Vrijdag 30 november kondigde de Oekraïense president Petro Porosjenko plotseling een verbod op inreis af voor alle Russische mannen tussen de 16 en de 60 jaar. Ook andere Russische burgers kan de toegang tot het buurland worden ontzegd. Met de invoering van de noodtoestand mag de Oekraïense douanedienst Russische burgers bij de grens weigeren. De Oekraïense president zegt dat de maatregelen noodzakelijk zijn omdat hij vreest dat Rusland nog een stuk van Oekraïne wil annexeren.
Russische burgers die naar Oekraïne reizen moeten rekening houden met extra controles bij de grens. Vrijdagochtend werd in het kader van de noodtoestand het inreisverbod voor Russische mannen in de leeftijd van 16 tot 60 jaar aangekondigd. Het inreisverbod is ingevoerd om te voorkomen dat zogenaamde ‘privélegers’ Oekraïne zouden kunnen binnenkomen. Volgens de Oekraïense president Porosjenko hebben Russische privélegers in 2014 bijgedragen aan de destabilisering van Oost-Oekraïne. Oekraïne wil voorkomen dat operaties worden uitgevoerd door brigades van ‘particuliere’ militaire eenheden, ‘die eigenlijk vertegenwoordigers van de Russische strijdkrachten zijn’, bevestigde het hoofd van de Oekraïense douanedienst Tsigikal op een bijeenkomst met president Porosjenko.
President Porosjenko kondigt krijgstoestand af en zegt bang te zijn voor Russische militaire acties. Foto president.gov.ua
Maar behalve Russische mannen kunnen ook andere Russische burgers door de Oekraïense douanedienst geweigerd worden. De Russische ambassade in Oekraïne berichtte na het ingaan van de noodtoestand op 28 november, over een stijgend aantal Russen dat de toegang tot de Oekraïne zou zijn ontzegd. Vrijdag publiceerde de onafhankelijke nieuwssite Meduza een paar verhalen van burgers met een Russisch paspoort die na aankomst in Kiev op het vliegtuig naar huis werden gezet. De Russische ambassade in Oekraïne noemt de acties van de douanedienst ‘discriminerend jegens Russische burgers’ en heeft het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken om opheldering gevraagd.
Uitzonderingen
Vrijdag lichtte de Oekraïense douanedienst toe dat het inreizen van Russische burgers per individu bekeken wordt. Als een willekeurige Rus zijn reisdoel niet helder kan uitleggen, kan hij bij de grens worden teruggestuurd. De douanedienst zei dat Russen die om diplomatieke of humanitaire redenen zoals bijvoorbeeld voor ‘een begrafenis of door ziekte van naasten’ naar de Oekraïne reizen, wel toegelaten worden evenals Russen met een verblijfsvergunning. Deze uitzonderingen gelden ook voor Russische mannen.
Ook het grensverkeer van Oekraïne naar de Krim, wordt beperkt. Het reizen naar de Krim vanuit Oekraïne is gedurende de noodtoestand alleen voorbehouden aan Oekraïense staatsburgers. Behalve Russen, de zogenaamde ‘risicogroep’ worden ook buitenlanders die via de Oekraïne naar de Krim willen reizen door de Oekraïense douanedienst tegengehouden. Een in Moskou gevestigde journalist van een Zweedse krant is al bij de grens geweigerd. De Oekraïense autoriteiten gaan bekijken of er mogelijk voor buitenlandse journalisten een uitzondering moet worden gemaakt.
Broedervolken
Woordvoerder van het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken, Maria Zacharova, liet vrijdag weten dat Rusland niet met tegenmaatregelen op het inreisverbod zal reageren omdat het tot een ‘toestand van waanzin’ zou leiden. Het inreisverbod dat Porosjenko heeft ingevoerd is volgens haar een teken dat het Oekraïense staatsapparaat niet functioneert.
Het voorkomen van verdere escalatie is volgens de Oekraïense politicoloog Grigori Tsjizjov niet de enige reden waarom Rusland voorlopig afziet van tegenmaatregelen. Rusland heeft er om demografische en om politieke redenen geen baat bij om de migratie van Oekraïners naar Rusland stop te zetten. Zowel arbeidsmigranten als vluchtelingen uit Donetsk en Loegansk komen naar Rusland voor een beter leven. Rusland kan op zijn beurt wel wat arbeidskrachten gebruiken.
Zjirinovski, leider van de nationalistische Liberaal-Democratische Partij van Rusland en berucht om zijn aanstootgevende uitspraken, riep op om het uitdelen van Russische paspoorten aan Oekraïners te versnellen in plaats van de grens voor hen te sluiten. Volgens hem zal dit ‘uiteindelijk helpen Oekraïne leeg te laten lopen’.
Veel Russen hebben familie in Oekraïne en daarom zijn de verscherpte grenscontroles hinderlijk voor gewone burgers. Sergei Sjnoeroev, leider van de Petersburgse rockgroep ‘Leningrad’ schreef een ironisch gedicht over de situatie en publiceerde dat op Instagram. In het gedicht verwijst hij naar het gedeelde verleden van Oekraïne en Rusland en zegt dat het niet zomaar weggevaagd kan worden. Hij voorspelt dat de buurvolken elkaar tegen het jaar 2100 wel weer zullen begrijpen. ‘Aquarium’, een andere band uit Sint-Petersburg, heeft zijn tournee door Oekraïne voor onbeperkte tijd uitgesteld wegens het inreisverbod voor Russische mannen. Ze hopen in juni alsnog in Oekraïne op te kunnen treden. ‘Vrede voor iedereen!’ schrijven ze op hun website.
Porosjenko heeft verdere beperkingen van de rechten van in Oekraïne woonachtige Russen aangekondigd. Op twitter stelde de president Oekraïense burgers gerust dat zij voorlopig nog geen noodrantsoenen hoeven aan te leggen. ‘Je hoeft niet naar de winkels te rennen om lucifers en zout in te slaan. Voor Oekraïense burgers zullen er geen enkele beperkingen zijn wat betreft het opnemen van spaargeld, het wisselen van valuta of het reizen naar het buitenland. Voor Russische burgers worden deze beperkingen wel ingevoerd. En ik denk dat dit geheel terecht is.’ President Porosjenko stelde verder voor om de registratie-eisen voor Russische burgers aan te scherpen in de tien Oekraïense regio’s waar het krijgsrecht nu van kracht is. Voorlopig is de noodtoestand geldig tot 26 december.
Bang voor Poetin
De president van Oekraïne acht de noodtoestand noodzakelijk om zijn land te verdedigen tegen de dreiging van Rusland. Op 29 november zei Porosjenko in een interview met de Duitse krant Bild dat Poetin er net als in 2014 op uit is om weer een deel van Oekraïne in te nemen. ‘We hebben indicaties dat Poetin mogelijk bezig is met de planning van een grondoffensief. We hebben de satellietbeelden aan al onze partners laten zien.’ De Oekraïense president vroeg via de Duitse krant om de NAVO marineschepen naar de Zee van Azov te laten sturen. Porosjenko vreest dat Poetin de Zee van Azov, waaraan belangrijke Oekraïense havens grenzen, wil innemen.
Het Westen schaart zich achter Oekraïne en heeft de entering van drie Oekraïense militaire vaartuigen in de Straat van Kertsj veroordeeld. Hoofd van de NAVO Jens Stoltenberg heeft Rusland opgeroepen de 24 bemanningsleden die nu in Rusland worden vastgehouden, vrij te laten. De NAVO zal Oekraïne echter niet met marineschepen te hulp schieten omdat het bondgenootschap een militarisering van het conflict met Rusland wil voorkomen.
Kremlin woordvoerder Peskov bekritiseerde president Porosjenko’s oproep aan de NAVO en beschuldigde hem ervan het incident verder te willen laten escaleren. Volgens Rusland gebruikt Porosjenko de confrontatie bij de Zee van Azov om zijn kansen bij de presidentsverkiezingen volgend jaar maart te vergroten.
Vladimir Poetin en Angela Merkel hebben op de G20 top in Argentinië afgesproken dat er diplomatiek overleg op hoog niveau komt tussen Rusland, Oekraïne, Frankrijk en Duitsland om tot een politieke oplossing te komen voor het conflict bij de Zee van Azov.
Bronnen: BBC Russian, Tass, The Bell, Meduza, gazeta.ru, Focus.ua, Bild, RadioSvoboda, Novaja Gazeta, Regnum, Reuters, The Moscow Times