Voor het eerst sinds de versoepeling van de notoire extremismewet heeft een rechtbank (in Jekaterinburg) een rechtszaak wegens extremisme gesloten.  Op 28 december ondertekende president Poetin een versoepeling van de wet tegen extremisme, die de afgelopen jaren steeds vaker gebruikt werd om mensen te vervolgen om reposts, likes, memes en retweets. 

Critici van de wet noemen de versoepeling kosmetisch. 'Dit zijn simpelweg kosmetische wijzigingen om mensen te kalmeren,' zei  Damir Gainutdinov, advocaat bij de Agora mensenrechtengroep tegen The Moscow Times.

De zaak betrof Vladimir Manoejlenko, de leider van de 'neo-paganistische' beweging 'Vereniging der Slaven' (Схорон еж Славен), die in september 2016 op zijn pagina op VKontakte (het Russische Facebook) twee oud-kerkslavische artikelen had afgedrukt. Mensenrechtenorganisaties en advocaten protesteren al sinds de invoering van de wet.

Sinds de wet op het extremisme van kracht is geworden is het aantal vervolgingen wegens verspreiding van materiaal via internet in Rusland drastisch gestegen. In 2017 werden 783 mensen in Rusland veroordeeld wegens extremisme (0,01% van het totale aantal strafzaken). 572 mensen werden veroordeeld op grond van artikel 282 van het Wetboek van strafrecht ('het zaaien van haat of vijandschap of schending van de menselijke waardigheid').

Maria Motoeznaja (23), aangeklaagd wegens het posten van cartoons, met haar advocaat Aleksej Boesjmakov

Afgelopen zomer werd bijvoorbeeld een gerechtelijk onderzoek wegens extremisme gestart tegen  twee jongeren in Barnaoel, de 19-jarige Daniil Markin en de 23-jarige Maria Motoeznaja. Ze deelden humoristische tekeningetjes op VKontakte. Een daarvan toonde vrouwen, verkleed als nonnen, die sigaretten rookten en elkaar aanspoorden dat snel te doen 'zolang God niet kijkt'. Een ander toonde Afrikaanse kinderen met lege borden in handen, met als onderschrift: 'Zwarte humor is als voedsel - niet voor iedereen'.

Motoeznaja becommentarieerde haar arrestatie en het politieverhoor op haar VKontakte-pagina als volgt: 'Hallo iedereen, ik heet Masja, ik ben 23 jaar oud en ik ben een extremist.' Markin werd vervolgd wegens het posten van een cartoon waarin Jon Snow van het populaire Game of Thrones wordt afgebeeld als Jezus.

Heidense rituelen

De paganist Manoejlenko (57) werd door het OM verdacht van het verspreiden van artikelen die 'haat of vijandschap zaaide ten opzichte van een groep mensen op basis van hun nationaliteit'. Volgens het Openbaar Ministerie bevatten de artikelen antisemitische elementen.

De paganist, die rituele diensten houdt, verklaarde zelf dat hij zich slechts toelegt op de herleving van oude slavische tradities en zich noch met politiek, noch met religie bezighoudt. Hij weet de zaak aan een conflict met de Russisch-orthodoxe kerk over een heidense tempel die hij had ingericht in een park in de provincie Sverdlovsk. Het OM liet Manoejlenko psychiatrisch onderzoeken.

Parlementslid Sergej Sjargoenov vroeg Poetin afgelopen zomer de wet af te zwakken omdat er 'overijverige dienstkloppers zijn die zich op dat zogenaamde extremisme hebben gestort'. Volgens Sjargoenov betrof het vaak geen oproepen tot geweld, maar 'vaak absurde of felle uitspraken, waar je het mee oneens kunt zijn'. Poetin antwoordde hem tijdens zijn Directe Lijn met de bevolking dat we 'niet alles tot idiotie en absurditeit moeten verheffen'.

Daniil Markin werd verdacht van extremisme wegens het posten van een karikatuur van  Jon Snow als Jezus

Ook de Mensenrechtenraad van de president tekende protest aan tegen de stringente toepassing van strafbaarstelling van reposts via internet. Het Wetboek van strafrecht, aldus de Raad, mag slechts worden gebruikt tegen mensen die geweld gebruiken of mensen serieus met geweld bedreigen. Afgeschaft moet volgens de Raad het 'register van extremistische materialen' en er moet een einde komen aan de 'eindeloze linguistieke, psychologische en overige expertiseonderzoeken' die extremisme proberen op te sporen. De versoepeling van de wet houdt in dat first offenders slechts een boete, taakstraf of 15 dagen detentie kunnen krijgen.

(Bronnen: RIA Novosti, Meduza, Newsru, BBC, The Moscow Times)