Op de Russische staatstelevisie pochen analisten en politici vaak dat de Russische strijdkrachten de Oekraïense in een paar uur tijd in de pan zullen hakken. In de krant Nezavisimaja Gazeta verscheen een opmerkelijk artikel van kolonel Michail Chodarjonok, voorheen werkzaam bij de Generale Staf, die die grootspraak effectief naar de prullenbak verwijst. 

Oekraïense leger (foto's Oekraïense ministerie van Defensie)

door Michail Chodarjonok 

Sommige vertegenwoordigers van de Russische politieke klasse beweren vandaag de dag dat Rusland bij het uitbreken van een militair conflict in staat is om Oekraïne binnen enkele uren (hier en daar worden zelfs nog kortere termijnen genoemd) een verpletterende nederlaag toe te brengen. In hoeverre komen dergelijke uitspraken overeen met de werkelijkheid?

Onder Russische experts is de afgelopen tijd de mening in zwang geraakt dat het zelfs niet nodig is om troepen naar Oekraïens grondgebied te sturen, omdat het Oekraïense leger in een jammerlijke staat zou verkeren.

Sommige politicologen benadrukken dat Rusland met een krachtige aanval vrijwel alle surveillance- en communicatiesystemen van Oekraïne uit kan schakelen, alsmede zijn artillerie en tank-formaties. Een aantal experts concludeert zelfs dat één vernietigende slag van Rusland genoeg zal zijn om een oorlog te beslissen. 

Als klap op de vuurpijl beweren sommige analisten dat niemand in Oekraïne bereid is het ‘Kievse regime’ te verdedigen.

Geen appeltje-eitje

Laten we beginnen met die laatste bewering. Wie beweert dat niemand in Oekraïne de regering zal verdedigen, etaleert totale onkunde over de militair-politieke situatie en de stemming onder het Oekraïense volk. Bovendien is dat een totale onderschatting van de mate waarin Moskou in de buurrepubliek wordt gehaat (en haat is, zoals u weet, de meest effectieve brandstof voor gewapende conflicten). Oekraïne zal het Russische leger niet met brood, zout en bloemen verwelkomen.

Het lijkt erop dat men niets geleerd heeft van de gebeurtenissen in het zuidoosten van Oekraïne in 2014. Ook toen leefde de verwachting dat de hele linkeroever van Oekraïne [zo heet in Oekraïne alles ten oosten van de rivier de Dnepr die door Kyiv loopt - noot vertaler] in een mum van tijd in Novorossia (Nieuw-Rusland) zou veranderen. De landkaarten werden al getekend, de toekomstige stadsbestuurders al uitgezocht en er werden nieuwe regionale vlaggen ontworpen.

Maar zelfs de overweldigende meerderheid van de Russischtalige bevolking van dit deel van Oekraïne (inclusief steden als Charkov, Zaporozje, Dnipro, Marioepol) steunde deze plannen niet en het project Novorossia stierf een snelle dood. 

Kort gezegd zal een ‘bevrijdingscampagne’ naar het model van die van 1939 [Sovjetinval in West-Oekraïne na het Molotov/Ribbentroppact - noot vertaler] zal ook in 2022 op geen enkele manier slagen. Meer dan ooit zijn hier de woorden van de klassieke Sovjet-auteur Arkadi Gajdar van toepassing: ‘Het is duidelijk dat we geen simpel gevecht tegemoet gaan, maar een zware strijd.’

‘Een mokerslag met weinig bloed’

Dan over die zogenaamde ‘krachtige mokerslag door Rusland’ die ‘vrijwel alle surveillance- en communicatiesystemen, artillerie en tank-formaties van het Oekraïense leger’ zou vernietigen. Alleen al uit de formulering blijkt dat alleen politiek analisten zoiets kunnen zeggen. Ter informatie: gedurende militaire operaties over een breed front worden met massale bombardementen aanvallen uitgevoerd op doelen met hoge prioriteit. Bij operatief-strategische planning worden epitheta als ‘krachtig’ niet gebruikt, evenmin trouwens als termen zoals ‘gemiddeld’ of ‘zwak’.

In de krijgskunde maakt men onderscheid tussen strategische, operationele of tactische aanvallen. Afhankelijk van het aantal ingezette troepen en de beoogde doelen kunnen aanvallen massaal, gegroepeerd of enkelvoudig zijn. Het verdient, zelfs in de politicologie, de voorkeur om daar niet lukraak andere varianten aan toe te voegen.

President Zelenski bezoekt het front in de Donbas (foto presidentiële administratie)

Aanvallen op doelen met hoge prioriteit en massale bombardementen kunnen worden uitgevoerd langs een frontlinie (maar langs de Russische westgrens is nog geen front ontstaan) of vanuit een commandocentrum op het strijdtoneel (maar ook dat is vooralsnog niet ingericht). Alles minder dan dat kan niet beschouwd worden als een frontale aanval.

Wat zou zo'n frontale aanval aan het front trouwens inhouden? Om te beginnen moet gezegd worden dat de commandant der strijdkrachten in zo'n geval een maximale hoeveelheid gevechtsklare troepen, vliegtuigen, artillerie en elektronisch wapentuig tot zijn beschikking moet hebben. Een frontale aanval bestaat uit één massale luchtaanval, twee of drie lanceringen van raketinstallaties en enkele artilleriesalvo’s. Als de vuurschade aan de vijand 60 à 70% bedraagt geldt de aanval als geslaagd.

Hoe vertaalt zich dat naar de situatie rond Oekraïne? Uiteraard zal een frontale aanval de vijand zware verliezen toebrengen, maar de verwachting dat één zo’n mokerslag voldoende is om het leger van een complete staat te verslaan geeft blijkt van grenzeloos optimisme over de planning en uitvoering van militaire operaties. Tijdens strategische acties op het strijdtoneel zullen zulke aanvallen niet één of twee keer, maar veel vaker uitgevoerd moeten worden.

Daar komt nog bij dat de voorraad precisiewapens in het Russische leger verre van oneindig is. De hypersonische raketten van het type ‘Circon’ zijn nog niet in gebruik. Het aantal raketten van het type ‘Kalibr’ (kruisraketten die vanaf zee gelanceerd worden), ‘Kinzjal’, ‘X-101’ (kruisraketten voor gebruik vanuit de lucht) en ‘Iskander’ bedraagt op zijn hoogst enkele honderdtallen (waar het de Kinzjal betreft slechts enkele tientallen).  Dit arsenaal is absoluut niet voldoende om een land van de kaart te vegen dat net zo groot is als Frankrijk en een bevolking heeft van ruim veertig miljoen.

Over superioriteit in de lucht

Onder Russische experts wordt wel eens beweerd dat een oorlog tegen Oekraïne in een mum van tijd beslecht zal zijn door onze totale dominantie in de lucht. Hierbij gaat men er gemakshalve aan voorbij dat de Afghaanse oppositie tijdens de oorlog van 1979 tot 1989 geen enkel vliegtuig en geen enkele gevechtshelikopter tot haar beschikking had, terwijl de oorlog in Afghanistan zich desalniettemin tien jaar voortsleepte.

Ook de Tsjetsjeense strijders hadden geen vliegtuigen, maar de strijd tegen hen duurde enkele jaren en kostte de Russische federatie veel bloed en slachtoffers. Het Oekraïense leger beschikt daarentegen wel over gevechtsvliegtuigen en luchtverdediging.

Het waren trouwens Oekraïense (en zeker geen Georgische) teams die in 2008 [bij de vijfdaagse oorlog rondom Zuid-Ossetië en Abchazië - noot vertaler] met luchtafweerraketten de Russische luchtmacht behoorlijk in het nauw brachten. Na de eerste gevechtsdag was de Russische legerleiding geschokt door de toegebrachte verliezen. Laten we dat niet vergeten.

Op voorhand afgeschreven

Dan de stelling dat ‘het Oekraïense leger in een jammerlijke staat verkeert'. Natuurlijk heeft het Oekraïense leger problemen met de  luchtmacht en moderne luchtafweersystemen. Maar we moeten erkennen dat uit het Oekraïense leger, dat tot 2014 een overblijfsel van het Sovjet-leger was, in de afgelopen zeven jaar een kwalitatief ander leger is gecreëerd, op een volledig andere ideologische basis en grotendeels naar NAVO-standaarden. Veel lidstaten van de NAVO leveren zeer moderne wapens en apparatuur aan Oekraïne.

Wat betreft het zwakste onderdeel van de Oekraïense strijdmachten, de luchtmacht, kan niet uitgesloten worden dat het Westen op vrij korte termijn uit hun reserves tweehands gevechtsvliegtuigen aan Kyiv kan leveren, die tactisch en technisch goed te vergelijken zijn met een groot deel van de Russische vliegtuigen. 

Operationeel gesproken zijn de Oekraïense strijdkrachten vanzelfsprekend inferieur aan die van de Russische Federatie. Niemand in Oost noch West betwijfelt dat. Toch moet dit leger niet onderschat worden. Houd altijd de uitspraak van Aleksander Soevorov in gedachte: ‘Veracht nooit uw vijand, beschouw hem niet als dommer en zwakker dan uzelf.’

En dan over de bewering dat westerse landen geen enkele soldaat zullen sturen om te sterven voor Oekraïne. Dat klopt waarschijnlijk, maar in geval van een Russische invasie is massale westerse hulp aan het Oekraïense leger niet uitgesloten. Dit kan bijvoorbeeld bestaan uit het leveren van een brede selectie aan wapens, militair materieel en bulklevering van uiteenlopende materialen. Het Westen heeft al laten zien dat het verenigder is dan voorheen, tegen de verwachting van Moskou in.

Het lijdt geen twijfel dat de Verenigde Staten en de landen van de NAVO een soort reïncarnatie van het Lend-Lease-programma uit de Tweede Wereldoorlog zullen starten. Evenmin kan worden uitgesloten dat westerse vrijwilligers kunnen toestromen.

Partizanen en ondergrondse

Tot slot nog iets over de duur van een hypothetische campagne. Russische experts spreken van enkele uren, soms zelfs enkele tientallen minuten. Vergeten wordt daarbij dat we dit al eerder meegemaakt hebben. De bekende frase ‘de stad met één parachutistenregiment in twee uur innemen’ is in Rusland uitgegroeid tot een klassieker in het genre.

Bedenk ook dat de machtige stalinistische NKVD [geheime dienst] en het miljoenenleger van de Sovjet-Unie de nationalistische ondergrondse in West-Oekraïne meer dan tien jaar hebben bestreden. Dit keer valt niet uit te sluiten dat heel Oekraïne zich bij de partizanen aansluit. Deze formaties kunnen bovendien ook op Russisch grondgebied gaan opereren.

Hoe een gewapend conflict in grote Oekraïense steden zal uitpakken is moeilijk te voorspellen. Het is algemeen bekend dat de grote stad het beste strijdtoneel is voor de zwakkere en technologisch minder ontwikkelde partij in een gewapend conflict.

Serieuze experts benadrukken dat het mogelijk is om duizenden, zelfs tienduizenden, strijders in een metropool te verzamelen en te verbergen voor de superieure vuurkracht van de vijand. En ook om hen lange tijd te bevoorraden en verliezen in manschappen en materialen op te vangen. Bergen, noch bossen, noch jungles bieden vandaag de dag dergelijke mogelijkheden.

Experts zijn ervan overtuigd dat een stedelijke omgeving gunstig is voor verdedigers, de beweging van aanvallers vertraagt, het mogelijk maakt om een maximale hoeveelheid strijders per oppervlakte te huisvesten en compenseert voor het numerieke en technologische verschil. En in Oekraïne zijn meer dan genoeg grote steden, waarvan een aantal met meer dan een miljoen inwoners. Het Russische leger zou in een eventuele oorlog dus te maken kunnen krijgen met meer dan één Stalingrad of Grozny.

Conclusies

In Oekraïne zal geen Blitzkrieg plaatsvinden. Uitspraken als ‘het Russische leger zal de meerderheid van de Oekraïense strijdmachten uitschakelen in 30 tot 40 minuten’, ‘Rusland kan Oekraïne in tien minuten verslaan in het geval van een grootschalige oorlog’, ‘Rusland zal Oekraïne in acht minuten verslaan’, zijn totaal ongefundeerd.

En ten slotte het allerbelangrijkste. Een gewapend conflict met Oekraïne is op dit moment absoluut niet in het Russische belang. Daarom kunnen die overenthousiaste Russische experts hun hatelijke fantasieën beter vergeten en uit hun herinnering verbannen. Al was het maar om reputatieverlies in de toekomst te voorkomen.

Dit artikel verscheen in de Russische krant Nezavisimaja Gazeta.

Kolonel Michail Chodarjonok is voormalig chef binnen de operatieve leiding van de generale staf van de Russische strijdkrachten.