Met het begin van de Russische invasie van Oekraïne, ruim een jaar geleden, kwam ook een eindeloze stroom informatie en desinformatie op internet, televisie en andere media. Nieuws over voortgang aan het front, militaire strategieën en cijfers over menselijke en materiële verliezen zijn vaak moeilijk onafhankelijk te verifiëren. Ook Raam op Rusland is voortdurend bezig met het wegen van informatie over de oorlog. Daan de Vries zet de belangrijkste internationale, Oekraïense en Russische bronnen op een rij.

 De laatste dagen van staalfabriek Azovstal in Marioepol, het laatste bolwerk van verzet tegen de Russen. De fabriek werd platgegooid, de Oekraïense verdedigers gevangen genomen.

De Russische invasie van Oekraïne beheerst het nieuws al meer dan een jaar. Door de alomtegenwoordigheid van het internet is de oorlog misschien wel de best gedocumenteerde oorlog ooit. Door de overdaad aan informatie is het moeilijk om het overzicht te behouden. Om daarbij te helpen, heeft Raam op Rusland een lijst bronnen opgesteld die over de Russische invasie berichten. Deze lijst pretendeert niet compleet te zijn, maar dient als handvat voor lezers die de actuele ontwikkelingen in Oekraïne op de voet willen volgen.

Over de historische context en de aanloop naar de Russische invasie publiceerde Raam op Rusland in februari 2023 het overzicht Wat u moet weten om de oorlog te snappen. Dat overzicht geeft antwoord op vaakgestelde vragen over Oekraïne en de Russische invasie van Oekraïne.

Internationale denktanks

• De Amerikaanse denktank Institute for the Study of War (ISW) publiceert dagelijks updates over de oorlog in Oekraïne, voorzien van actuele kaarten van het front. Deze updates en kaarten worden door veel media gebruikt in hun verslaggeving over de oorlog. ISW werd in 2007 opgericht door de Amerikaanse historicus Kimberly Kagan en hield zich aanvankelijk bezig met de oorlogen in Irak, Afghanistan en Syrië. Momenteel publiceert ISW updates over de protesten in Iran en de oorlog in Oekraïne. De updates over Oekraïne behandelen behalve de situatie aan het front ook andere actuele gebeurtenissen in Rusland en Oekraïne.
  
  De ISW-rapporten worden vergezeld door een uitgebreide bronvermelding. Voor de actuele kaarten van het front gebruikt de denktank een combinatie van satellietbeelden, militaire bloggers, persbureaus en officiële bronnen, zoals de Oekraïense generale staf en de kanalen van door Rusland aangestelde lokale politici in bezette gebieden. Beelden van het front, verspreid door soldaten of eerder genoemde militaire bloggers, tonen vaak landschapskenmerken die gekoppeld kunnen worden aan specifieke plekken op de kaart.
  
  ISW wordt deels gefinancierd door donaties van individuen, maar heeft ook banden met het Amerikaanse bedrijfsleven. Enkele van de partners van ISW zijn bedrijven die zakendoen met het Amerikaanse leger, zoals defensieconglomeraat en vliegtuigbouwer General Dynamics. ISW staat bekend als 'havikachtig' en heeft in het verleden bijvoorbeeld gepleit voor meer Amerikaanse inmenging in de Syrische burgeroorlog.

Southern #Ukraine Update:

Some #Russian sources that previously warned about a possible #Ukrainian counteroffensive in #Zaporizhia Oblast are now warning that #Ukrainian forces may conduct a counteroffensive in #Kherson Oblast.https://t.co/SaRSHnpNI3 pic.twitter.com/TcMFZpvUdT

— ISW (@TheStudyofWar) April 19, 2023

• De Britse denktank Royal United Services Institute (RUSI) is gespecialiseerd in defensie en internationale veiligheid. De denktank bestaat sinds 1831 en is daarmee de oudste defensiedenktank ter wereld. RUSI publiceert korte analyses van actuele ontwikkelingen en langere rapporten over de oorlog in Oekraïne. RUSI is nauw verbonden met het Britse ministerie van Defensie. De denktank ontvangt financiering van de Europese Commissie, de ministeries van Buitenlandse Zaken van onder meer de Verenigde Staten, Japan en Nederland, het Britse leger en tientallen bedrijven. Onder de zakelijke partners zijn ook bedrijven met militaire contracten, zoals de eerdergenoemde BAE Systems en Lockheed Martin.
  
  ISW en RUSI zijn internationaal gerenommeerd en aan de denktanks verbonden experts worden regelmatig geciteerd door internationale media. De organisaties zijn niet gevrijwaard van kritiek, die doorgaans gericht is op hun financiering door en banden met de defensieindustrie.
  
  
• Riddle Russia is een in Litouwen gevestigd platform dat Russisch- en Engelstalige stukken publiceert over Rusland. Het platform is in Rusland tot ‘ongewenste organisatie’ bestempeld en daarom geblokkeerd. De hoofdredacteur is politiek analist Anton Barbasjin. Riddle biedt een platform aan experts, die stukken schrijven over binnenlandse aangelegenheden en over de internationale positie van Rusland. 

Sociale media

• War on the Rocks is een analyseplatform gespecialiseerd in militaire strategie en internationale politiek. Het biedt een platform aan een uiteenlopende groep experts: wetenschappers, diplomaten, (ex-)militairen en inlichtingenofficieren. Onder hen is Michael Kofman, een militair analist die ook op Twitter veel over de oorlog in Oekraïne schrijft.
  
  
• Andere bekende analisten die op Twitter over de oorlog schrijven zijn Rob Lee en Dmitri Alperovitch. Zoals veel analisten die verbonden zijn aan denktanks of universiteiten delen zij op Twitter eigen werk en stukken van andere auteurs. Rob Lee is verbonden aan de Amerikaanse denktank Foreign Policy Research Institute. Dmitri Alperovitch is een in Rusland geboren Amerikaan. Hij is de oprichter van The Alperovitch Institute, een instituut dat gespecialiseerd is in digitale veiligheid.
  
  
• Het Britse ministerie van Defensie brengt op het account DefenceHQ een dagelijkse inlichtingenupdate over de oorlog in Oekraïne, vaak voorzien van kaarten. Het ministerie volgt de ontwikkelingen aan het front nauwgezet en neemt ook regelmatig nieuwsgebeurtenissen op in zijn berichten. De updates zijn kernachtig en puntsgewijs opgesteld, waardoor ze snel een beeld schetsen van het verloop van de oorlog. 
  
  
• War Translated is een website en Twitteraccount dat wordt bijgehouden door een in Groot-Brittannië gevestigde Est. Op War Translated vertaalt hij allerlei materiaal over de oorlog in Oekraïne naar het Engels. Ook voorziet War Translated interviews, persconferenties en video’s van militaire bloggers van Engelse ondertiteling. Met name zijn vertalingen van Russische militaire bloggers zijn nuttig, omdat zij die informatie toegankelijk maken voor een internationaal publiek.

Daily routine of the 1st Mechanised Battalion, 3rd Assault Brigade in Bakhmut. pic.twitter.com/EiPnz9lOdv

— Dmitri (@wartranslated) April 12, 2023

Oekraïense en Russische media

• The Kyiv Independent is een Oekraïense onlinekrant, opgericht in november 2021. De krant publiceert volledig in het Engels. The Kyiv Independent ontstond nadat vrijwel de hele redactie van The Kyiv Post ontslagen werd na een conflict met de eigenaar van die krant. Een groot deel van de ontslagen journalisten richtte vervolgens The Kyiv Independent op. De krant is voor zijn voortbestaan afhankelijk van donaties.
  
  Naast nieuwsstukken publiceert The Kyiv Independent korte militaire updates, opiniestukken en analyses. De krant biedt gedegen Engelse vertalingen en samenvattingen van de berichtgeving op de officiële kanalen van de Oekraïense overheid, veiligheidsdiensten en strijdkrachten.
  
  
• Ukrinform is het nationale persbureau van Oekraïne, dat ook in het Engels publiceert. Het persbureau maakt onder meer melding van actuele Russische beschietingen op Oekraïense steden en infrastructuur. Ukrinform heeft een aparte sectie waarin het Russische desinformatie en propaganda ontleedt.
  
  Zowel The Kyiv Independent als Ukrinform maken geen melding van de verliezen van het Oekraïense leger, waarover ook de Oekraïense autoriteiten geen uitspraak doen. Toch worden beide mediakanalen als betrouwbaar en relatief onafhankelijk beschouwd. De persvrijheid in Oekraïne is niet te vergelijken met die in Rusland, waar onafhankelijke journalistiek in het geheel niet is toegestaan.
  
  
• Tass is samen met RIA Novosti het belangrijkste Russische staatspersbureau. Tass heeft een Engelstalige website, waarop het een groot deel van zijn berichtgeving vertaalt. De berichtgeving volgt de lijn van de Russische overheid en is dus sterk gekleurd. Zo spreekt het persbureau van de ‘speciale militaire operatie in Oekraïne’, in plaats van over de oorlog. Ook gebruikt Tass in plaats van Bachmoet de uit de Sovjettijd daterende naam Artjomovsk, die de stad tussen 1924 en 2016 droeg.