingen tussen de mensenrechtenvertegenwoordigers van beide landen, de oproepen van Europese instellingen of de internationale campagne van cineasten hebben geleid tot zichtbare beweging in zijn zaak. Ook de Franse president Macron heeft persoonlijk bij Poetin aangedrongen op vrijlating van Sentsov. Het zou een mooi gebaar zijn tijdens het WK voetbal.
Oleg Sentsov tijdens zijn proces in 2015. Hij weigert om gratie te verzoeken. Foto vrij van rechten.
Intussen is de gezondheid van Sentsov volgens zijn advocaat ernstig verslechterd. Hij is sinds 14 mei in hongerstaking en werd na een crisis overgebracht van een strafkolonie in de Poolcirkel naar een plaatselijk ziekenhuis. Men wilde hem gedwongen voeding toedienen, maar dit weigerde Sentsov. Zijn raadsman Dmitri Dinze zegt dat hij 15 kilo is afgevallen en dat hij problemen heeft met zijn hart en nieren. Dinze bezocht hem op 22 juni en trof hem 'erg zwak, erg bleek' aan. Sentsov is aan de vooravond van het WK voetbal zijn actie begonnen met de eis dat hij en alle andere Oekraïense politieke gevangenen in Rusland worden vrijgelaten. Die groep bestaat, zegt Dinze, uit 64 personen.
Rus of Oekraïener?
De woordvoerder van Poetin, Dmitri Peskov, heeft laten weten dat vrijlating van Sentsov problematisch is. Tegenover de krant RBK zei Peskov dat Sentsov veroordeeld is op een zwaar vergrijp en dat hij de jure Russisch staatsburger is, ook al beschouwt hij zichzelf als Oekraïener. Ook moet de gevangene zelf om gratie vragen, aldus Peskov. Via zijn advocaat heeft Sentsov laten weten dit niet te zullen doen.
Als Rus zou hij niet kunnen worden uitgewisseld tegen Russische gevangenen in Oekraïne. Maar over zijn nationaliteit geven de Russische autoriteiten verschillende versies. Sentsovs advocaat presenteerde een document van de Russische federale dienst voor de uitvoering van straffen, waarin Senstov als burger van de Oekraïne vermeld wordt.
Sentsov kreeg in augustus 2015 20 jaar gevangenis opgelegd wegens het plegen en voorbereiden van terroristische aanslagen op de Krim. Hij zou samen met anderen brand hebben gesticht in het kantoor van Verenigd Rusland en de Russische gemeenschap en een Lenin-standbeeld hebben willen opblazen. Zelf heeft hij altijd ontkend gewelddadig protest in de zin te hebben gehad. Sentsov is geboren in de stad Simferopol op de Krim en woonde daar toen Rusland in maart 2014 het schiereiland annexeerde. De filmer was een prominente opposant van het Russische ingrijpen en werd in mei 2014 opgepakt. Ruim een jaar later veroordeelde een militaire rechtbank in de Russische stad Rostov hem. Drie andere Krim-bewoners werden als medeplichtigen tot 10 en 7 jaar veroordeeld.
Telefoongesprek
In een telefoongesprek tussen Poetin en Porosjenko, dat op 9 juni jongstleden op initiatief van Porosjenko plaatsvond, uittte de Oekraïense president zijn bezorgdheid over Sentsov en enkele andere Oekraïense hongerstakers die zich bij hem hebben aangesloten. Poetin en Porosjenko spraken af dat hun beider vertegenwoordigers voor de mensenrechten elkaars (krijgs- en politieke) gevangenen mochten bezoeken. Intussen hebben zij lijsten met namen uitgewisseld, maar de Oekraïense gedelegeerde Ljoedmila Denisova kreeg geen toegang tot Sentsov toen zij daarom vroeg. Sinds 14 juni is zij in Rusland, maar zij heeft nog geen enkele Oekraïense gevangene mogen zien. Haar Russische collega Tatjana Moskalkova stelt dat Sentsov alweer twee kilo is aangekomen en dat hij via een infuus aan het aansterken is. Advocaat Dinze denkt dat Moskalkova is misleid door autoriteiten in de regio van de strafkolonie.
Internationaal wordt er actief campagne gevoerd voor de Oekraïense filmer. Onder anderen Wim Wenders en Pedro Almodóvar zetten zich voor hem in. In Rusland zelf pleiten onder meer filmregisseur Andrej Zvjagintsev, televisiepresentator Vladimir Pozner en ex-presidentskandidate Ksenia Sobtsjak voor Sentsov. In 78 steden zijn solidariteitsacties gevoerd. Ook in Amsterdam. Daar werd zaterdag op het Museumplein een demonstratie voor zijn vrijlating gehouden, ondersteund door het documentairefestival Idfa.
Via het Idfa is ook een film te zien over de zaak tegen Sentsov.