Eind 2016 werden zes Russische hacking-experts gearresteerd. Nu zijn twee van hen, Sergej Michajlov en Roeslan Stojanov, achter gesloten deuren veroordeeld tot respectievelijk 22 en 14 jaar celstraf voor verraad. Onderzoeksjournalist Andrej Soldatov denkt dat de twee aan de Amerikanen informatie hebben doorgegeven over het hacken van de computers van de Democratische Partij rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016.

  Michajlov (links) en Stojanov (rechts, foto: Kaspersky Lab).

Michajlov was hoofd van het Centrum voor Digitale Veiligheid van de FSB, de Russische veiligheidsdienst. De zakenkrant Kommersant meldt dat hij volgens de aanklager gevoelige informatie doorspeelde aan de CIA over het Russische gerechtelijke onderzoek naar Pavel Vroeblevski, de oprichter van het bedrijf Chronopay. Dit bedrijf verwerkt online betalingen en werd in 2013 veroordeeld voor het uitvoeren van cyberaanvallen op Russische bedrijven. De CIA zou tien miljoen dollar hebben betaald voor informatie over de zaak.

Roeslan Stojanov, de tweede veroordeelde, werkte bij het antivirus-bedrijf Kaspersky Lab als hoofd van het onderzoeksteam van het bedrijf. Hij zou de informatie over Vroeblevski hebben ontvangen van Dmitri Dokoetsjajev, de plaatsvervanger van Michajlov, en die hebben doorgespeeld aan Kimberly Zenz, een voormalige werknemer van het Amerikaanse veiligheidsbedrijf iDefense. Via haar zou het in handen zijn gekomen van de CIA.

Volgens onderzoeksjournalist Andrej Soldatov is dat een verhaal bedacht voor de buitenwereld en heeft de zaak tegen Michajlov en Stojanov in werkelijkheid te maken met het hacken van de Amerikaanse Democratische partij vlak voor de Amerikaanse verkiezingen van 2016. Soldatov vindt het onwaarschijnlijk dat de CIA geïnteresseerd zou zijn in Vroeblevski, terwijl Michajlov en Stojanov veel wisten over de inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Irek Moeratzin van Novaya Gazeta wijst erop dat de hackergroep ‘Fancy Bear’, die verantwoordelijk wordt gehouden voor het hacken van de Amerikaanse Democratische Partij in 2016, haar activiteit na de arrestatie van Michajlov sterk verminderde.

Anonieme bronnen van nieuwssite The Bell melden dat Michajlov en Stojanov door de GROe, de militaire inlichtingendienst, gearresteerd zijn. De GROe wordt door Amerikaanse veiligheidsdiensten verantwoordelijk gehouden voor de hacks bij de Democratische Partij, en de twee mannen zouden de Amerikanen hebben geholpen bij het identificeren van de hackers. 

Kaspersky

Stojanov werkte van 2012 tot aan zijn arrestatie bij het Russische antivirus-bedrijf Kaspersky Lab. Binnen dat bedrijf, dat nauwe banden met de FSB onderhoudt, werkte hij samen met de Russische overheid om hackers en cybercriminelen op te sporen. Volgens een woordvoerder van Kaspersky Lab heeft de arrestatie van Stojanov niets te maken met zijn werk voor dat bedrijf, maar gaat dit over de tijd daarvoor. Radio Free Europe wijst erop dat hij in de vroege jaren 2000 deel uitmaakte van het cybercrime team van het Russische Ministerie van Binnenlandse Zaken.

Kaspersky Lab is sinds mei 2018 bij de Nederlandse overheid in de ban. Nederlandse Minister van Justitie en Veiligheid Ferdinand Grapperhaus schreef aan de Tweede Kamer dat de software van Kaspersky Lab uit voorzorg wordt uitgefaseerd omdat die ‘kan worden gebruikt voor spionage en sabotage’. Dit gevaar kwam in 2017 aan het licht, toen de Israëlische inlichtingendienst ontdekte dat Kaspersky's software was gebruikt om documenten van de Amerikaanse National Security Agency (NSA) te lekken.

In 2017 zei Jevgeni Kaspersky, de oprichter van het bedrijf, in een gesprek met NRC dat de FSB wel een klant is van het bedrijf, maar er geen informatie wordt doorgespeeld aan de Russische veiligheidsdienst.

Jevgeni Kaspersky met Russische premier Dmitri Medvedev. Foto Kremlin

Omdat Stojanov en Michajlov werden verdacht van verraad, werden ze door een geheim militair tribunaal veroordeeld. Om die reden is er weinig bekend over de zaak. Hun lange celstraf wijst er op dat ze zeer gevoelige informatie deelden.