Dat de Brexit in politieke zin positief nieuws is voor Rusland wordt in Moskou niet meer ontkend. Vrijdag 24 juni zei minister Sergej Lavrov van Buitenlandse Zaken nog dat de Amerikaanse en Britse analisten die de uitslag van het referendum in het Verenigd Koninkrijk een 'overwinning voor Poetin' noemden psychiatrische gevallen waren. Maar reeds een paar dagen na het plebisciet weerklonk ook in Moskou het geluid dat de Brexit een bemoedigend signaal is voor de geopolitieke rol van Rusland, omdat een eventueel uittreden van Engeland de machtspositie van de Verenigde Staten op het Europese continent verzwakt.

Polen: de nieuwe Amerikaanse spreekbuis

In de zakenkrant Vedomosti zegt de politicoloog prof. Andrej Sidorov, hoogleraar aan de Moskouse universiteit MGOe, dat met een Brexit ook de 'druk van de pro-Amerikaanse krachten in Europa vermindert', aangezien 'Londen altijd de eerste bondgenoot van Washington was'. Volgens Sidorov wordt nu Polen 'de spreekbuis van de Verenigde Staten in Europa'.

Volgens de politicoloog Andrej Kortoenov  - directeur van de Russische Raad voor Internationale Zaken, een denktank die is opgericht door oud-minister Igor Ivanov van Buitenlandse Zaken - worden de betrekkingen tussen Rusland en de Europese Unie 'versimpeld' door de Brexit en wordt de Amerikaanse diplomatie op haar beurt juist op de proef gesteld. Kortoenov voorspelt in Vedomosti van 27 juni 2016 dat de VS zich nu zullen gaan concentreren op versterking van de NAVO.

 
Toenmalig Amerikaans ambassadeur Michael McFaul (links) met zijn minister John Kerry van Buitenlandse Zaken aan tafel in Moskou met president Vladimir Poetin en minister Sergej Lavrov (rechts) (foto Wikipedia)

Duitse kwestie: opnieuw aan horizon

Volgens politicoloog Fjodor Loekjanov, hoofdredacteur van het vakblad Rossija v Globalnoj Politike, is door de Brexit de 'Duitse kwestie' weer aan de horizon verschenen: 'niet op militair niveau, maar in de context van een politiek-economische dominantie die angst oproept bij de zwakkere partners'. Ook Loekjanov voorziet een sterkere rol voor de NAVO.

In zijn eerste analyse voor Rossija v Globalnoj Politike vergelijkt Loekjanov de huidige post-Brexittoestand met de periode na de onttakeling van de Berlijnse Muur, en wel in negatieve zin. Ruim een kwart eeuw geleden voeren de politici éénstemmig 'met de wind' van de tijdgeest mee. Nu is het precies omgekeerd: ze bewegen 'tegen de wind in', aldus Loekjanov. 'Om succes te hebben, is moed, intellect en wilskracht nodig. Precies dat waaraan nu zo'n nijpend tekort is.'

Koedrin: geen catastrofe, wel instabiliteit

Onder vooraanstaande financiële experts in Rusland is er veel minder consensus over de gevolgen van de eventuele uittreding van het Verenigd Koninkrijk. De deskundigen zijn het bijvoorbeeld oneens over de vraag of een dalende olieprijs, die alom wordt verwacht door de onzekerheid die de Brexit veroorzaakt, de Russische economie zal schaden. De eerste reacties van het ministerie van Financiën en de Centrale Bank stonden vrijdag zelfs haaks op elkaar.

Minister Anton Siloeanov van Financiën waarschuwde, een paar uur nadat de uitslag van het referendum in het Verenigd Koninkrijk bekend was geworden, voor directe gevolgen voor de Russische economie. Volgens Siloeanov moet Rusland rekening houden met ‘volatiele markten en een onvoorziene toekomst van de wereldeconomie.’ Siloeanov voorzag hoe dan ook een lagere olieprijs op de wereldmarkt en dus een lagere roebelkoers. Beide prijsdalingen zouden kunnen leiden tot een hoger begrotingstekort en een hogere inflatie in Rusland zelf. Terwijl de koersen van Russische bedrijven, die aan de effectenbeurs van Londen zijn genoteerd, met circa tien procent kelderden, zei Siloeanov ter geruststelling nog wel dat de gevolgen voor de binnenlandse economie van Rusland ‘beperkt blijven’.

Meteen daarop kwam de Centrale Bank met een geruststellende verklaring. De Brexit heeft ‘geen directe invloed op Rusland’, aldus de bank en financiële toezichthouder. Kremlin-adviseur Aleksej Koedrin, de voormalige minister van Financiën die lange tijd kritisch was over het economische beleid van president Vladimir Poetin maar eerder dit jaar weer door de regering werd ingeschakeld om een belangrijke adviesgroep te leiden, koos in zijn eerste reactie een middenweg. ‘Geen catastrofe, wel kortstondige instabiliteit op de financiële markten,’ aldus Koedrin.

Kremlin: moge nieuwe Britse regering Moskou-vriendelijker zijn

De Russische regering reageerde afhoudender op de uitslag.

Het Kremlin benadrukte dat het Brexit-referendum een ‘binnenlandse aangelegenheid’ was van het Verenigd Koninkrijk. ‘Moskou heeft er belang bij dat de Europese Unie een sterke en bloeiende economische kracht blijft,’ zei Dmitri Peskov, de woordvoerder van Poetin.

Peskov stelde vast dat Moskou tot nu toe niet kon rekenen op de bereidheid van Londen om de betrekkingen met Rusland te verbeteren. Hij wilde nog niet preluderen op een verzachting van de Europese sancties tegen Russische bedrijven, ondernemers en politici. Peskov sprak echter wel de hoop uit dat dit met een nieuwe Britse regering zal veranderen. President Poetin zelf weigerde vorige week bij een internationaal economisch forum  vragen over zijn visie op de Brexit te beantwoorden.

Lavrov: ik ben geen psychiater

In een reactie op de opmerkingen van de Britse minister van Buitenlandse Zaken, Philip Hammond, en de voormalige Amerikaanse ambassadeur in Rusland, Michael McFaul, dat de Brexit een 'overwinning voor Poetin' is, negeerde minister Sergej Lavrov van Buitenlandse Zaken de kern van hun boodschap met een boutade: 'Ik heb geen medische opleiding genoten en kan dus medische gevallen niet becommentariëren.'

Lavrov liet de politieke analyse over aan zijn persattaché.  Woordvoerder Maria Zacharova van het departement van Buitenlandse Zaken trok de Brexit wel ook nadrukkelijk naar zich toe. De uitslag is een signaal dat het establishment niet meer in het 'vaarwater' van de Verenigde Staten mag blijven opereren en meer naar Rusland moet luisteren. 'Ik zou niet verbaasd zijn als er, in plaats van de aparte termen Grexit en Brexit, snel een universeel begrip opduikt: Whoexit?', aldus de woordvoerder van Lavrov.

Cool, deze heksenketel: lange leve de roebel

Ook voorzitter Aleksej Poesjkov van de buitenlandcommissie van de Doema was openlijk opgetogen. Hij twitterde: ‘Politieke aardbeving. Per 24.06.2016 leven we in een ander Europa. Persoonlijke nederlaag van Barack Obama.’ Vicevoorzitter Irina Gerasjtsjenko van de Doema liet vrijdagmorgen weten: 'Europa wordt overspoeld door een tsunami van euroscepsis.'

Vladimir Zjirinovski toonde zich ronduit enthousiast over de nakende Brexit. ‘Na Groot-Brittannië volgen er meer. De NAVO valt uiteen, Schengen en de euro ook. Lang leve de roebel en de banden met de democratische landen van Europa,’ aldus de leider van de quasi-oppositionele Liberaal Democratische Partij van Rusland.

De blogger Aleksej Rosjin (opgeleid als sociaal psycholoog) etaleerde in de Nezavisimaja Gazeta  zijn vreugde en trok een vergelijking met de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991. ‘Prachtig. De Britten hebben gekozen voor actie en stemden voor uittreden uit de EU. Dat is cool. In Europa begint een kleine heksenketel. […] Er is een directe parallel. Zoals Groot-Brittannië uit de EU wil, zo deed Oekraïne dat met de Sovjet-Unie,’ zo schreef Rosjin in de krant.

Sjevtsova: Europese populisten niet eeuwig pro-Poetin

De politicologe Lilia Sjevtsova (fellow van het Brookings Instituut in Washington en auteur voor RaamopRusland) voorspelde in een commentaar voor het radiostation Echo Moskvy vergaande consequenties. De Brexit is een 'sleutelmoment, niet alleen in de eigentijdse geschiedenis van Groot-Brittannië maar ook voor het Westen in zijn geheel. Een oproer van de altijd zo flegmatieke Britten tegen het eigen establishment en dat van Brussel,' aldus Sjevtsova 'De Britse aardbeving is nog maar het begin. Het is een illusie dat de wanorde in Europa de kansen voor Rusland vergroot om in troebel water te vissen. Dat is altijd de bezigheid van de zwakken en het kan dividend opleveren. Vooral ook omdat het Europese populisme Rusland wil gebruiken voor zijn eigen spel,’ analyseerde ze.

Maar Sjevtsova waarschuwde ook voor voorbarige conclusies. 'Voor ons [in Rusland, red.] zal het dividend slechts tijdelijk zijn. De steun voor het rechts/linkse populisme, dat protectionisme nastreeft en de omringende wereld verdacht vindt, kan Rusland amper voorspoed opleveren. Het westerse populisme zal Rusland verdacht blijven vinden.'

Economische crisis: geen reden voor leedvermaak in Rusland

De econoom Igor Nikolajev relativeert in een blog voor hetzelfde Echo Moskvy de zin van het nu in Rusland opspelende 'leedvermaak' over de Europese crisis die op de Brexit kan volgen. Op korte en middellange termijn biedt de Brexit misschien perspectieven voor Rusland, op lange termijn is dat volgens Nikolajev echter niet het geval.

De Russische economie verkeert sowieso in een crisis, aldus de econoom, en wordt nu ook nog ineens geconfronteerd met een sterke negatieve tendens van buiten Rusland zelf. De EU is immers de belangrijkste handelspartner, aldus Nikolajev. Het investeringstempo in Rusland zal nu afremmen. ´Dit gaat ons pijn doen. ´Vreugde waarover? Hoezo leedvermaak?'