Het midden- en kleinbedrijf in Rusland heeft het door de coronapandemie zwaar te verduren. Zeker in de geïsoleerde exclave Kaliningrad aan de Oostzee. Ondernemers die denken gebruik te kunnen maken van overheidssteun komen bedrogen uit. Fotograaf Oleg Klimov, sinds twee jaar manager van hotel Aquatoria in de badplaats Jantarni, houdt voor Raam op Rusland een dagboek bij.

Door Oleg Klimov

In de stille wintermaanden hebben we ons in hotel-Aquatoria in Jantarni aan de Oostzee voorbereid op het nieuwe seizoen: zelf even met vakantie geweest, geld apart gelegd voor noodzakelijke bouwklussen, reserveringen voor de eerste lentemaanden ingeboekt en inkopen gedaan. Het coronavirus is voor ons begin dit jaar nog ver weg. Totdat de epidemie onafwendbaar oprukt naar Kaliningrad. Dagboek van een middenstander in Rusland, deel 1.

Beeld Aleksandra Mankova

11/12 maart 2020

Het coronanieuws uit China en Europa wordt steeds alarmerender. Maar volgens de staatsmedia gaat de pandemie Rusland niet aan. Lang niet iedereen gelooft dit, aangezien nieuws traditioneel als propaganda wordt beschouwd. Opmerkelijk genoeg vertrouwt de meerderheid van de mensen geen enkele informatiebron meer, of die nu westers of Russisch is. ‘Ze liegen overal’, geloven de meeste Russen. 

Oppositionele massamedia denken dat het werkelijke aantal ziektegevallen wordt verzwegen of gewoon onbekend is omdat bijna niemand wordt getest. ‘De macht liegt’ en ‘Denk aan Tsjernobyl’, schrijven sociale media. Het stilzwijgen van de staat heeft een reden: op 22 april is er een volksraadpleging over de grondwetswijzigingen, die er toe zullen leiden dat de zittende president feitelijk levenslang kan aanblijven. Als er quarantaine wordt ingevoerd, kan er die dag niet worden gestemd.

Vanuit Duitsland, Polen, Litouwen, Moskou en Sint Petersburg beginnen de eerste annuleringen voor april en mei binnen te komen. Dat heeft gevolgen. Wij moeten de gasten, die hun reservering hebben gegarandeerd door vooruit te betalen, nu dus terugbetalen. Dit betekent dat het hotel in de nabije toekomst geen inkomsten meer zal hebben, maar juist meer uitgaven. Het risico om nu voor het nieuwe zomerseizoen te investeren in het hotel, zoals door het opknappen van de kamers en de camping, neemt met de dag toe. Als er geen gasten komen, komt dat geld er niet uit.

De bevolking van het district-Kaliningrad begint de eerste tekenen van paniek te tonen: er wordt toiletpapier gehamsterd. Waarom in godsnaam toiletpapier? ‘Om nog wat zelfrespect te behouden’, legt senior-administrator Alexandra uit. Ik zie het anders. Omdat de journalistiek in dit online-tijdperk haar propaganda niet langer op papier verspreidt, kunnen de mensen op de WC niets anders meer gebruiken dan toiletpapier. In onze digitale wereld is het anders dan het Sovjet-tijdperk. Indertijd konden kranten als Pravda en Izvestija in miljoenen exemplaren als ‘tweede propagandaproduct’ worden gebruikt: namelijk als wc-papier.

Intussen heb ik het personeel aangekondigd dat het ‘communisme’ in de nabije toekomst niet in ons hotel zal aanbreken en dat we daarom geen toiletpapier hoeven te kopen: we hebben genoeg. Maar eigenlijk denk ik dat we straks geen geld meer zullen hebben.

Beeld Aleksandra Mankova

14/15 maart 2020

We leven in Kaliningrad in een Russische exclave, omringd door Polen en Litouwen. Gisteren hebben onze buurlanden hun grenzen gesloten. Internationale passagierstreinen en bussen zijn geannuleerd. Formeel zijn de Russische grenzen nog open – je kunt naar Rusland vliegen – maar voor ons exclavebewoners betekent de afsluiting van Polen en Litouwen eigenlijk al isolatie. Contrabande als Poolse kaas, worst en andere etenswaren, die door Europese sancties alleen illegaal naar de regio Kaliningrad konden worden gesmokkeld, is nu verdwenen uit de winkels en markten.

Voor het ontbijt kopen we daarom Russische worstjes en kaas. We krijgen meteen negatieve recensies van onze hotelgasten. Logisch. Zelfs gasten uit Moskou zien de regio Kaliningrad als het ‘westen’. Hier zouden we dus goede westerse producten moeten serveren. In de details zijn de gasten niet geïnteresseerd.

Om nog een ‘financieel veiligheidskussen' te houden, hebben we besloten om alle uitgaven stop te zetten die geen betrekking hebben op de vaste lasten van het hotel en de salarissen voor het personeel. De renovaties van de kamers en de camping zijn gestaakt.

De belangrijkste discussie gaat echter over vraag hoe we met deze nieuwe omstandigheden moeten omgaan. Houden we een paar kamers beschikbaar tegen verlaagde prijzen en met minder personeel, bieden we tegen lagere prijzen kamers aan voor (oudere) mensen die in zelf-quarantaine willen gaan of sluiten we het hotel volledig?

In de eerste twee opties zou het hotelpersoneel risico op besmetting lopen. Niemand van ons heeft een medische opleiding. Beschermende spullen kopen, inclusief mondmaskers, is al langer niet meer mogelijk. Daarom hebben we alleen vitamines, spiritus en vochtige doekjes kunnen aanschaffen.

Beeld Aleksandra Mankova

16 maart 2020

De gebeurtenissen ontwikkelen zich zo snel dat zelfs ons kleine hotel voortdurend van tactiek moet veranderen. Sinds vandaag mogen buitenlanders Rusland niet meer binnen en is er een verplichte quarantaine van kracht voor ieder Rus die uit het buitenland is ingereisd. Voor alle duidelijkheid: in tegenstelling tot in het ‘Grote Rusland’ reist een op de drie bewoners van de regio Kaliningrad regelmatig naar het buitenland, meestal naar Polen, Duitsland en Litouwen.

Ons hotel is nu bijna alle reserveringen voor de maanden april en mei kwijtgeraakt. We zitten in de situatie dat we zelfs geen ‘bedrijfskosten’, zoals elektriciteit, gas en salarissen, meer kunnen betalen. Een collega-hotelier heeft daarom de regionale minister voor Toerisme voorgesteld om privé-hotels te gebruiken voor ‘zelfisolatie’ van Kaliningraders. Dat is afgewezen. ‘We hebben hotels nodig met 100 tot 150 kamers en in de eerste plaats staatshotels. Het is niet rationeel om kleine hotels te gebruiken voor deze doeleinden’, zei de regionale bestuurder. Over de vervolgsuggestie van de hotelier dat ‘we onze hotels wel aan VIPS kunnen aanbieden’, heeft de minister van Toerisme beloofd wel na te denken.

23 maart 2020

Nu de leugens en propaganda op de staatstelevisie hun climax hebben bereikt met teksten dat Amerika en Europa zullen ‘uitsterven door het C-virus maar wij opnieuw zullen zegevieren, zoals in 1945’, heb ik het hotel maar helemaal gesloten. We gaan tot 25 april in quarantaine.

De burgemeester van ons kleine dorp heeft me gebeld en me gevraagd naar zijn kantoor te komen. ‘Wat ga je doen?’ vroeg hij. ‘Niets’, zei ik. ‘Ik heb het hotel gesloten. We zullen overleven!' In principe steunt hij onze beslissing. Hij heeft me zelfs vijf mondmaskers cadeau gedaan. Die had hij een paar dagen eerder voor zijn ambtenaren gekocht, uit eigen zak betaald en onder tafel aangeschaft bij bandieten. Slechts weinig burgers en ambtenaren begrijpen de noodzaak om het kleinbedrijf te behouden. De meesten beschouwen ondernemers als ‘boeven’. Precies zoals de president het zelf zei in een interview met TASS: ‘Het zijn oplichters, dat vindt het volk en ik ben van dat volk.’

Beeld Aleksandra Mankova

25 maart 2020

President Poetin heeft op alle tv-kanalen gesproken en voor de komende week ‘vrije dagen’ aangekondigd. Hij sprak over ‘vrije dagen’ alsof het om een vrij weekeinde gaat, en niet over ‘quarantaine’. Onze president brengt namelijk alleen ‘goed nieuws’. Het ‘slechte nieuws’ moet de bevolking zelf maar horen van de ambtenaren.

Onmiddellijk na de verklaring van Poetin hebben alle regelgevende en toezichthoudende autoriteiten van de staat een enorme hoeveelheid documenten gestuurd aan alle hotels en reisbureaus. Elk woord in die teksten is zo niet een bevel, dan toch een bedreiging. In deze documenten staat dat ‘vrije dagen’ helemaal geen vrije dagen zijn, maar dat iedereen ‘thuisblijft’, ‘nergens heen gaat, behalve naar de apotheek’, dat de ‘hotels sluiten en reserveringen annuleren’ tot 1 juni 2020, dat ze ‘alle werknemers hun salarissen doorbetalen’ enzovoort.
‘Dit is kut’, schreef mijn collega-hotelier aan de regionale minister van Toerisme op een sociaal netwerk. Hij kreeg geen antwoord.

Beeld Aleksandra Mankova

27 maart 2020

Op de eerste zonnige dag zwerven groepen toeristen door de straten van het vakantieoord op zoek naar vertier, cafés, restaurants, barbecueplaatsen et cetera. Ze zijn nergens bang voor, lachen het personeel bij de gesloten poorten van grote instellingen uit en eisen service, precies zoals de president hen had beloofd in plaats van quarantaine. Het wordt me duidelijk dat we aan het begin van een wonderbaarlijke epidemie staan.

In de verklaring van de president ging het ‘goede nieuws’ over ons, de kleine bedrijven. Zo kondigde Poetin uitstel van belasting van 1 april tot 1 mei aan. Iedereen in de toeristenindustrie weet dat er op 1 mei minder of zelfs helemaal geen geld zal zijn, maar dat de bedrijven dan toch nog steeds hetzelfde bedrag aan belasting zullen moeten betalen. Het doet er niet toe. Zoals de belastinginspecteur hier aan onze boekhouder heeft uitgelegd: ‘De president kan van alles roepen op de televisie, maar wij hebben geen nieuwe instructies en zullen dus handelen volgens de oude instructies. Dit betekent dat u een boete bovenop de belasting krijgt, als u niet vóór 1 april belasting betaalt.’

Ik heb dus de belasting betaald. Onmiddellijk. Maar, zoals aanbevolen, ik heb me ook gewend tot het Staatsfonds voor ondersteuning van ondernemers, dat na de toespraak van de president had aangekondigd dat het leningen aan kleine bedrijven in de toeristenindustrie ging verstrekken tegen 0,1 procent rente per jaar. Meteen in de eerste fase van de uitvoering is me echter al duidelijk geworden dat we dat krediet nooit zullen krijgen. Zeker niet van de Spaarbank. Dat is een staatsbank: vandaar. We zullen alleen maar problemen krijgen in de vorm van fiscale en andere inspecties. We zullen bovendien veel kostbare tijd verliezen aan zinloze onderhandelingen met ambtenaren.

28 maart 2020

Onze medewerkers zijn gekomen om afscheid te nemen. Ze hebben hulp aangeboden. Uit solidariteit. We hebben hun salaris een maand vooruit betaald. Sommige voedselvoorraden hebben we verdeeld. En we hebben besloten dat medewerkers of hun familieleden in het hotel kunnen wonen als ze zichzelf willen isoleren. Het is gratis.

Tot slot heb ik aan iedereen toiletpapier uitgedeeld en beloofd dat het communisme vóór 25 april aan zou breken. Langer gaan we niet mee.

Beeld Aleksandra Mankova

Oleg Klimov is mede-oprichter van Aqua-Hotel NV / directeur van het hotel-Aquatoria in Jantarni.