De IT-sector is een van de succesvolste economische branches in Belarus. Nu de overheid ook internet probeert aan te pakken vertrekken veel bedrijven naar het buitenland. Of bieden de bevolking in opstand hun hulp aan. Mikita Mikado, oprichter van de in Sillicon Valley gevestigde IT-start up PandaDoc bedacht een zeer bijzonder strijdmiddel: hij biedt politieagenten die uit protest tegen het geweld ontslag nemen financiële ondersteuning aan. Op 2 september viel de politie zijn kantoor in Minsk binnen, nam apparatuur in beslag en hield medewerkers aan. Een interview op de Russische website Republic.ru.

Mikita Mikado, oprichter van IT-bedrijf PandaDoc (foto Facebook)

door Kristina Roeditsj

U woont in de VS maar uw familie zit in Belarus. Waarom heeft u besloten uw landgenoten te hulp te schieten in plaats van uw familie het land uit te halen?

'Natuurlijk maak ik me niet alleen druk over mijn familie maar ook over mijn land. Toen ik dat geweld zag, toen ik die verhalen las, kon ik me gewoon niet afzijdig houden. De overheid heeft een morele grens overschreden.'

Had u een plan toen u die oproep deed op Facebook, of was het een spontane ingeving?

'Het was spontaan. Ik kon gewoon  niet geloven dat alle ordehandhavers smeerlappen waren en ik ben er tot nu toe van overtuigd dat de meerderheid goede mensen zijn. Ik schreef mijn oproep met het doel om hen te helpen die eerlijk willen blijven, maar die stap niet durven te zetten uit angst voor repressie. Volgens mij voeren mensen misdadige bevelen uit omdat ze bang zijn ongehoorzaam te zijn. Ze weten niet wat ze moeten doen, als ze ontslagen worden, waar ze heen moeten. Ze willen hun geweten volgen maar ze zijn bang.

De video ging viraal omdat in Belarus een systeem van moderne lijfeigenschap bestaat. Als je een bevel niet uitvoert word je ontslagen, maar dan bedelven ze je onder krankzinnige schulden: wegens contractbreuk of je opleiding, die je moet aflossen. Dat is angstig en dat weerhoudt velen er van om hun geweten te volgen.'

Financiële hulp aan politiemensen die ontslag nemen

Mikita Mikado wendde zich via Facebook tot politiefunctionarissen die ontslag namen omdat ze niet op hun eigen bevolking wilden inmeppen: 'Ik wend me tot de Witrussische ordehandhavers. Als u aan de goede kant wilt staan, maar uw financiën zijn niet toereikend, schrijf me en ik zal u helpen. Ik wend me ook tot andere ondernemers: sluit u alstublieft aan bij dit initiatief. Samen kunnen we die jongens ervan overtuigen dat ze geen vrouwen, kinderen en medeburgers moeten slaan. Als u problemen heeft met geld of leningen, dan kunnen we u helpen. Vrees niet om de juiste keuze te maken. Wij zullen u helpen'.

Er zijn al meer dan 500 aanvragen ingediend. Kun je enkele verhalen vertellen die je hebben getroffen?

'Er zijn talloos veel verhalen, die op het instagram-account #protectbelarus te vinden zijn. Ze zijn allemaal de moeite waard en het zijn allemaal drama's. Geschiedenissen over strijd tegen de angst, vervolgingen, repressie, intimidatie. Er zijn verhalen van mensen die zelf hebben geweigerd naar hun werk te gaan, of ontslagen zijn omdat ze bevelen weigerden op te volgen.

Er was bijvoorbeeld een man die sinds 2014 in een strafkolonie werkte, deel had genomen aan een vreedzame actie bij metrostation Poesjkin en daarvoor werd ontslagen en vier dagen vast heeft gezeten. Een andere man schreef een ontslagbrief. Alles verliep rustig, maar nu vreest hij het land niet meer te mogen inreizen. Hij heeft leningen en financiële problemen maar nam de stap toch omdat hij een zuiver geweten wilde hebben.

Er zijn ook verhalen van mensen die niet alleen dienst geweigerd hebben en ontslag hebben genomen, maar ook hulp hebben gekregen, een opleiding zijn gaan volgen voor een nieuw beroep, ander werk zoeken en zeggen dat ze heel blij zijn dat ze hun mening hebben veranderd. Er zijn videoboodschappen van mensen die hun excuus aanbieden aan het Witrussische volk voor de daden van andere gezagsdragers, of die verklaren dat ze geen trouw hebben gezworen aan de overheid, maar aan de mensen en daarom afzien van hun functie.

Documenten van legerkapitein Andrej Lipski die ontslag nam

Uw initiatief heeft via Facebook al een paar miljoen dollar opgeleverd. Hoe administreert en verwerkt u dat? 

'Dat doe ik niet zelf. Toen ik dit initiatief nam heb ik het solidariteitsfonds BYSOL om hulp gevraagd. Zij zamelen geld in en voor zover ik weet hebben zij de afgelopen drie weken een geolied systeem in werking gezet. Ze werken goed en transparant. Je kunt dat bekijken via hun officiële site en hun Telegram-kanaal. Ze geven steun aan allen die slachtoffer zijn van repressie, inclusief gezagsdragers.'

Hoe bent u met PandaDoc uit Belarus in Sillicon Valley beland?

'Wij bestaan nu ruim 9 jaar. We zijn begonnen als een echte start-up, vanaf het oorspronkelijke idee totaan eindeloze werkdagen en  pitches, waarmee je je idee probeert te verkopen en een investeerder probeert te interesseren. Ik ben zonder cent op zak vertrokken, maar het is ons gelukt iemand voor ons idee te interesseren en een produkt te creëren. Nu is onze business succesvol: bij ons bedrijf werken 370 man. We hebben $50 miljoen binnengehaald en ons produkt wordt gebruikt door 20.000 bedrijven.'

Site van Solidariteitsfonds BYSOL

Is het uw eigen spaargeld, waarmee u de burgers van Belarus te hulp schiet, of geld van uw bedrijf?

'Het is mijn eigen geld. Mijn bedrijf staat er los van. Maar helaas weet u dat nu ook via het bedrijf druk op mij wordt uitgeoefend.' 

Op 2 september was er een politieinval bij uw bedrijf in Minsk. Vertel daar eens wat over. Wat zochten ze en hoe moeilijk is het werken onder die omstandigheden?

'Het is onmogelijk werken onder zulke omstandigheden, omdat het innovatieve zakenleven zich niet kan ontwikkelen in een atmosfeer van angst. Bovendien kregen we geen enkele tekst en uitleg, geen enkele opsporingsgrond - er vond gewoon een raid plaats. Onze medewerkers werden opgesloten, niemand mocht naar buiten, computers en documenten zijn in beslag genomen en drie mensen zijn 's ochtends thuis opgepakt. Die zitten nog steeds vast op de Afdeling Financieel Onderzoek en worden ondervraagd. We weten niet wat er gebeurd is en waarom ze vastzitten.

Het is onmogelijk dat dit een financiëel onderzoek is: ons bedrijf heeft elk jaar een audit van Ernst&Young en heel onze boekhouding wordt nauwgezet gecontroleerd. We werken open en transparant. Het is volstrekt duidelijk dat dit onderzoek politiek gemotiveerd is en bedoeld om mij en mijn partner, die ook in het buitenland zit, te intimideren.

IT-sector een van de snelstgroeiende sectoren in Belarus 

De afgelopen drie jaar is de export van IT-diensten uit Belarus gegroeid tot $2 miljard. IT was verantwoordelijk voor de helft van de groei van het BBP. IT-diensten leveren 6,1% van het BBP - in Rusland is dat slechts 1%. Volgens een prognose van het ministerie van Economische Zaken zou het aandeel van de IT-sector in het BBP van Belarus in 2023 tot 10 % hebben kunnen toenemen, maar sinds de onrust verlaten veel IT-bedrijven het land. De overheid blokkeert internet in een poging de opstand in te dammen. Volgens Loekasjenko is het buitenland verantwoordelijk voor de blokkades.

Meer dan 2500 medewerkers uit de IT-sector ondertekenden een open brief aan Loekasjenko waarin ze protesteerden tegen de blokkades die het werken van de sector onmogelijk maken. Ze voorspellen een massale uittocht van IT-bedrijven. Een peiling onder 800 IT-medewerkers gaf aan dat ongeveer de helft denkt het land te zullen verlaten.

Een belangrijke stimulans voor de IT-sector was de opening van het Park van Geavanceerde Technologie bij Minsk, bedoeld als de Witrussische tegenhanger van Sillicon Valley. Initiatiefnemer was Valeri Tsepkalo, een van de presidentskandidaten voor de verkiezingen van 9 augustus, de aanleiding tot de opstand. Tegen Tsepkalo werd een rechtszaak geopend en hij ontvluchtte het land. Zijn assistent Maria Kolesnikova is nu het gezicht van de oppositie.

Wat verwacht u verder voor uw bedrijf?

'Moeilijk te zeggen. Er is maar één ding duidelijk: ik weet niet hoe ik onder deze omstandigheden een bedrijf kan leiden in Belarus. Maar ik geloof in het beste, in de overwinning van het Witrussische protest. Het is onmogelijk een overheid te dulden, die maar door zo'n klein deel van de bevolking wordt gesteund en met geweld in het zadel wordt gehouden.'

Gaat u uw kantoor in Belarus sluiten?

'Dat kan ik nog niet zeggen - ik ben er nu emotioneel over. Ieder weldenkend mens begint na zo'n gebeurtenis na te denken over die vraag. Maar tegelijkertijd ben ik geïnspireerd en getroffen door de kracht van het volk van Belarus en alle voortdurende protesten. Dat is nooit eerder gebeurd in Belarus. Er is nooit eerder zo'n sterke consolidatie van mensen rondom één idee geweest. En dat verheugt en inspireert me zeer. Het Witrussische volk vecht echt voor zijn vrijheid en verdient die ook. En als het overwint, dan zal het die vrijheid nooit meer afgeven.'

Update 15 september: nadat vier medewerkers van het Moskouse kantoor van PandaDoc op verdenking van fraude en oplichting zijn opgepakt heeft Mikado zijn actie beëindigd. De vier kunnen zware gevangenisstraffen krijgen.