Wat berichten de Russische media, van regeringsgezind via neutraal naar kritisch of oppositioneel, over actuele onderwerpen? Deze week aandacht voor inflatie, een voor de Russen vervelend en altijd terugkerend thema waar vooral tegen het einde van het jaar veel over wordt gesproken.

door Wabke Waaijer

‘Eerst werd stoofvlees een luxe, de prijs voor een blikje steeg met 140 roebel (€1,70) tot 250 roebel (€3). Ik kan u zeggen, een gepensioneerde kan hooguit één keer per maand aardappels met stoofvlees eten.’ Vis uit blik is helemaal onbetaalbaar geworden, aldus de gevangen oppositieleider Navalny. Blikjes vis zijn met 55% in prijs gestegen, van 110 (€1,30) naar 170 roebel (€2,05). Groente uit blik, die de basis vormt van Navalny’s gevangeniseten, zoals bonen, doperwtjes en mais, is met 30% gestegen naar 85 roebel (€1).

Als gevangene krijgt Navalny 9000 roebel (€108) zakgeld waar hij twee keer per maand inkopen voor doet in een lokaal winkeltje. Een gemiddeld Russisch pensioen is 15800 roebel (€190). Navalny’s budget is dus kleiner dan dat van een gepensioneerde maar hij krijgt ook gratis maaltijden in de gevangenis, kleding en schoenen. En aan vaste lasten is hij in de gevangenis geen roebel kwijt. Volgens Navalny is die 9000 roebel dus vergelijkbaar met het bedrag dat een gemiddelde Russische gepensioneerde overhoudt om aan levensmiddelen uit te geven, schreef hij half december op zijn Telegram kanaal.

Ook dit jaar hebben de Russen te kampen met inflatie, de hoogste sinds 2016, onder andere vanwege de mondiale prijsstijgingen door de coronacrisis.  In navolging van Poetin noemen de Moskovski Komsomolets en de Rossiskaja Gazeta het stijgen van de prijzen ‘één van de meest besproken onderwerpen van de tweede helft van het jaar’.

De inflatie in Rusland vanaf 1994 tot en met 2020. Bron: Rosstat.

Persoonlijke inflatie

Het Russische Ministerie van Financiën berekende dat de prijzen het afgelopen jaar met 8% stegen (ter vergelijking: in Nederland komt de geschatte inflatie voor 2021 uit op 2,7%) en dat is sowieso hoger dan de 4%, het streefgetal waar de Russische inflatie idealiter onder moet blijven. Volgens Navalny ligt de inflatie echter vele malen hoger. ‘Ik schat dat mijn persoonlijke inflatie op ruim 40% uitkomt. Ik kwam 10 maanden geleden terug en het grote inflatie drama van de gepensioneerde voltrok zich voor mijn ogen.’ De liberale krant Novaja Gazeta en het onafhankelijke online televisiekanaal Dozjd wezen beiden op de discrepantie tussen het officiële inflatiecijfer van 8% en de veel hogere persoonlijke inflatiecijfers die gelden voor de inwoners van de armere Russische regio’s.

Prijsstijgingen zijn een vertrouwd thema in de Russische media. Alle kranten, van regeringsgezind tot oppositioneel, zetten zeer gedetailleerd uiteen hoeveel de prijs van producten is gestegen. Of het nu gaat om benzine, tabak, melk, suiker, pap of de ingrediënten voor de feestdagen, het staat allemaal in de krant.

Hoewel ook Nederland dit jaar te maken heeft met relatief hoge inflatie (met 5,6% in november volgens het CBS de hoogste sinds veertig jaar), is het voor veel Nederlanders een abstract begrip. De gemiddelde Rus wordt er doorgaans directer mee geconfronteerd. Dit heeft te maken met kleine salarissen, dalende reële inkomens die sinds 2009 niet meer zo laag zijn geweest en overwegend dure consumptiegoederen in Rusland.

Daarbij zijn de meeste Russen meerdere keren door een inflatiecrisis gegaan. Was het niet begin jaren negentig toen de bevolking middels de zogenaamde shocktherapie bij de overgang naar een markteconomie werd geconfronteerd met hyperinflatie (inflatie was toen 2508%), dan was het wel in 2014/2015 toen de roebel devalueerde door dalende olieprijzen en westerse sancties. Een vakantie naar het voor veel Russen geliefde ‘Europa’, werd toen ineens een stuk duurder.

Haring onder een bontjas

De onafhankelijke krant Novaja Gazeta bericht over de inflatie in een aantal Russische regio’s waar de hoge inflatie in combinatie met lage lonen nog harder aankomt. ‘Navalny is niet de enige die “uit zijn dak gaat” van de prijzen’ schrijft de krant verwijzend naar de inflatie in de regio Saratov. Afgaande op de prijzen van ingrediënten voor dagelijkse Russische gerechten schrijven ze dat de inflatie in de Oeral gemiddeld 50% bedraagt. Voor de ingrediënten van de Russische bietensoep borsjtsj, een soort Russische big mac index om de inflatie te berekenen, zijn de prijzen in het noordelijk gelegen Moermansk meer dan verdubbeld.

Ook de Kremlinloyale krant Izvestia schreef over de prijsstijgingen van de oudjaarssalades, de huzarensalade ‘Olivier’ en ‘haring onder een bontjas’. ‘De prijs van aardappels is met 80% gestegen, wortels en bieten met 41%, uien met 33%, mayonaise en eieren met 28%, en haring met 11%’.

De eveneens Kremlingezinde krant Moskovksi Komsomolets neemt een ‘minimumvoedselpakket’ als uitgangspunt, oftewel die producten die de gemiddelde Rus dagelijks gebruikt. ‘Zo is de prijs voor een minimumvoedselpakket sinds begin 2021 bijvoorbeeld met 11,7% toegenomen en kost nu 5033 roebel (€60)’ schrijft de krant zich beroepend op een berekening van de Russische Rekenkamer. Welke producten maken het minimumvoedselpakket nu zo duur dit jaar? Dat zijn verse groenten en fruit (in november stegen die met 19,4% ten opzichte van een jaar eerder), vlees (+17,4%, waarbij kip het meest steeg met 29%) en eieren (+11,7%).

Wie krijgt de schuld?

Hoewel de Russische overheid graag de nadruk legt op haar toenemende zelfvoorzienendheid en de minister van landbouw Dmitri Patroesjev sprak van hogere opbrengsten van ‘groente, fruit, bessen’ en ‘melk, vee en gevogelte’, blijven de prijzen stijgen. Ook ‘zijn er tekorten’ schrijft de Moskovski Komsomolets. In de discussie over inflatie wordt telkens benadrukt hoe zeer de binnenlandse productie qua prijs afhankelijk is van de mondiale tendensen. ‘Zelfs voor de teelt van onze inheemse wortelen wordt gebruik gemaakt van geïmporteerde zaden, waarvan de prijs bepaald wordt door wisselkoersen en wereldprijzen’ schrijft de Rossiskaja Gazeta. Als je daar de mondiale leveringsproblemen bij optelt, ‘dan heeft inflatiebestrijding met administratieve middelen geen enkele zin’ zegt een expert tegen Moskovski Komsomolets.

Maar ook de binnenlandse oorzaken van de inflatie worden besproken door de Kremlingezinde media. Zo wordt premier Misjoestin geciteerd die spreekt over de zogenaamde ‘gierigheid’ van grote detailhandelbedrijven omdat zij hun prijzen verhoogden. De liberale media zeggen echter dat de inflatie vooral te wijten is aan het overheidsbeleid dat niks doet om het ondernemersklimaat in Rusland te verbeteren. Er is gebrek aan concurrentie op de binnenlandse markt waardoor producenten prijzen hoog kunnen houden, citeert de The Moscow Times een expert. Ditzelfde werd betoogd in een uitzending over de inflatie door tv-station Dozjd.

Ook het ‘tekort aan migranten’ in Rusland wordt als oorzaak genoemd. ‘Naiboellina [president van de Russische Centrale Bank, red.] legde uit dat de hoge voedselprijzen veroorzaakt worden door zowel de niet al te beste oogst, de prijsstijgingen wereldwijd en het duurder worden van arbeidskrachten in de agrarische sector vanwege een dalend aantal arbeidsmigranten dat naar Rusland komt voor seizoensarbeid’, schrijft staatspersbureau Tass.

Geen impulsaankopen doen

In Rusland spelen de overheid en de Centrale Bank een belangrijke rol bij het beteugelen van de inflatie. Zo heeft die laatste op 17 december voor de zevende keer op rij dit jaar de rente verhoogd. De rente is met 1%  verhoogd naar 8,5% en mogelijk wordt die begin februari 2022 weer verhoogd. Door lenen duurder te maken probeert de Centrale Bank de vraag en de investeringsdrang te dimmen in de hoop dat hierdoor de prijzen dalen.

Verder heeft de regering plannen voor 2022 om de agrarische sector meer te ondersteunen in de hoop dat producenten de prijs voor hun producten niet verder hoeven te verhogen. Ook zijn er plannen om importheffingen op vlees op te heffen en exportheffingen op graan juist te verhogen.

Uit bezorgdheid over nog hoger oplopende prijzen gaan veel Russen voor het nieuwe jaar inkopen doen. Het hoofd van de Centrale Bank, Elvira Naiboellina, heeft echter opgeroepen dit niet te doen, omdat zij voorspelt dat de prijzen zullen stabiliseren, schrijft zakenkrant Vedomosti Nabioellina citerend: ‘[…] men moet afzien van impulsaankopen zodat er niet teveel wordt betaald voor producten die vervolgens weer in prijs kunnen dalen’.

Door massaal inkopen te gaan doen, versnel je juist de inflatie zegt het hoofd van de Centrale Bank ook. Ook het Russische propagandakanaal RT citeert haar: ‘Onze inflatieverwachtingen en hoe wij de huidige inflatie ervaren en wat voor prijsstijgingen we nog verwachten, weerspiegelt natuurlijk onze herinnering aan de vele jaren van hoge inflatie.’ Zo verwijst zij naar de roerige jaren negentig met torenhoge inflatie.

Al met al is de Russische Centrale Bank redelijk optimistisch over de economische vooruitzichten voor het nieuwe jaar en verwacht dat de inflatie in Rusland eind 2022 weer tegen de 4 tot4,5 % zal liggen. Staatskrant Izvestia is echter voorzichtiger en schat dat alleen onder gunstige omstandigheden de inflatie in 2022 niet boven de 5-6% zal uitkomen.