Met de genadeloze bombardementen op steden en infrastructuur in Oekraïne probeert het falende Russische leger het buurland op de knieën te dwingen. Toch is nog steeds 93% van de Oekraïners ervan overtuigd dat ze de oorlog gaan winnen. Poetin zegt te willen onderhandelen, maar niet op Oekraïnes voorwaarden. Veroverd gebied moet Russisch blijven. Dat is voor Oekraïne geen uitgangspunt. Rusland moet dus worden verslagen, schrijft Laura Starink. 

Kinderziekenhuis in Kyiv

door Laura Starink

Vladimir Poetins lichaamstaal laat maar één conclusie toe: hij heeft van de nood een deugd gemaakt. Na zijn verwarde stilzwijgen over het desastreuze verloop van de ‘Blitzkrieg’ in Oekraïne geeft hij nu grijnzend, een glas champagne in de hand, commentaar op de vraag wie er nu eigenlijk met die ‘genocide’ is begonnen. De Russen in ieder geval niet.

Bij een georkestreerde ontmoeting met zorgvuldig geselecteerde ‘moeders van gesneuvelde soldaten’ zei hij dat 'niets de dood van een zoon kan goedmaken'. Maar volgens de president sterven er jaarlijks dertigduizend Russen aan alcoholgebruik en dertigduizend als gevolg van verkeersongelukken. 'Of die mensen nou geleefd of niet geleefd hebben merk je niet. Maar uw zoon heeft gelééfd en zijn doel bereikt. Dat betekent dat hij zijn leven niet voor niets gegeven heeft.'

Poetin heeft de bevolking al laten weten dat de oorlog 'een langdurig proces' gaat worden. Met de aanstelling van Sergej Soerovikin tot nieuwe bevelhebber van de Russische krijgsmacht, op 8 oktober, lijken de Russen ook lessen te trekken uit de begane blunders. Is territoriumwinst onhaalbaar, dan moet ‘generaal Armageddon’, berucht uit Syrië, nu met de vernietiging van nutsvoorzieningen Oekraïne op de knieën dwingen. Maar de Oekraïense legertop houdt ook rekening met een nieuw landoffensief van de Russen in januari, zei de Oekraïense opperbevelhebber Valeri Zaloezjny tegen het Britse tijdschrift  The Economist.

Tsaar Peter de Grote

De Russische president vergelijkt zijn Oekraïense krijg graag met de veroveringen van tsaar Peter de Grote. In Poetins verwrongen psyche is het mogelijk een ‘broedervolk’ met cynisme aan de borst te klemmen en tegelijkertijd van zijn eerste levensbehoeften te beroven. Genocide te begaan maar de slachtoffers daarvan de schuld te geven. Nederlaag op nederlaag te behalen maar de eigen mensen zonder aarzeling de dood in te sturen. Het Westen te verwijten internationale verdragen te schenden maar zelf de wet van de jungle toe te passen door zijn leger toe te staan te executeren, martelen en verkrachten.

Poetin sanctioneert het kidnappen van Oekraïense kinderen die tot Rus moeten worden omgeschoold, ter compensatie voor de honderdduizenden van zijn onderdanen die zijn vertrokken omdat ze niet willen vechten. Hij verziekt de Russische economie door elke derde roebel aan wapens uit te geven. Hij zegt tegen zijn ondergeschikten dat de hele wereld liegt, dus dat ze alleen naar hem mogen luisteren. Langzaam verandert hij Rusland in een grote kazerne.

De economische elite rondom de president, blijkt uit een reconstructie van de Financial Times, heeft geprobeerd hem van de oorlog te weerhouden, maar zet nu gehoorzaam de schouders onder een nieuwe uitdaging. Het is Poetin gelukt het bestuursapparaat volstrekt onderhorig te maken door iedereen tegen elkaar uit te spelen en met pek en veren te besmeuren. In die sfeer van paranoia heeft een moordaanslag weinig kans van slagen.

Anti-Rusland

Russische propagandisten zeggen dat Oekraïne een ‘anti-Rusland’ is geworden. Dat klopt. Want tegenover het geatomiseerde Rusland waar Poetin door velen nog steeds wordt gezien als baken in onzekere tijden, staat een Oekraïne dat zich heeft ontwikkeld tot een hechte eenheid met een vrijheidsideaal en een gemeenschappelijk doel: een machtige vijand verslaan.

Nieuwjaarswens van het Russische ministerie van Defensie: 'De kalibers (raketten) zullen nooit opraken!'

Oekraïners zijn historisch altijd decentraler, rebelser en vrijheidslievender geweest dan de fatalistische Russen. In 2013 – 2014 werd dat voor Europa tijdens de massaprotesten van Euromajdan goed zichtbaar. Waar de zwakke staat faalde, dichtte een snel groeiende civil society overal de gaten. Niet het Oekraïense staatsleger, maar vrijwilligersbataljons stopten in 2014 de Russen in de Donbas. 

En hoewel corruptie en cliëntelisme ook in Oekraïne een hardnekkige kwaal zijn gebleven en slechte gewoontes na de oorlog ongetwijfeld de kop weer zullen opsteken, heeft dat initiatief van onderop zich in deze oorlog onverzettelijk getoond. Dat is de grootste blunder van het imperiaal denkende Kremlin: dat de Russen niet welkom zijn in Oekraïne verbaast en kwetst ze tot op de dag van vandaag diep. Dat de vernietiging van heel Oost-Oekraïne daar mogelijk een rol in speelt, komt in de Russische koppen niet op.

De Oekraïners zijn creatief. Ze zingen in de schuilkelder, opereren bij kaarslicht, knielen langs de weg voor een militaire begrafenisstoet, voeren opera’s op onder het vallen van bommen en granaten, steunen het leger met uitvindingen, kleren, wapens, soep en liefde, repareren 24/7 de oorlogsschade, leven in duisternis en kou en proberen de moed niet te  verliezen.  Maar de ellende is niet te overzien.

Dat de dynamiek van onderop acht jaar na 2014 ook aan de top effect heeft gesorteerd, toont de slagkracht van het gemoderniseerde Oekraïense leger. De Oekraïners blijken bekwame leerlingen, met dank aan de NAVO en vooral de Amerikanen. In 2022 hebben ze aangetoond dat de bejubelde hervorming van het Russische leger net zo fake was als de politiek van het Kremlin. Dat was door niemand in Oost noch West voorzien en het bewijst ook het Westen een grote dienst.

Moed tegenover lafheid

Het contrast tussen Zelenski en Poetin is voor iedereen zichtbaar. Moed, daadkracht en voortdurend contact met volk en front staan tegenover laffe genadeloosheid op veilige afstand. Terwijl in Oekraïne de haat tegen Poetin alleen maar groeit, omringt de Russische president zich met jaknikkers die hem naar de mond praten.

Terwijl Poetin 15.000 geüniformeerde legerlui op het ministerie van Defensie deze week uitlegde dat de ‘speciale militaire operatie’ lang gaat duren, maar dat ‘alle doelen bereikt zullen worden’, sprak Zelenski terzelfdertijd het Amerikaanse Congres toe. ‘Tegen alle verwachting en doemscenario’s in is Oekraïne niet gevallen. Oekraïne is alive and kicking’, aldus de president.

‘Aan de frontlinie van tirannie’, zei Zelenski, is de steun van Amerika ‘niet alleen cruciaal om dat gevecht te winnen, maar ook om het keerpunt voor de overwinning op het slagveld te bereiken.’ Aan het bipartizane applaus kwam geen einde.

Zelenski spreekt tot het Amerikaanse Congres (foto twitter)

In Oekraïne moet de bevolking dagelijks vrezen voor de Russen, die het op hun leven, gezondheid, deportatie, have en goed hebben voorzien. Maar in Rusland beeft het volk voor de eigen machthebbers, die elke Rus tot een landverrader of ‘buitenlands agent’ bestempelen. Waar Zelenski gelooft in het volk, wantrouwt Poetin zijn eigen onderdanen. Uit straatinterviews in Moskou blijkt: ouderen steunen Poetin, jongeren veroordelen de oorlog, maar durven niet in actie te komen. Iedereen staat alleen met zijn opvattingen. De Russische samenleving is dood.

De belangrijkste boodschap van het Kremlin is misdaad loont en moraal is een hypocriet, westers verzinsel

Het is deze buiten- en binnenlandse destructiedrift die het Rusland van Poetin zo afstotelijk maakt. Ze staat helaas in een traditie. Russische experts en politici grossieren op televisie intussen in leedvermaak. Een studiogast deed met zijn handen aan de mond het Oekraïense luchtalarm na als het gehuil van een angstige hond. De aanwezigen lagen in een deuk.

Ordinair wisselgeld

De belangrijkste boodschap van het Kremlin is intussen: misdaad loont en moraal is een hypocriet, westers verzinsel. Oorlogsmisdaden worden niet vervolgd en de eigen soldaten worden onvoorbereid de dood ingejaagd. Sneuvelen ze, dan zijn ze de moeite van het ophalen nauwelijks waard.

De ruil van de beruchte Russische wapenhandelaar Viktor Boet tegen de Amerikaanse basketbalster Brittney Griner, die negen jaar celstraf kreeg voor een flesje wietolie, is voor Poetin ordinair armpje drukken geworden. Als dit het nieuwe beleid is zijn westerlingen in Rusland voortaan nog slechts ordinair wisselgeld.

Boet mocht in Moskou direct op televisie komen uitleggen dat er in de VS 'meer dan 72 (!) gender-soorten zijn' en kreeg het lidmaatschap van wijlen Zjirinovski’s Liberaal-Democratische fake-partij aangeboden. Zo kan hij zich in de Doema voegen bij andere parlementair onschendbare moordenaars als de mannen die regimecriticus en ex-spion Aleksandr Litvinenko in 2006 in Londen met polonium vergiftigden. Als er iemand in de wereld weet waar Rusland de wapens moet halen is het Boet.

En huurlingenleider Viktor Prigozjin, zelf ex-gedetineerde, krijgt toegang tot de strafkampen om gevangenen voor het front te ronselen in ruil voor amnestie. Bij de Oost-Oekraïnse stad Bachmoet in de Donbas probeert hij al wekenlang terreinwinst te boeken door die misdadigers als kanonnenvlees te gebruiken. Toen een van hen zich overgaf aan de Oekraïners, werd hij na een gevangenenruil door de mannen van Prigozjin met een voorhamer doodgeslagen. De beelden werden naar goed IS-gebruik op internet gezet. Er is een keiharde concurrentie ontstaan tussen het Russische leger en de moordenaars van Prigozjin. Poetin geeft de maffia, die hij altijd zorgvuldig kort heeft gehouden, steeds meer ruimte.   

 Begrafenis van een Oekraïense militair (foto Maria Avdejeva)

In oktober 2022 vond nog steeds 86% van de Oekraïners dat er tegen de Russen moet worden doorgevochten, ondanks de aanvallen op infrastructuur en steden. Slechts 10% was voor onderhandelingen. En in december wees een opiniepieling uit dat 93% van de Oekraïners er nog steeds van overtuigd is dat ze de oorlog kunnen winnen. Nu een akkoord afdwingen geeft Poetin een adempauze en de gelegenheid zich voor te bereiden op een nieuwe sprong voorwaarts.

Poetin zegt tot vredesonderhandelingen bereid te zijn, maar volgens zijn woordvoerder Peskov laat dat onverlet dat de veroverde gebieden Russisch terrotorium zijn en blijven. Dat is voor Oekraïne geen uitgangspunt, want op voorhand onacceptabel.

Alle 10 punten uit Zelenski’s vredesplan zijn onweerlegbaar: verdwijn uit ons land en ons leven, betaal de schade en laat je misdaden berechten. Maar voor Poetin is verliezen geen optie en dus kan het moorden slechts worden gestopt door Rusland een nederlaag toe te brengen. Dat kan alleen met het drastisch opvoeren van leverantie van westerse wapens. Het dreigende derde Russische offensief en een ook voor januari verwachte nieuwe mobilisatiegolf maken dat des te klemmender.

Dit artikel verscheen eerder in NRC Handelsblad

Pacifistisch protest in Komsomolsk aan de Amoer in Rusland, met spandoek 'Vrede' en Oekraïense vlag. De demonstrant werd opgepakt.