Tegen de 60.000 mensen protesteerden op 10 augustus voor de derde keer op rij tegen het weren van oppositiekandidaten bij de gemeenteraadsverkiezingen in Moskou van 8 september. Publiciteit en humor zijn de enige wapens die kunnen worden ingezet tegen de overmacht aan ordetroepen.

Dramatische muziek van Sjostakovitsj begeleidt ironisch verslag van het politieoptreden in Moskou (bron: Novaja Gazeta)

door Laura Starink

Voor het gemeentehuis van Moskou aan de Tverskaja stond vorige week een koffiebekertje met deze tekst: ‘Ik ben een gevaarlijk bekertje! De oproerpolitie en de Nationale Garde zijn bang voor mij!’ Dat was een minder flauwe grap dan het lijkt. In hun zoektocht naar gewelddadigheid bij de vredelievende demonstranten die in Moskou al drie zaterdagen protesteren tegen het weren van oppositiekandidaten bij de komende gemeenteraadsverkiezingen halen onderzoeksrechters alles uit de kast.

Koffiebekertje voor het gemeentehuis in Moskou: Ik ben een gevaarlijk bekertje! (foto twitter)

Gooien met plastic flesjes, een hand opheffen in de richting van een politieman, een zwieper geven aan een prullenbak, het achteloos openschuiven van de ondoorzichtige helmklep bij een van de duizenden Robocop-agenten die de demonstranten hermetisch afsloten van de rest van de stad was al genoeg om opgepakt te worden voor een rol in de ‘Zaak tegen de Massa-Onlusten’ die als afschrikwekkend voorbeeld door het Onderzoekscomité wordt voorbereid.

Maar het harde politieoptreden van 3 augustus had een averechts effect en afgelopen zaterdag, op 10 augustus, gingen volgens de ngo De Witte Teller tegen de 60.000 Moskovieten ondanks het slechte weer opnieuw de straat op. Dat had ongetwijfeld ook te maken met het feit dat voor de demonstratie, anders dan vorige week, wel toestemming was verleend. Het aantal arrestaties (in Moskou ongeveer 250 en in de rest van het land ook zoiets) was de helft minder dan vorige week. Voor de overheid was het ongetwijfeld een testcase.

Drie weken confrontatie tussen demonstranten en politie heeft voor de laatsten slechts één ding opgeleverd: letterlijk en figuurlijk gezichtsverlies. Nadat foto’s van meppende leden van de oproerpolitie OMON en Nationaal-Gardisten de afgelopen weken over internet werden verspreid, maakten de agenten afgelopen zaterdag hun gezichten nog onherkenbaarder met zwarte bivakmutsen. Maar het was te laat: talloze voorbeelden van hun overkill zwerven rond op de sociale media.

 (Foto twitter)

De oude vrouw die wordt opgepakt en tegen de agenten roept: Ik ben jullie moeder! De jongen die tegen de grond wordt gewerkt en hard tegen zijn schenen wordt gemept terwijl zijn gillende vriendin ter bescherming op hem gaat liggen. Het meisje dat een hermetisch gesloten muur van agenten de Russische grondwet voorleest. De nietsvermoedende wielrenner die met zijn in sportkostuum gehulde benen zo stevig zijn fiets omklemt dat de ordetroepen hem met fiets en al naar de arrestantenbus dragen (omdat hij met fiets niet in de bus past wordt hij vrijgelaten).

Het meisje dat door een woedende agent in de buik wordt gestompt. De invalide jongen met horrelvoet die meehompelend door twee geüniformeerden over het asfalt wordt gesleept. Een meisje dat de bril van het hoofd wordt geslagen, waarna ze gillend naar de bus wordt afgevoerd: ‘Ik zie niets meer!’

Iconisch werd bij de aanvang van het protest al het beeld waarop agenten de divan met aanvoerster Ljoebov Sobol, medewerker van Navalny's Anticorruptiefonds, de vergaderkamer van de Kiescommissie uitdroegen en door een detectiepoortje wurmden, met de smoes dat de canapée onverwijld moest worden gezuiverd van luizen en ander ongedierte. Sobol, al drie weken in hongerstaking, werd zaterdag al vóór de demonstratie opgepakt. Terwijl de politie op haar kantoor de deur intrapte, gaf de juriste live op YouTube commentaar.

Dansende Robocops

Talloos zijn de grappen die op internet over de ordetroepen de ronde doen. Een rij Robocops die in het gelid een stoeprand afstappen worden vergast op het ironische commentaar: Pas op, jongens, een afstapje! Een opmarcherende slagorde wordt opgeleukt met een sirtaki-achtig dansmuziekje. Robocops worden gefotoshopt in bekende klassieke schilderijen. Op Facebook verscheen een impressie van het politieoptreden  met opzwepende muziek van Sjostakovitsj. Op internet is het démasqué van de gemaskerde mannen geslaagd.

Meme op Russisch internet

Dit wil niet zeggen dat de overheid de situatie niet onder controle heeft. De 350.000 man sterke Nationale Garde is in 2016 juist opgericht met het doel om binnenlandse onrust het hoofd te bieden en al groeit de ontevredenheid, het land is verre van in opstand. Volgens een laatste peiling van Levada Centrum zegt 69% van de respondenten niet aan protesten te zullen deelnemen en eenzelfde aantal denkt dat grootschalige demonstraties in hun stad onmogelijk zijn.  

De grootste woede van de demonstranten gold afgelopen week het onverholen dreigement tegen een jong stel dat hun baby meenam naar de demonstratie. De overheid dreigt hen uit de ouderlijke macht te ontzetten omdat ze hun kind hebben blootgesteld aan 'massa-onlusten'. Commentator Kirill Rogov noemde dat in het blad De  nieuwe tijd fascisme. Dertien Russen zijn intussen opgepakt in de zaak tegen de 'massa-onlusten'. Een van hen, tv-regisseur Dmitri Vasiljev, belandde afgelopen weekeinde op de reanimatie omdat men de diabeticus in de gevangenis insuline had onthouden.

Met humor dwing je geen politieke beleidswijzigingen af, maar het is een sterk wapen tegen de door de overheid gemanipuleerde beeldvorming. In weerwil van wat Onderzoekscomité en burgemeester Sobjanin zeggen is het protest zo geweldloos dat zelfs de gehoorzame staatstelevisie geen voorbeelden kan vinden die op agressie wijzen. Ter adstructie: in Petersburg deed een hoge politiecommissaris aangifte tegen een meisje dat uit solidariteit met de Moskouse betogers tegen hem had geroepen dat hij 'geen geweten' heeft. Senator Andrej Klimov onderzoekt inmiddels of en hoe de lange arm van de Europese Unie en de VS de demonstranten dirigeert.

Intussen dringt de  boodschap van de oppositie dieper door, omdat aan het protest voor het eerst ook rappers en muzikanten met miljoenen volgers op sociale media deelnamen. De stemmen van rapper Oxxxymiron en van de populaire vlogger Joeri Doed leggen in Rusland gewicht in de schaal. Mensenrechtenschendingen rondom het protest worden intussen zo feitelijk mogelijk vastgelegd door sites als OVDInfo en Mediazona. Maar ook mainstream kranten zoals Vedomosti en RBK waarschuwen inmiddels dat repressie de crisis niet gaat oplossen. Regimegetrouwe kranten waarschuwen juist voor een Arabische lente of een Euromajdan. Zo dreigt een auteur in de Komsomolskaja Pravda dat concessies uitgesloten zijn omdat de oppositie niks constructiefs te bieden heeft.

Poetin, net 20 jaar aan de macht, poetste afgelopen zaterdag zijn imago op met zijn jaarlijkse motorritje met zijn bikersvrienden De Nachtwolven op de genaaste Krim te rijden. Volgens internet reden de Russische Hells Angels op Duitse BMW-motoren, Poetin, in leren jack, verkoos de Russische Oeral. Het werd de opening van het televisiejournaal, de Moskouse protesten kwamen pas als veertiende onderwerp aan bod. Maar het onafhankelijke opinieonderzoeksbureau VTsIOM besloot vorige week zonder opgaaf van redenen de wekelijkse populariteitspoll voor de president te vervangen door een maandelijkse. Bij de laatste meting, eind juli, had 30,4 procent van de respondenten nog vertrouwen in de president.

Poetin met De Nachtwolven op een motor op de Krim (foto Kremlin.ru)