Russische burgers staan open voor de financiële consequenties van de MH17-ramp, mocht blijken dat Rusland inderdaad te maken heeft gehad met het neerschieten van het Maleisische passagiersvliegtuig. Als onderzoek van de internationale gemeenschap uitwijst dat Rusland (mede)verantwoordelijk is voor de MH17-ramp, dan moet Rusland volgens een ruime meerderheid van de Russen ook smartengeld betalen aan de nabestaanden.

Uit onderzoek van Levada Centrum blijkt dat 55 procent van de Russische bevolking vindt dat de regering in Moskou de gezinnen van de slachtoffers dient te compenseren, indien vast komt te staan dat de 'Russische zijde schuldig' is aan de crash van het Maleisische passagiersvliegtuig op 17 juli 2014.

.
© Illustraties: Brechtje Rood, Trouw

In opdracht van de Universiteit Leiden en kennisplatform Raam op Rusland heeft het onafhankelijke Moskouse sociologisch researchinstituut Levada Centrum eind 2019 en begin 2020 een breed onderzoek gedaan naar de Russische publieke opinie over Nederland. Het is voor het eerst dat een dergelijk omvangrijke enquête over specifiek Nederland in Rusland is gehouden.

Het onderzoek van Levada toont aan dat Russen, ondanks de verkoelde betrekkingen, een positief beeld hebben van Nederland en graag meer contact zouden hebben met Nederlanders. In de woorden van een van de geënquêteerden: 'Het zou niet slecht zijn als Holland begreep dat de regering en het volk verschillende dingen zijn. En dat men geen stap moet zetten in de richting van de regering, maar dat men toenadering moet zoeken met het volk.'

MH17-strafzaak

De Russische publieke opinie over de vliegramp in 2014 is relevant voor de MH17-strafzaak die maandag 9 maart in Nederland begint. Hoewel de Russen in meerderheid nog altijd van mening zijn dat Rusland niet met het neerschieten van de Boeing boven Oost-Oekraïne te maken heeft gehad, lijken ze nu wel ontvankelijk voor de consequenties van de waarheidsvinding, die komende tijd op Schiphol voor de rechtbank Den Haag gaat plaatsvinden.

Op basis van het technische en justitiële onderzoek van het internationale Joint Investigation Team (JIT) heeft het Openbaar Ministerie (OM) vier verdachten gedagvaard. Dit kwartet – drie Russische en een Oekraïense staatsburger – wordt ervan beschuldigd (mede)verantwoordelijk te zijn voor het neerschieten van de Boeing MH17. Dat is volgens het OM gebeurd met een BUK-raketinstallatie die door Rusland was geleverd. De Russische autoriteiten erkennen het onderzoek van het JIT niet en verwijten de Nederlandse justitie 'vooringenomenheid'.

Dat officiële standpunt van de regering in Moskou heeft overigens nog steeds effect op de publieke opinie in Rusland, blijkt eveneens uit de enquête van Levada. Bijna 60 procent van de Russen denkt dat de Oekraïense militairen of vrijwilligers de hand hebben gehad in de crash. Maar het aantal burgers dat meent dat pro-Russische rebellen in de Donbas, Russische vrijwilligers of zelfs de Russische krijgsmacht zelf schuldig is aan de ramp is intussen wel gestegen van 2 naar 10 procent. Dat is een forse stijging ten opzichte van een peiling die Levada één jaar na de crash deed. Ruim een kwart van de Russen zegt de kwestie te moeilijk te vinden voor een antwoord. Dit percentage twijfelaars is gemiddeld twee tot vier keer hoger dan bij de vragen in het Levada-onderzoek die geen betrekking hadden op de MH17.

Positief imago

De resultaten van het Levada-onderzoek, dat zich niet beperkte tot de MH17, zijn gepresenteerd op het internationale symposium Muddling or Breaking Through? Russian-Dutch relations in the next decade dat Universiteit Leiden en Raam op Rusland op vrijdag 14 februari op de Campus Den Haag hebben georganiseerd.

Doel van de initiatiefnemers van het onderzoek was om een beeld te krijgen van het imago van Nederland in de Russische publieke opinie. Via een persoonlijke enquête bij een representatieve steekproef van 1600 volwassen Russen thuis en diepte-interviews in focusgroepen legde Levada Centrum een twintigtal vragen voor over onder meer economie, typerende waarden en normen, rechtsstatelijke principes, sociale zekerheid, onderwijs in Nederland en zijn bilaterale betrekkingen met Rusland.

Uit het onderzoek komt naar voren dat Nederland in de Russische publieke opinie goed scoort. Zeventig procent verhoudt zich naar eigen zeggen 'goed' of zelfs 'zeer goed' tot Nederland. Slechts iets meer dan 5 procent oordeelt slecht over Nederland. Vooral de verzorgingsstaat en de burgerrechten worden gewaardeerd. De spreekwoordelijke tolerantie roept meer gemengde reacties op. Het liberale drugsbeleid en het homohuwelijk worden door ongeveer de helft van de Russen afgewezen en slechts door een kwart respectievelijk een achtste gebillijkt. Maar over de Nederlandse euthanasiewetgeving zijn de meningen half om half verdeeld.

Dagblad Trouw en de website van RaamopRusland berichten uitvoeriger over de resultaten van het Levada-onderzoek.