De Russische oppositie roept Westerse leiders op Poetin niet te accepteren als legitieme president na de 'verkiezingen' van komend weekend. Een belangrijke boodschap van een beweging met macht, schrijft Kristina Petrasova, bestuurslid van Free Russia NL. 'Wij verdienen een plek aan tafel in het Westerse debat over ons eigen land in de grootste crisis van de eeuw,' schrijft Petrasova. Ze reageert met haar betoog op Hubert Smeets, expert van RAAM, die de oproep 'zinloos' en de oppositie  ’machteloos’ noemt. 

Mensen in de rij in Moskou om met een handtekening de kandidatuur van Nadezjdin te steunen. Foto: Telegram.

Door Kristina Petrasova

Eind februari organiseerden wij, Free Russia NL, samen met De Balie een politiek programma over hoe democratie te bouwen vanuit ballingschap. Hiervoor haalden we twee prominente leden van het Russisch verzet (beter dan oppositie, want we doen niet mee aan de verkiezingen) naar Nederland: politicus Dmitri Goedkov en journalist Evgeniy Kiseljov.

Het bezoek van Goedkov was mijn initiatief. Ik voel me daarom direct betrokken bij de reacties die zijn optreden in de Balie veroorzaakten in de media. Een expert van Raam op Rusland, Hubert Smeets, noemde de Russische oppositie in Nieuwsuur ’machteloos’. Onze oproep aan Westerse leiders om Poetin niet te accepteren als legitieme president na de zogenaamde verkiezingen van 15-17 maart, een campagne die nu al is ondersteund door meer dan 80 Westerse politici en publieke personen en meer dan 30.000 burgers, deed Smeets af als ‘ontroerend maar zinloos’. 

Ik vraag me af hoe zinvol het is om de vreedzame handelingen van de Russische oppositie zinloos te noemen, want wat is precies zinvol in een strijd tegen poetinisme? Moeten we, de verzetsbeweging, oproepen tot een gewapende revolutie, is Europa daar wel klaar voor?

Voor ons, de verzetsbeweging, staat het beëindigen van de criminele oorlog tegen Oekraïne en het dreigende gevaar van poetinisme voor de rest van Europa voorop. We voeren continu actie om te laten zien dat wij met velen zijn, zodat mensen binnen Rusland ook zien dat zij niet alleen zijn. Dat de internationale politieke verzetslobby, waar duizenden mensen uit verschillende landen zich voor inzetten, door een Nederlandse Ruslanddeskundige als 'zinloos' wordt bestempeld, leidt bij mij tot de vraag: is deze deskundige eigenlijk nog voldoende betrokken bij zijn expertisegebied? 

Ik ben van mening dat het Russisch verzet wel degelijk macht heeft. Wij verdienen een plek aan tafel in het Westerse debat over ons eigen land in de grootste crisis van de eeuw. 

Eensgezinde steun voor Nadezjdin

Ten eerste geniet Poetins regime veel minder steun dan algemeen aangenomen wordt. De situatie met de niet-toegelaten presidentskandidaat Boris Nadezjdin laat dit zien. Nadezjdin heeft zich in het najaar van 2023 uit het niets opgeworpen als presidentskandidaat, als enige met een anti-oorlogspositie. Om als kandidaat toegelaten te worden tot de verkiezingen, moest Nadezjdin binnen een paar weken 100.000 handtekeningen verzamelen van geverifieerde kiezers. Deze testcase van het Kremlin liep totaal uit de hand. 

Vanuit ballingschap en gevangenis riepen alle oppositieleiders hun volgers eensgezind op om de enige anti-oorlogskandidaat Nadezjdin te steunen. Het resultaat: rijen met mensen en op zijn minst 230.000 handtekeningen binnen enkele weken, een verbazingwekkend resultaat in het Rusland van vandaag. Een man van vlees en bloed, de enige kandidaat voor wie mensen uit het hele land uren in de rij stonden in de vrieskou om een handtekening te zetten. En dat in een land dat onherkenbaar is veranderd sinds twee jaar grootschalige oorlog tegen Oekraïne en waar negen jaar celstraf voor een '#nowar'-bericht op sociale media de norm is. 

De rijen voor Nadezjdins kandidatuur waren niet de enige. Vanaf 1 maart gingen tienduizenden de straat op om Aleksej Navalny een laatste eer te bewijzen. Als Navalny en Boris Nemtsov zo pessimistisch en cynisch waren geweest als Smeets, dan stonden er helemaal geen rijen. Deze protesten binnen Rusland waren de directe verdienste van de oppositie in ballingschap of opsluiting. Het verdient politieke en analytische aandacht, zeker als je het hebt over legitimiteit van de oppositie, en getuigt wel degelijk van macht. 

Mensen in de rij voor de begrafenis van Navalny op 1 maart in Moskou.

Breuk binnen de elite

Ten tweede is een breuk binnen de elite dichterbij dan gedacht. De hoon die vaak volgt wanneer dit onderwerp wordt aangesneden is begrijpelijk, maar losgezongen van de realiteit. Bij de meeste mensen in het Westen ontbreekt volledig het besef van wat het betekent om in een dictatuur te leven. Hierdoor kunnen zij de situatie in Rusland vaak niet realistisch beoordelen. 

De overtuiging dat een dergelijke breuk ondenkbaar is, berust op de aanname dat de gelederen rond Poetin ondoordringbaar gesloten zijn, en er een totale poetinistische consensus heerst. Een Ruslanddeskundige die dat serieus gelooft is wat mij betreft niet goed geïnformeerd. De Russische samenleving is diep gepolariseerd en het doen van standvastige uitspraken over algemeen consensus is per definitie niet correct. Er moet rekening gehouden worden met de ongekende mate van repressie van de bevolking en ook binnen de politieke en zakelijke elite van Rusland, en het zwakke toekomstperspectief voor de huidige macht. In de afgelopen jaren hebben meer dan 100.000 mensen te maken gehad met een vorm van repressie door het uiten van een alternatieve politieke positie. De betrouwbaarheid van elk sociologisch onderzoek en daarmee de beoordeling hoe eensgezind de elite is, is hierdoor op z'n zachtst gezegd gering. 

Tijdens het gesprek met Kamerleden was Goedkovs antwoord op de vraag of mensen binnen de elite zitten te wachten op een way out heel simpel: mensen willen hun spullen, geld en toekomst terug. Gezien de huidige binnenlandse repressie en de sancties in het buitenland kunnen ze eenvoudigweg geen kant op. Veel machtige mensen zoeken naar een mogelijkheid om eindelijk uit Poetins dwangbuis te kunnen ontsnappen. 

Tot nu toe zitten Russische oppositie- en verzetsleiders nergens aan tafel en hebben zij geen ruimte om zich bij de dialoog te voegen. Terwijl juist dit zo belangrijk is. Ten eerste zou het deskundige geluid van de Russische oppositie veel kunnen toevoegen aan discussies rond beleid en maatregelen die de omgang met Rusland bepalen, zoals het ontwerpen van sanctiemaatregelen, een vervangende delegatie binnen de Raad van Europa, het vervolg op de PACE-resolutie 2519, en het toekomstige Ruslandbeleid van de Nederlandse regering. Ten tweede zou hun betrokkenheid een signaal naar de machtselite sturen dat democratische ideeën en bereidheid te handelen beloond worden. 

Poetin is ook een Westers probleem

Als laatste wil ik het schadelijke effect van het bagatelliseren van elke verzetshandeling vanuit een comfortabele en politiekcorrecte positie aan de kaak stellen. Het is namelijk nooit goed genoeg. 

Volgens Smeets is de oproep tot het niet erkennen van Poetin als president van de Russische Federatie ‘een klassiek voorbeeld van de Russische oppositie: alle problemen die Rusland heeft, moeten door het Westen worden opgelost.’ Hier wil ik een gevaarlijke en doodgezwegen stelling inbrengen: Poetin is niet alleen een binnenlands Russisch construct, maar tevens een door het Westen gevoed monster. Het is dus ook een Westers probleem. 

Het is niet realistisch en niet eerlijk om vanaf de zijlijn het werk van het Russische verzet te keuren en weg te wuiven. Een muur om het Russische probleem bouwen leidt tot niets. Hier wil ik daarom een lans breken voor het gezamenlijk optrekken in het verzet tegen een macht die de veiligheid van heel Europa bedreigt. We mogen het idee dat het nooit meer goedkomt met Rusland en de Russen zich geen meester van ons laten maken, willen we iets van verandering zien. Het formuleren van een post-Poetin Rusland moet beginnen nog voordat Poetin verdwijnt, en daar hebben onze verzetsbeweging en het Westen elkaar bij nodig, samenwerkend vanuit een gedeelde toekomstvisie, solidariteit en menselijkheid.

Op de dag van Navalny's begrafenis houdt iemand een bord met 'Geef niet op' omhoog. Foto: Telegram.

Een gedeelde strijd

Het verzet van honderden duizenden mensen met een Russisch paspoort mag niet worden weggezet als zinloos. We doen een beroep op het humanisme en de solidariteit van de Westerse maatschappij om ons verzet te steunen, en ook haar eigen verantwoordelijkheid te nemen voor het duister dat ons allen vanuit het oosten bedreigt. Hoe langer het Westen Poetin als legitieme leider accepteert, hoe lastiger het voor het verzet wordt om de mensen binnen Rusland te overtuigen dat ze kunnen opstaan tegen het regime. 

Betrek Russische experts uit verzetskringen, economen, politicologen en sociologen bij het debat: wij hebben het recht en de plicht om mee te denken over hoe we de vreselijke oorlog kunnen stoppen, hoe we moeten bijdragen aan het herstel van Oekraïne en hoe de toekomst van Rusland eruit zal zien. Dit is een discussie waar iedere betrokken partij een plek verdient, mits democratische waarden als uitgangspunt gedeeld worden. We moeten daarbij ruimte creëren voor het zorgvuldig omgaan met veranderend (historisch) nationaliteitsbesef, taal en cultuur.  

We roepen het Westerse establishment in de woorden van Navalny op om niet op te geven, en vooral ook ons niet op te geven.