Als Rusland zijn investeringsklimaat niet verbetert, corruptie op het allerhoogste niveau onbestraft laat en doorgaat met zijn geopolitiek van isolement en protectionisme is er geen ruimte voor economische groei. Het land loopt jaarlijks 30 miljard dollar mis. Dat zegt de in Londen gevestigde econoom Sergei Guriev, hoofdeconoom van de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling. Hij ontvluchtte Rusland in 2013.

Sergei Guriev, Russisch econoom van de EBRD (foto EBRD)

De Russische economie zit in een 'moeras' waar het alleen uit kan geraken als de regering met drastische economische hervormingen komt om de aanwezige rijkdom effectiever te gebruiken. Dit zei Sergei Guriev afgelopen week in een interview in het Russische YouTube programma Russkie Norm. Guriev is sinds 2016 hoofdeconoom bij de EBRD (Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling).

Volgens Guriev, voormalig adviseur van de Russische regering, is de 1,5 % economische groei waarmee de Russische economie uit de recessie krabbelt, de prijs die Rusland betaalt voor zijn geopolitieke pretenties ten aanzien van de Krim en Oost-Oekraïne. De econoom benadrukt dat ook de dalende olieprijzen een rol spelen bij de economische crisis waar Rusland in 2014 in terechtkwam. Maar dat het investeringsklimaat vergeleken met 2013 aanzienlijk verslechterd is, is eveneens een gevolg is van de door het Westen opgelegde sancties, die de Russische economie jaarlijks een niet te onderschatten verlies opleveren.

Hoewel Guriev waarschuwt dat een eventuele nieuwe sanctieronde de economie verdere schade zou kunnen berokkenen, benadrukt hij dat de Russische economie veerkrachtig is en complimenteert hij de Russische Centrale Bank voor het in toom houden van de inflatie, ook al zal die in 2019 naar verwachting boven de 4% uitkomen. 'De Russische economie bevindt zich in een moeras en zal daarom niet zo snel in een afgrond storten. Wat dat betreft zijn er in de Russische economie grote prestaties geleverd, zoals het bereiken van macro-economische stabiliteit,' aldus de prominente econoom die vijf jaar bestuurslid was van de Sberbank (Spaarbank), de grootste bank van Rusland.

Volgens Guriev belemmert het protectionisme waarmee Rusland zich afkeert van de wereldmarkt de economische groei. Guriev publiceerde In 2010 zijn columns in de zakenkrant Vedomosti. In Mify Ekonomiki (Economische mythes) ontkracht hij mythes over de Russische economie. Eén van die mythes – die hij in het interview nog steeds ‘zeer actueel’ noemt voor het huidige Rusland – is het idee dat de Russische economie kan groeien zonder te integreren in de wereldeconomie.

'Wij horen heel vaak dat isolement van de wereldeconomie ons kan helpen om te focussen, te investeren, innovatief te zijn, anderen in te halen of voorbij te streven. Maar geen enkele auto, telefoon, of product kun je tegenwoordig in isolement produceren, vooral in zo’n relatief kleine economie als de Russische. Wij denken dat Rusland een groot land is, maar vanuit economisch perspectief beslaat het slechts 2% van de wereld.'

De prijs van de Krim

De beperkingen die het Westen oplegt aan Russische individuen en bedrijven zijn volgens Guriev funest. Een paar jaar geleden 'woedde in Rusland de discussie over Novorossija [Nieuw Rusland, zo noemde men het oosten van Oekraïne waar het Kremlin een opstand tegen Kiev steunt - red.] ). Niet alleen de Krim zou historisch bij Rusland horen, maar ook andere delen van Oekraïne. Deze discussie is inmiddels naar de achtergrond verdwenen.'

Vooral op de lange termijn zullen de sancties negatieve effecten hebben op de economie, denkt Guriev. 'Maar het meest onaangename effect van de sancties is dat Rusland daardoor ook wordt afgesneden van moderne technologie voor oliewinning.' Met 1,5% economische groei kan Rusland geen grote investeringen doen in innovatieve bedrijven.

De prijs die Rusland voor haar geopolitiek betaalt is af te lezen aan de economische groeicijfers die achterblijven bij Oost-Europese landen als Tsjechië of Polen. Elk procentpunt minder groei van het BBP kost Rusland volgens Guriev een verlies van 15 miljard dollar per jaar. Door het miserabele investeringsklimaat loopt Rusland volgens de econoom jaarlijks 30 miljard dollar mis. 'Rusland groeit niet met de gewenste 3%, of met 4%, zoals Oost-Europese economieën.' 

Niet alleen de economische sancties en het daarop volgende protectionisme dragen bij aan pessimistische economische  voorspellingen, maar ook de stijgende corruptie en de groeiende aanwezigheid van de overheid in het Russische bedrijfsleven dragen bij aan een slecht investeringsklimaat, zegt Guriev. Dat leidt tot een enorme kapitaalvlucht. 'Uit Rusland stroomt meer kapitaal weg dan er binnenkomt. We spreken over tien miljard dollar per jaar, die in Rusland geïnvesteerd hadden kunnen worden en nu in het buitenland terechtkomen. Mensen begrijpen dat hun geld in het Westen veel veiliger is dan in Rusland.'

Ongelijke verdeling rijkdom

Gevolg van de economische recessie waardoor Rusland in 2014 werd getroffen is een toenemende economische ongelijkheid. In tegenstellingen tussen arm en rijk is Rusland niet uniek in de wereld, maar het is vooral de manier waarop rijkdom in Rusland wordt vergaard, die onvrede oproept. Zo ontbreekt bijvoorbeeld in de oliesector iedere eerlijke concurrentie. 'In Rusland worden niet veel mensen rijk in de IT-sector. Toch worden zulke mensen meer gerespecteerd.'

Een gelijkere verdeling in het overheidsbudget zou kunnen worden gebruikt om de salarissen van leraren en artsen te verhogen. Voor meer investeringen hoeven de belastingen niet noodzakelijkerwijs worden verhoogd. Veel zou gewonnen zijn als de corruptie zou worden aangepakt. Hiermee toont de topeconoom zich een geestverwant van corruptiebestrijder Navalny, die hij in het verleden ook economisch adviseerde. De corruptie kan alleen aangepakt worden als er onafhankelijke rechtsspraak, politieke concurrentie en een onafhankelijke pers is, zegt Guriev. 'Burgers moeten zeker weten dat er aan de top niet gestolen wordt, dat er geen corruptie is, dat de overheid werkt in jouw belang.'

Maar Guriev, voormalig rector van de Nieuwe Economische School in Moskou, voorziet voorlopig geen economische of politieke hervormingen. In 2013 verliet hij Rusland uit angst voor vervolging omdat hij als expert een rol had gespeeld in de rechtszaak tegen Michail Chodorkovski, CEO van oliebedrijf Yukos, die beschuldigd werd van fraude. Specialisten die in deze zaak onderzoek hadden geleverd werden ervan beschuldigd dat ze waren omgekocht door aandeelhouders van Yukos. Guriev zegt meerdere malen te zijn ondervraagd door het Onderzoekscomité van de Russische Federatie. Hoewel de beschuldiging is ingetrokken voelde Guriev zich niet langer veilig in Rusland. Hij denkt destijds ook te zijn geïntimideerd omdat hij de Russische democratie bekritiseerde en oppositieleider Navalny steunde.

(Bronnen: The Bell, Moscow Times, The New York Times, RusskieNorm)

Hier de hele tekst van het interview in het Russisch.