In Minsk zijn twee DJ’s veroordeeld tot 10 dagen celstraf omdat ze op 6 augustus bij een openluchtconcert het protestlied Chotsjoe peremen (Ik wil verandering) van de jonggestorven Russische cult-zanger Viktor Tsoj draaiden. Het lied werd in korte tijd een hit tijdens de massademonstraties in Belarus. Net als het verzetslied Mury (De Muren) van Jacek Kaczmarski, het strijdlied van de Poolse maatschappelijke beweging Solidarność (Solidariteit) in de jaren 80. De Witrussische variant van De Muren is op ieders lip.
Poster voor de gearresteerde DJ’s, Kirill Galanov en Vladislav Sokolovsky. Bron: Twitter
Door Chris Colijn
In de aanloop naar de Witrussische presidentsverkiezingen op 9 augustus is Belarus al wekenlang het toneel van massademonstraties tegen de herverkiezing van president Loekasjenko. Op 6 augustus werd een demonstratie van aanhangers van de belangrijkste oppositiekandidaat Svetlana Tichanovskaja in Minsk verboden. Op het plein was een staatsconcert georganiseerd, maar de aanhangers van Tichanovskaja mengden zich onder deze pro-Loekasjenko betogers. Toen de DJ’s van de bijeenkomst dit zagen, begonnen ze het lied Chotsjoe Peremen (Ik wil verandering) van de Russische band Kino van cultzanger Viktor Tsoj te draaien. Dimitri Petroesja, hoofd van de lokale districtsadministratie, liep snel naar het geluidssysteem om alle kabels eruit te trekken. De volgende dag werden de twee DJ's veroordeeld tot een celstraf van tien dagen voor hooliganisme en ongehoorzaamheid aan de politie.
Tijdens de rechtszaak zei DJ KirillGalanov: ‘Ik heb me juist schuldig gemaakt aan hooliganisme toen ik het plein betrad. […] Het hele [pro-Loekasjenko] concert was hooliganisme.’
Viktor Tsoj zingt Chotsjoe Peremen
Het lied Chotsjoe Peremen heeft zo ook in Belarus een politieke bijklank gekregen. Het refrein is simpel en de drang naar vrijheid is aanstekelijk:
‘Onze harten eisen verandering
Onze ogen eisen verandering
In ons gelach en in onze tranen
En de polsslag van onze aderen: verandering!
We wachten op verandering.’
Het lied werd geschreven door Viktor Tsoj, de zanger en gitarist van de band Kino die in de jaren ’80 een held van Russische rockmuziek werd. Zijn iconische status groeide toen hij in 1990 op 28-jarige leeftijd bij een auto-ongeluk overleed. In een aantal steden van de voormalige Sovjet-Unie, waaronder Moskou, Sint-Petersburg, Chabarovsk en Kiev, zijn ‘Tsoj-muren’ opgericht, meestal met veel graffiti bespoten, waar men hem herdenkt.
De Tsoj Muur in Moskou. Foto: Limitchik (Wikimedia).
Chotsjoe Peremen kwam in 1989 in Frankrijk uit maar werd pas in 1991 officieel uitbracht in de Sovjet-Unie. Het was echter al algemeen bekend van concerten en onofficiële opnames. In augustus 1991, toen conservatieve leden van de Communistische Partij een staatsgreep probeerden te plegen en mensen naar het Witte Huis stroomden om deze poging te verijdelen, was dit nummer de soundtrack op de barricades.
Interpretatie
Sindsdien is Chotsjoe Peremen onlosmakelijk verbonden met politieke demonstraties, al wilde Tsoj het zelf geen protestlied noemen– volgens hem ging het lied over innerlijke verandering. Het werd vaak ten gehore gebracht tijdens betogingen van de Russische liberale oppositie, bijvoorbeeld bij demonstraties van de Solidarnost beweging van Boris Nemtsov, Garry Kasparov en Ilja Jasjin vanaf 2008 en tijdens de demonstraties op het Bolotnajaplein in 2011-2012.
Het lied is niet alleen in Rusland bekend. Ook in Belarus waren er in 2011 ‘stille demonstraties’ tegen Loekasjenko, waarbij demonstranten protesteerden zonder leuzen te schreeuwen. Tijdens die demonstraties werd het nummer vanuit voorbijrijdende auto’s gedraaid en werd het synchroon afgespeeld op de telefoons van demonstranten. Hierna werd het nummer in Belarus van de officiële radiozenders verbannen. In Oekraïne werd het lied tijdens Euromajdan naar het Oekraïens vertaald en vaak gezongen bij demonstraties.
Pools strijdlied
Er is in aanloop naar de verkiezingen in Belarus nog een ander oud protestlied populair geworden: de Witrussische vertaling van Mury (De Muren) van Jacek Kaczmarski, het strijdlied van de Poolse maatschappelijke beweging Solidarność:
Trek de tralies van de muren
Verbreek de ketens
Breek de zweep in twee
En de muren zullen vallen
En de oude wereld begraven
De Witrussische vertaling van het Poolse protestlied Mury
Ook dit lied is al langere tijd geliefd in Belarus. In 2005 renden Witrussische activisten bij een jubileumconcert van Solidarność tijdens dit lied het podium op met een Witrussische vlag, en in 2010 werd de Witrussische vertaling (Разбуры турмы муры) bij een demonstratie tegen de herverkiezing van Loekasjenko gezongen.
Net als Chotsjoe Peremen is dit lied volgens Kaczmarski uit haar oorspronkelijke context gehaald en was het juist bedoeld als waarschuwing voor onvoorziene gevolgen van grootschalige maatschappelijke veranderingen. Deze twee protestliederen leven nu voort bij de demonstraties voor Tsichanovskaja.
Tsoi's nalatenschap
Terwijl demonstranten in Belarus de liederen van Tsoj en Kaczmarski zingen, wordt de nalatenschap van Tsoj ook in de hedendaagse Russische cultuurscene nog steeds in ere gehouden. Zo bracht regisseur Kirill Serebrennikov in 2018 zijn film Leto (Zomer) uit over de jonge Victor Tsoj en de opkomst van de Leningrad Rock Club waar hij deel van uitmaakte. Ksenia Robbe schreef op deze website over de film: ‘The spirit of freedom and experimentation spreads like a virus infecting and involving everyone around.’ Tsoj staat nog altijd symbool voor vrijheid.
Serebrennikov, artistiek leider en regisseur van het avantgarde toneelgezelschap Gogol Centrum, werd in juni 2020 veroordeeld tot drie jaar voorwaardelijke gevangenisstraf omdat hij ‘grootschalige fraude’ zou hebben gepleegd. Volgens velen in de Moskouse culturele wereld is de rechtszaak gefabriceerd om Serebrennikov de mond te snoeren.
