Rusland speelt met de gedachte de Raad van Europa definitief te verlaten. Als vervanger voor de interparlementaire dialoog kan mogelijk de vergadering van voorzitters van parlementen van Eurazië gaan fungeren. Deze suggestie van Doema-voorzitter Volodin volgde op de weigering van de Parlementaire Assemblee (PACE)  om Rusland tegemoet te komen met aanpassing van de regels, waardoor het moeilijk zou worden om een delegatie stemrecht te ontnemen bij wijze van sanctie.

In 2014 stemde de Assemblee voor een resolutie die de 18 Russische parlementsleden hun stemrecht ontnam als strafmaatregel voor de inmenging van Rusland in Oost-Oekraïne en de annexatie van de Krim. In 2016 en 2017 bleven de Russische parlementariërs weg en verklaarden pas te zullen terugkeren als hun rechten volledig zouden zijn hersteld. Er ontstond een impasse, want  hoe  kon de Assemblee de sanctie opheffen, zonder dat er iets was verbeterd met betrekking tot Oost-Oekraïne en de Krim? Rusland verhoogde de druk door te dreigen helemaal uit de Raad van Europa te stappen en schortte het betalen van zijn contributie ten dele op.

Pogingen het afgelopen jaar om middels gesprekken en veranderingen in de regels de impasse te doorbreken, zijn nu stukgelopen. Secretaris-generaal Jagland zei deze week dat Rusland moet worden uitgesloten uit de Raad van Europa als het vóór mei 2019 zijn bijdrage niet heeft betaald. Om dit vóór te zijn, zou Rusland zelf z’n lidmaatschap moeten opschorten, zo luidde de reactie uit Moskou.

Raad van Europa

De Raad van Europa is een organisatie waarvan 47 Europese landen lid zijn. Doelstelling is de democratie, de rechtsstaat en de mensenrechten in Europa te garanderen en samenwerking te bevorderen. Lidstaten zijn verplicht om het Europees mensenrechtenverdrag, het Europees sociaal handvest en het anti-martelingenverdrag te aanvaarden en de doodstraf af te schaffen.

In 1949 werd de Raad van Europa opgericht om een Europa, gebaseerd op gemeenschappelijke waarden te bouwen en op die manier vrede en veiligheid zeker te stellen. In de Koude Oorlog waren alleen West-Europese landen lid. Na de val van de Muur sloten Oost-Europese landen en ook Rusland zich aan. Rusland werd in 1996 lid.

De Raad van Europa is gevestigd in Straatsburg en wordt bestuurd door een Parlementaire Assemblee en een Comité van Ministers. De Assemblee wordt gevormd door 318 vertegenwoordigers van de nationale parlementen uit de 47 lidstaten. Ze vergaderen viermaal per jaar een week in Straatsburg plus éénmaal in een van de lidstaten. De Assemblee monitort de situatie van de mensenrechten, brengt rapporten uit en kan maatregelen nemen tegen een land zoals het stemrecht ontnemen of in het uiterste geval uitstoting. Dit laatste is nog nooit gebeurd.

Het Comité van Ministers bestaat uit de ministers van Buitenlandse Zaken, die minstens twee kaar per jaar bijeenkomen. Door het jaar heen vergaderen hun Permanente Vertegenwoordigers in Straatsburg. Dat doen zij wekelijks.

De belangrijkste instelling van de Raad is het Europees Hof van de Rechten van de Mens, waarbij burgers en organisaties een klacht kunnen indienen tegen een lidstaat met een beroep op het Europees mensenrechtenverdrag. De uitspraken van het Hof zijn bindend voor de betrokken staten.

De Raad van Europa heeft zichzelf gemarginaliseerd, zei de Russische senator Andrej Klimov. Vroeger speelde volgens hem de Raad een voorname rol op het wereldtoneel, maar dat is nu niet meer zo.  Rusland is één van de weinige landen in Europa, waar men de organisatie nog kent, aldus Klimov.  Rusland zou zich beter kunnen richten op organisaties waar ‘de mensenrechten worden nageleefd en waar men de mening van soevereine staten en hun delegaties respecteert’.

Emotioneel debat

Een commissie van PACE legde deze week de assemblee een resolutie voor om de regels aan te passen, zodat het uitsluiten van landendelegaties moeilijker zou worden. De resolutie werd echter niet in stemming gebracht, toen het duidelijk was dat de Assemblee haar zou verwerpen. Rapporteur Petra de Sutter zei achteraf:  ‘Het debat was zo emotioneel, dat we zeker niet de tweederde meerderheid zouden krijgen die nodig was voor het aannemen van de resolutie. De kritiek van veel sprekers was dat het allemaal om Rusland draaide. De meerderheid wilde niet dat dit rapport gebruikt werd om de deur voor Rusland weer te openen.’ Vooral de Oekraïense sprekers verzetten zich fel tegen de resolutie.

Rapporteur Petra de Sutter: 'Veel mensen denken dat er geen dialoog
meer mogelijk is met Rusland'. Foto rechtenvrij

In januari, na de opening van het nieuwe zittingsjaar, komt het rapport weer ter tafel. Volgens  De Sutter speelt dan de kwestie Rusland geen rol, omdat Rusland hoe dan ook in 2019 niet zal terugkeren in de Assemblee. De Sutter zei niet te weten wat de gevolgen van het uitstel zijn, maar hoopt dat Rusland zich weer aansluit. ‘Veel mensen in de Assemblee denken dat er geen dialoog meer mogelijk is met Rusland. Ik kan die gevoelens begrijpen, de teleurstelling, de angst en de boosheid. Maar uiteindelijk is het beter om met elkaar om de tafel te zitten. Anders krijgen we een nieuwe Koude Oorlog en misschien geweld. Niemand die dat wil.’

Bronnen:  assembly.coe.int, RBK.ru, Sputnik.com, RT.com