De Amerikanen zijn druk bezig om het systeem van wapenbeheersing af te breken.  Ze trekken zich in hoog tempo terug uit akkoorden,  stellen brutale voorwaarden aan onderhandelingen en doen de meest vreemde voorstellen. Trump en zijn mensen zijn dilettanten op dit gebied. Voor Rusland is de beste strategie afwachten en hopen dat Joe Biden in november gekozen wordt, schrijft buitenlandanalist Vladimir Frolov.

Trump ontmoet de Noordkoreaanse leider Kim Jong-un op de grens tussen Noord- en Zuid-Korea, 30 juni 2019. Foto Witte Huis

door Vladimir Frolov

De VS hebben de hervatting aangekondigd van onderhandelingen met Rusland over de beheersing van kernwapens. Dit heeft de nationale veiligheidsadviseur van de Amerikaanse president, Robert O’Brien, verklaard op Fox News. Op 8 mei,  in een telefoongesprek tussen de Russische onderminister van Buitenlandse Zzaken, Sergej Rjabkov, en de nieuwe Amerikaanse speciale gezant voor wapenbeheersing, Marshal Billingslea, werd de afspraak gemaakt om de Russische en Amerikaanse delegaties voor strategische stabiliteit bij elkaar te roepen.

Je zou denken dat het goed nieuws was voor Moskou, dat allang streeft naar onderhandelingen over verlenging van het New Start Verdrag [verdrag voor verdere beperking van strategische aanvalswapens, dat sinds 2011 van kracht is en tot februari 2021 loopt, red.]. Maar als je afgaat op de signalen uit Washington over de werkelijke opstelling van de Amerikaanse regering bij de komende onderhandelingen, dan is de kans op het bereiken van een akkoord vrijwel nihil, met uitzondering van een bijzonder technische afspraak over een korstondige verlenging (zes maanden tot een jaar) van het New Start Verdrag om de besprekingen over een nieuw akkoord te kunnen voortzetten. Maar zelfs dat staat niet vast.

Exclusieve status van Rusland

Reëler is het scenario van een definitieve instorting van het wapenbeheersingssyteem en de teloorgang van de meest prestigieuze vorm van samenwerking met de VS.  De beheersing van kernwapens, een erfenis uit de Koude Oorlog, was de afgelopen 30 jaar het enige terrein waarop Rusland volstrekt gelijkwaardig was aan de VS. Het systeem versterkte de exclusieve rol van Rusland op het wereldtoneel als enige gelijkwaardigde concurrent van de VS op dit zo belangrijke terrein voor de overleving van de mensheid.

De beheersing van kernwapens was de afgelopen 30 jaar het enige terrein waarop Rusland volstrekt gelijkwaardig was aan de VS

Naar zo’n exclusieve status van gelijkwaardigheid met de VS, die geen enkele andere wereldmacht bezat, streefden Sovjet- en Russische leiders (naïef) vrijwel altijd. De historicus Sergej Radtsjenko onthulde dat Leonid Brezjnev in mei 1973 aan Henri Kissinger zijn idee toevertrouwde, dat ‘de VS en de USSR de wereld zouden kunnen regeren als zij overeenstemming konden bereiken om gelijkwaardige partners te zijn’. Hetzelfde ‘exclusieve partnerschap’ met de VS streeft Vladimir Poetin na met zijn strategisch initiatief voor een topontmoeting van de permanente leden van de Veiligheidsraad en zijn pogingen om ‘de geest van bondgenootschap’ van Rusland en de VS ‘uit de tijd van de ontmoeting aan de Elbe’ te doen herleven.

Het systeem van bilaterale akkoorden over kernwapens bood Moskou de gelegenheid te spreken van ‘de speciale verantwoordelijkheid van Rusland en de VS voor het lot van de wereld’. Dit versterkte de geopolitieke rol van Rusland en blokkeerde de rol van andere spelers om Moskou te isoleren of te straffen voor zijn handelwijze met betrekking tot andere internationale kwesties. Zeker, de basis voor deze prestigieuze status is het Russische kernwapenarsenaal, maar de exclusieve dialoog met de VS droeg niet alleen bij aan prestige, maar verschafte Moskou bepaalde mogelijkheden om invloed uit te oefenen op de stellingname van de VS in andere aspecten.

Open Skies Verdrag

Moskou reageert tamelijk rustig op de teloorgang van de multilaterale akkoorden van de Koude Oorlog en trekt zich ook zelf er uit terug (uit het verdrag van Conventionele Strijdkrachten in Europa). Vandaar dat de aankondiging van Trump op 21 mei dat hij zich wil terugtrekking uit het Open Skies Verdrag Moskou niet erg alarmeerde. Rusland zal zelf voorlopig partner van het Open Skies Verdrag blijven om een terrein voor  dialoog met Europa te behouden en de militaire infrastructuur van de NAVO te kunnen blijven waarnemen. Maar op den duur is de terugtrekking van Rusland uit het verdrag onvermijdeljk, want het brengt Rusland in een ongelijke positie met de VS, omdat Rusland de mogelijkheid verliest om  te volgen wat er op Amerikaans grondgebied gebeurt, terwijl de Amerikanen wel Russische grondgebied kunnen waarnemen via hun bondgenoten van de NAVO.

China’s rol

Als het New Start verdrag niet wordt verlengd of in plaats daarvan multilaterale onderhandelingen komen, verwatert de exclusieve samenwerking met de VS en verliest haar betekenis als middel om Russische belangen te bevorderen. Daardoor is het te begrijpen waarom Moskou niet enthousiast is over het initiatief van de VS om China bij de besprekingen over een vervanging voor het New Start Verdrag te betrekken.

President Trump met hoge Amerikaanse militairen, 9 mei 2020. Foto Witte Huis

De Amerikanen stellen aan hun instemming met zelfs een kortstondige verlenging van het New Start Verdrag brutale voorwaarden: Moskou moet aantonen waarom die verlenging, die voor de Amerikanen geen enkel voordeel heeft, überhaupt nodig is; toestemmen met de deelname van China; afzien van de nieuwste Russische strategische kernwapens die Vladimir Poetin op 1 maart 2018 aankondigde; en stoppen met de uitbreiding van het arsenaal kernwapens voor de korte afstand.

Als voorwaarden zo als ultimatum worden geformuleerd, kan Moskou allicht op geen enkele ervan ingaan. Dit maakte onderminister Sergej Rjabkov ook al kenbaar. Billingsea dreigde al Rusland en China met een wapenwedloop te zullen ruïneren als zij de voorwaarden van de VS niet accepteren, maar hij vergat blijkbaar dat bij het huidige Amerikaanse begrotingstekort Washington eerst geld zal moeten lenen van China.

Incompetent team van Trump

Dit treurige beeld van de wapenbeheersing die ten onder gaat is in de eerste plaats het resultaat van dr incompetentie en ontoerekeningsvatbaarheid van de regering Trump. Donald Trump is persoonlijk al 30 jaar erg bezorgd over de dreiging van een kernoorlog en ervan overtuigd dat alleen hij in staat is een werkelijk grote deal te sluiten die de mensheid van de ondergang redt en hem de Nobelprijs voor de Vrede zal bezorgen. Midden jaren ’80 probeerde hij Reagan ertoe te brengen om hem tot zijn toponderhandelaar voor wapenbeheersing te benoemen en hij hunkerde naar een ontmoeting met Gorbatsjov, maar Reagan was zo verstandig hem af te wimpelen.

Maar de benoemingen in zijn regering bestonden altijd uit principiële tegenstanders van wapenbeheersing. Dat gold voor nationale veiligheidsadviseur John Bolton en zijn rechterhand Tim Morrison, die aandrongen op terugtrekking  van de VS uit het INF-verdrag [het verdrag verbiedt de productie en het bezit van raketten met een bereik van 500 tot 5500 km, de VS stapte op 2 augustus 2019 uit het verdrag, Rusland volgde een dag later, red.] Dat gold voor onderminister van Buitenlandse Zaken Andrea Thompson en haar assistent Christopher Ford, die vond dat er geen akkoorden over wapenbeheersing moesten worden gesloten ‘enkel vanwege wapenbeheersing’.

De benoemingen van Trump in zijn regering bestonden altijd uit principiële tegenstanders van wapenbeheersing

In dat rijtje past ook Marshal Billingslea, iemand zonder serieuze ervaring met onderhandelingen op  genoemd terrein (hij is een specialist op het gebied van financiële sancties). De regering Trump heeft gewoon onvoldoende competente specialisten (een akkoord sluiten over kernwapens  is een zeldzaam arbeidsintensief proces, dat de deelname vereist van een zeer ruime kring experts). Vandaar zulke gewaagde dilettant-ideeën zoals de hervatting van kernproeven (het moratorium geldt sinds 1992) om door middel van een ‘grote kaboem’ China en Rusland tot besprekingen te dwingen.

Toch is Trump zelf ervan overtuigd dat alleen hij in staat is om de meest alomvattende overeenkomst over nucleaire ontwapening te sluiten, hij hoeft alleen maar persoonlijk daarover besprekingen te voeren met Vladimir Poetin en Xi Jinping. Over hoe zo’n deal eruit moet zien heeft Trump geen flauw idee en voorlopig kan hij zich niet beroepen op enig succes in het sluiten van een kernwapenakkoord (bijvoorbeeld met Kim Jong-un).

Niet opwinden

Moskou zou zich in deze situatie het beste niet moeten opwinden en rustig de gekste ideeën van Trump en zijn mensen van tafel vegen. Door zo onverstandig te zijn ons belang bij de verlenging van het New Start Verdrag duidelijk te benadrukken, heeft de VS onacceptabele voorwaarden gesteld. Rusland moet de factor van de Amerikaanse presidentsverkiezingen in november ten volle meewegen. Als Trump wordt herkozen, blijft er voldoende tijd over tot de looptijd van het New Start Verdrag eindigt om een kortstondige verlenging overeen te komen. Als Joe Biden en de Democratische Partij winnen, zullen de onderhandelingen snel hervat worden op een veel professionelere en betrokkenere manier. Dan zal de exclusieve Russisch-Amerikaanse samenwerking op het gebied van wapenbeheersing voor de afzienbare tijd blijven bestaan. We moeten afwachten.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Republic.ru en werd in vertaling door ons enigszins bekort