De lokale verkiezingen die in september in tachtig regio’s plaatsvonden, hebben op meerdere plaatsen een verrassende uitslag opgeleverd. Hoewel regeringspartij Verenigd Rusland, op een enkele uitzondering na, al jaren zo goed als zeker is van de overwinning, lijkt daar dit najaar verandering in te zijn gekomen. Waarom?

In vier van de 26 regio’s waar een gouverneur gekozen werd, kwam regeringspartij Verenigd Rusland niet meteen in de eerste ronde als winnaar uit de bus. Tot voor kort was dat meestal wel het geval. In de regio’s Vladimir, Chabarovsk, Primorskij Kraj en in de autonome Siberische deelrepubliek Chakassië moest een tweede ronde uitwijzen wie er gouverneur zou worden. In Chabarovsk en Vladimir werden de zittende gouverneurs van Verenigd Rusland in de tweede ronde zelfs ruim verslagen door kandidaten van de Liberaal Democratische Partij van Rusland (LDPR), de populistische protestpartij van Vladimir Zjirinovski.

In Chakassië trok de kandidaat van Verenigd Rusland zich een dag voor de tweede ronde terug wegens gezondheidsproblemen, maar over de werkelijke reden van zijn ‘capitulatie’ wordt gespeculeerd. Uiteindelijk zou hij door het Kremlin zijn gedwongen zich terug te trekken om zo een grote nederlaag in de uitgestelde tweede ronde te voorkomen waar de winst waarschijnlijk naar de kandidaat van de KPRF gaat. Ook in Primorskij Kraj rond Vladivostok is nog geen officiële winnaar bekend gemaakt, omdat de tweede ronde gepaard ging met ongeregeldheden in een aantal stembureaus.  

              Poetin op bezoek bij waarnemend gouverneur Andrej Tarasenko in Primorskij Kraj. (Foto: Kremlin.ru)

Verkiezingsfraude

Voorafgaand aan de tweede ronde in Primorskij Kraj, het Russische Verre Oosten, heeft Poetin tijdens een ontmoeting met Tarasenko gezegd dat ‘alles in orde’ zou komen met de verkiezingen. Dit bleek anders te lopen. De uitslag van de tweede ronde, die op 16 september plaatsvond, werd geannuleerd op advies van de Centrale Kiescommissie. Andrej Tarasenko, kandidaat van regeringspartij Verenigd Rusland, en Andrej Isjtsjenko van de communistische partij (KPRF) beschuldigden elkaar daar van fraude. Na het tellen van de laatste stemmen bleek in de nacht van 17 september dat Tarasenko gewonnen had, terwijl communist Isjtsjenko na 95% van de stemmen nog aan kop ging. Isjtsjenko beschuldigt zijn tegenstander van fraude omdat de laatste uitslagen zouden zijn binnengekomen van stembureaus waar verkiezingswaarnemers het stemlokaal zouden zijn uitgezet. De communist wordt op zijn beurt door de fractie van Tarasenko beschuldigd van het omkopen van kiezers.

Hierop besloot Ella Pamfilova, voorzitter van de Centrale Kiescommissie – na veel rumoer in de Russische pers – om de tweede ronde te annuleren en een derde ronde te organiseren voor het eind van het jaar. De beslissing om de tweede ronde te annuleren kwam enigszins als een verrassing, omdat het sinds de jaren negentig niet meer is voorgekomen dat gouverneursverkiezingen moesten worden overgedaan.

Het annuleren van de tweede ronde is volgens critici niet de meest voor de hand liggende optie. Zo had de communist Isjtsjenko liever gezien dat de resultaten van de dertien stemlokalen waar ongeregeldheden waren gesignaleerd, ongeldig zouden worden verklaard in plaats van alle resultaten uit de hele regio. Vanuit het Kremlin geredeneerd, was het annuleren van die vervalse uitslagen echter geen optie, aangezien dat zou kunnen uitpakken in het nadeel van Tarasenko. In de kritische krant Novaja Gazeta stelt politicoloog Gleb Pavlovskij, tot 2012 zelf spindoctor van het Kremlin, dat de beslissing om de resultaten in te trekken hoogstwaarschijnlijk is genomen na overleg met president Poetin. De beslissing was noodzakelijk om een einde te maken aan het schandaal.

Afstraffing

De uitslagen van de regionale verkiezingen waarbij Verenigd Rusland ook nog eens in drie regio’s (Chakassië, Irkoetsk en Oeljanovsk) een meerderheid in het lokale parlement verloor ten gunste van de communisten, laten zien dat de regeringspartij en de daaraan verbonden naam van president Poetin geen garantie meer zijn voor succes in de regio’s. Toch komt het lokale verlies van Verenigd Rusland niet uit de lucht vallen. Socioloog Denis Volkov van het onafhankelijke sociologische onderzoeksinstituut Levada Centrum constateert in een artikel voor de nieuwssite RBK dat de populariteit van de regering al ruim twee jaar tanende is. De aangekondigde verhoging van de pensioenleeftijd, die menig Rus niet ziet zitten en de onvrede over de economische situatie, spelen Verenigd Rusland parten. Dat blijkt ook uit de peilingen van het Levada Centrum. Slechts 28% van de ondervraagden zegt de regeringspartij nog te steunen, een daling van tien procent ten opzichte van een jaar geleden.

Het lijkt erop dat de zogeheten 'systeemoppositie' van KPRF, LDPR en Rechtvaardig Rusland - de enige drie politieke partijen die naast Verenigd Rusland zetels in de Doema hebben - bij deze regionale verkiezingen heeft kunnen profiteren van de sociale onvrede. De LDPR en de KPRF, die over het algemeen wel samenwerken met de regering, hebben zich in de Doema in de eerste en derde lezing van het wetsvoorstel uitgesproken tegen de verhoging van de pensioenleeftijd. In de tweede lezing van woensdag 26 september hebben beide partijen overigens wel ingestemd met de door president Poetin voorgestelde aanpassingen van het wetsvoorstel. Door hun verzet tegen de impopulaire maatregel hebben de LDPR en de KPRF met name in de tweede rondes van de gouverneursverkiezingen proteststemmen verzameld, analyseerden bronnen die dicht bij het Kremlin staan de uitslagen van de regionale verkiezingen in gesprek met het financiële dagblad Vedomosti. Diezelfde bronnen lieten weten dat de LDPR en de KPRF mogelijk zouden worden ‘gestraft’ omdat hun verkiezingscampagne teveel tegen de zittende macht zou zijn gericht maar die geruchten zijn door Dmitri Peskov, de woordvoerder van president Poetin, weer ontkracht.

Het is dan ook de vraag in hoeverre het Kremlin werkelijk iets te vrezen heeft zolang burgers hun onvrede voornamelijk uiten door op oppositiepartijen te stemmen die tot op heden deel van het systeem zijn, zegt Dmitri Badovskij van het Instituut voor Sociaal-Economisch en Politiek Onderzoek.

                                                                                                                                               .

Bronnen: Meduza, Carnegie, Novaja Gazeta, The Bell, Vedomosti, BBC Roesskaja sloezjba