Drie Witrussische vrouwen wisten op zondag 19 juli rond de 7.500 mensen in Minsk bijeen te krijgen voor een politieke bijeenkomst in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 9 augustus. Een van hen, Svetlana Tsichanovskaja, heeft zichzelf als kandidaat voor het hoogste ambt geregistreerd weten te krijgen, nadat haar man, de populaire blogger Sergej Tsichanovski, van deelname was uitgesloten. Hij is inmiddels gearresteerd. De twee andere vrouwen vertegenwoordigen twee andere uitgeschakelde kandidaten. Voor de bijeenkomst was toestemming verleend, maar ze vond plaats in een buitenwijk van Minsk. Locaal internet was de hele dag afgesloten.

Drie vrouwen in Belarus vertegenwoordigen drie politieke tegenkandidaten van dictator Loekasjenko. In Minsk trokken ze op 19 juli een massa aan.

Svetlana Tsichanovskaja werd geflankeerd door Veronika Tsepkalo en Maria Kolesnikova. De eerste is de vrouw van de voormalige ambassadeur in de VS Valeri Tsepkalo, de tweede is de assistent van bankier Viktor Babariko. Beide mannen zijn door Loekasjenko uit de race genomen. Babariko is opgepakt op verdenking van oplichting en witwaspraktijken. 

De vrouwen kondigden vorige week aan dat de drie geweerde kandidaten met steun voor Tsichanovskaja gezamenlijk de handschoen tegen de Witrussische dictatuur willen opnemen. Hele gezinnen kwamen naar de bijeenkomst, die plaatsvond na in het hele land toenemende protesten tegen politiegeweld waarbij honderden arrestaties zijn verricht. Tsichanovskaja barstte in tranen uit bij het zien van de grote opkomst. 

Sergej Tsichanovski (41) trekt een miljoenenpubliek met zijn YouTube kanaal Een land om in te leven, waarin hij de corruptie van de overheid attaqueert. Hij was een geziene spreker op demonstraties waarbij mensen op zijn suggestie massaal slippers meebrachten, die bedoeld waren om de 'kakkerlakken van de macht' te verpletteren.

'Ik wil dat Belarus eerlijke en rechtvaardige processen heeft zodat iedereen zijn zaak in de rechtbank kan bepleiten. Dat is nu niet het geval,' zei Tsichanovski op zijn YouTube-kanaal. 'Alle rechters worden benoemd door de president en volgen zijn wil. We moeten terug naar de grondwet die van ons is gestolen.'

Viktor Babariko, directeur van de aan Rusland gelieerde Belgazprombank, wordt beschuldigd van witwassen, fraude, omkoping en belastingontduiking. Hij noemt de beschuldigingen politiek gemotiveerd. Pikant is dat zijn connecties dus in Rusland liggen, wat Loekasjenko verlokte tot de uitspraak dat de Witrussische verkiezingen gekaapt worden door Russische oligarchen. Meestal wijst Loekasjenko hiervoor met de beschuldigende vinger naar het Westen. Het is de eerste keer dat Belarus grote buur Rusland verwijt zich te mengen in de Witrussische verkiezingen, aldus de Witrussische commentator Artyom Shraibman voor Carnegie Centre Moscow. Om aan de macht te blijven balanceert Loekasjenko al decennia tussen Rusland en het Westen.

'Er is iets heel ongebruikelijks aan de hand bij de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 9 augustus in Belarus,' aldus Shraibman. 'President Aleksandr Loekasjenko heeft Russische poppenspelers beschuldigd van inmenging, terwijl hij op zijn beurt door de EU en de VS is bekritiseerd voor het arresteren van die 'marionetten'. En dus dreigen de verkiezingen Minsk relatie met zowel Moskou als het Westen te verpesten, en dat net op een moment dat de deplorabele staat van de economie hulp uit het buitenland hoognodig maakt.'

Valeri Tsepkalo, voorheen ambassadeur in Washington en initiatiefnemer van het Park van Hooggekwalificeerde Technologie in Minsk, is uit de race gehaald omdat hij 38.000 handtekeningen voor zijn kandidatuur zou hebben vervalst. Amnesty International beschouwt de arrestanten als politieke gevangenen. [Aanvulling: op 24 juli werd bekend dat Tsepkalo met zijn kinderen naar Moskou is gevlucht. Zijn vrouw bleef in Belarus om Tsichanovskaja te helpen bij haar verkiezingsstrijd].

Dictator op retour

President Aleksandr Loekasjenko, al 26 jaar aan de macht, wil op 9 augustus voor de zesde keer herkozen worden en er bestaat weinig twijfel dat dat ook zal gebeuren. Maar de barre economische toestand in Belarus (volgens de Wereldbank zal de economie in Belarus dit jaar met 4% krimpen) en Loekasjenko's onverantwoordelijke omgang met de corona-pandemie hebben zijn toch al tanende populariteit zelfs in de provincie een gevoelige slag toegebracht. Loekasjenko bagatelliseerde aanvankelijk de epidemie en liet de militaire parade voor de 75ste verjaardag van de overwinning op nazi-Duitsland gewoon doorgaan (zonder mondkapjes). Hij vierde uitbundig Pasen in een overvolle Russisch-orthodoxe kerk en beweerde dat het virus op gezonde Witrussen geen vat heeft.  

Bloggers, vloggers en leden van de elite proberen zich al maanden als alternatieve kandidaten te profileren en Witrussen organiseerden in het hele land demonstraties of picket lines. In Minsk gingen duizenden mensen een voor een coronaproof in de rij staan om klachten over politieke manipulatie in te dienen bij de Centrale Kiescommissie. Ook vormden demonstranten menselijke ketens langs de kant van de weg. De politie trad hard op, ook tegen journalisten.

Verkiezingsposter van bankier Babariko, inmiddels achter de tralies.

Westerse kritiek op het harde optreden werd door Loekasjenko afgewimpeld met de woorden: 'Niemand hoeft ons te vertellen hoe we moeten leven. Majdans of revoluties zullen ons niet helpen.'

'De overheid is bang voor de waarheid en dus reageerde zij met repressie en intimidatie,' zei Tsichanovskaja op 19 juli tegen de menigte. 'Daarom is Sergej niet geregistreerd als kandidaat. Maar zo zit onze familie in elkaar: één voor allen en allen voor één, en dus heb ik besloten deel te nemen aan de presidentsverkiezingen.'

Volgens Tsichanovskaja voelt de overheid zich bedreigd. 'Maar ze begrijpen niet dat die dreiging niet komt van de kandidaten, maar van de mensen zelf, die het zat zijn te leven in vernedering en angst.'

Tsichanovskaja zei dat haar belangrijkste campagnethema de vrijlating van alle politieke gevangenen is. Als ze wint, belooft ze nieuwe, eerlijke verkiezingen met alle kandidaten die niet tot de strijd zijn toegelaten.  

Loekasjenko heeft bij herhaling gezegd dat vrouwen niet geschikt zijn voor het hoogste ambt. Volgens hem is de baan 'zelfs voor een man een zware last'. 'Als deze last op een vrouw wordt gelegd zal de arme schat instorten,' aldus Loekasjenko.

(Bronnen: RadioFreeEurope/Radio Liberty, Outriders, Carnegie Moscow, Republic, RaamopRusland)

In Minsk kwamen op 19 juli hele gezinnen naar de politieke rally tegen Loekasjenko