Aan het begin van zijn vijfde termijn als president voert Poetin op een aantal kernposten personele wijzigingen door. De belangrijkste daarvan is de vervanging van minister van Defensie Sergej Sjoigoe door de econoom Andrej Beloöesov. Waarnemers zijn het erover eens dat deze benoeming een signaal is van Poetins intentie om de oorlog nog jarenlang te kunnen volhouden en de economie daarop te schoeien. Voor Oekraïne is er alle reden om zich zorgen te maken over de ontwikkelingen in Rusland, concludeert Hella Rottenberg.
Econoom Andrej Beloöesov wordt de nieuwe minister van Defensie. Foto Kremlin
door Hella Rottenberg
Sergej Sjoigoe, die sinds 2012 minister van Defensie was, is niet verdwenen uit het machtscentrum, want hij is benoemd tot secretaris van de Russische Veiligheidsraad. Vermoedelijk is hij hiermee weggepromoveerd: een eervolle functie waarin hij minder te zeggen heeft, in elk geval over de enorme uitgaven voor het leger. Nikolaj Patroesjev, die vanaf 2008 secretaris van de Veiligheidsraad was, is zijn positie kwijt. Met zijn nieuwe functie - adviseur scheepsbouw van de president - lijkt hij op een zijspoor te zijn gezet, maar als hij makkelijk toegang behoudt tot Poetin, kan hij wellicht nog ideologisch invloed blijven uitoefenen, zoals hij de afgelopen jaren deed.
Ultranationalistische Russische bloggers hebben verheugd gereageerd op het vertrek van Sjoigoe, die zij beschouwden als incompetent en corrupt, maar die volgens hen zijn positie behield dankzij zijn vriendschap met en trouw aan Poetin. Het vertrek van Sjoigoe en de stafchef van de Russische strijdkrachten, generaal Valeri Gerasimov, die dezelfde verwijten kreeg, was een eis waarmee Wagner-baas Jevgeni Prigozjin vorig jaar met zijn huurlingenleger optrok naar Moskou. Nadat de opstand was mislukt en Prigozjin was geliquideerd, verstomde de openlijke kritiek op Sjoigoe en Gerasimov.
Enkele weken geleden werd een onderminister van Defensie, Timoer Ivanov, gearresteerd op beschuldiging van grootschalige corruptie. Hem hangt 15 jaar gevangenisstraf boven het hoofd. Ivanov was een vertrouweling van Sjoigoe en zijn arrestatie was een teken dat de positie van de minister zelf aan het wankelen was.
Het is gebruikelijk dat samen met de minister van Defensie een nieuwe stafchef aantreedt, maar volgens Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov blijft Gerasimov aan. ‘In deze zin zijn er op dit moment geen wijzigingen te verwachten’, zei hij. De woorden ‘op dit moment’ verraden volgens waarnemers zoals militair expert Michael Kofman dat Gerasimov over een tijdje moet plaatsmaken voor een ander. ‘Beloöesov zal vermoedelijk zijn eigen man op die plek willen hebben’, zei hij tegen de Financial Times.
Oorlogseconomie
Peskov motiveerde de keuze voor Andrej Beloöesov als nieuwe minister van Defensie met het belang van een econoom op die plek, nu defensie en veiligheid een steeds groter deel van de begroting in beslag nemen. De taak van Beloöesov is de ‘defensie- en veiligheidsindustrie in te passen in Ruslands economie, zodat deze correspondeert met de huidige dynamiek’, aldus Peskov. Sinds 2022 is de Russische defensiebegroting meer dan verdubbeld en komt neer op eenderde van de federale uitgaven en 6,7% van het nationaal inkomen. Worden daar de uitgaven voor de inlichtingendiensten bij opgeteld, dan zal het budget voor de krijgsmacht en veiligheid in 2024 ongeveer 9% van het bbp beslaan, twee keer meer dan voor sociale voorzieningen.
Beloöesov moet het militair-industrieel complex van Rusland tot locomotief van de economie maken, waaraan andere sectoren ondergeschikt zijn, concluderen waarnemers. Zijn opdracht is een hoge productie van de wapenindustrie garanderen, zorgen dat daar voldoende inkomsten tegenover staan, dat er voldoende mankracht is voor het front en de fabrieken en dat militaire innovatie snel haar weg vindt naar het slagveld. De afgelopen tijd organiseerde Beloöesov al militaire innovaties en projecten voor de productie van drones.
Andrej Beloöesov (65 ) is een gepromoveerd econoom, die zich bezighield met macroeconomische ontwikkeling en prognoses, en door collega-economen gerespecteerd werd tot hij in regerings- en bestuursfuncties ging werken en een ‘soldaat van Poetin’ werd. Overigens heeft hij nooit iets met het leger te maken gehad, hij heeft zelfs niet in dienst gezeten.
Tussen 2008 en 2012 was Poetin premier en leidde Beloöesov het ministerie van economie en financiën. In 2013 werd hij de economisch adviseur van Poetin, nadat deze voor de derde keer president was geworden. Ideologisch staat Beloöesov dicht bij Poetin, meent de onafhankelijke Russische economische website The Bell: hij is voorstander van een sterke rol voor de staat in de economie en ziet Rusland als een land omringd door vijanden. In 2014 was hij de enige van de economische bestuurders in Poetins omgeving die de annexatie van de Krim een goede zaak vond. Hij gaat door voor iemand die niet corrupt is en zijn ideeën doorzet, ook als dat conflicten oplevert.
In 2020 werd Beloöesov eerste vice-premier, verantwoordelijk voor economie. In die functie eiste hij tijdens de COVID-pandemie van grote bedrijven een extra bijdrage voor de staatskas. De CEO’s van deze bedrijven protesteerden destijds met succes, maar moesten in 2023 op initiatief van Beloöesov een deel van hun overwinsten afstaan. Sindsdien is de winstbelasting structureel verhoogd tot 25%.
Technocraten en ijzervreters
De benoeming van een econoom als minister van Defensie signaleert volgens Rusland-kenner Sam Greene ook dat Poetin in de onderhuidse machtsstrijd tussen technocraten en ijzervreters een uitweg zocht. De technocraten hebben nu een eigen man in de defensie-hoek en kunnen hun verlangens op tafel leggen. Bij zijn presentatie in de Federatieraad (de Senaat die zijn benoeming dinsdag goedkeurde) legde Beloöesov de nadruk op efficiëntie. Het geld voor Defensie moet goed worden besteed, zodat het leger met moderne en kwalitatief goede wapens en uitrusting wordt voorzien. Als prioriteit noemde hij daarnaast dat de strijdkrachten snel moeten leren omgaan met nieuwe technologie om de vijand die zich ook snel aanpast, voor te kunnen blijven.
Hij stelde ook strengere controle 'van hoog tot laag' op de uitgaven in het vooruitzicht, vooral waar het grote investeringen in nieuw wapentuig betreft. Daarmee waarschuwde hij het personeel van de krijgsmacht en de defensie-industrie dat hij van plan is de wijdverbreide corruptie aan te pakken, die onder Sjoigoe en Gerasimov naar het schijnt als normaal gold.
Een signaal dat corrupte medewerkers op hun tellen moeten gaan passen kwam nog dezelfde dag, toen bekend werd gemaakt dat het hoofd personeelszaken van het ministerie van Defensie was gearresteerd. Bij een huiszoeking was 100 miljoen roebel (ruim een miljoen euro) aangetroffen, evenals gouden munten, dure horloges en andere waardevolle spullen.
De banden met China zullen door de reeks benoemingen nauwer worden aangehaald, denkt de Russische China-expert Alexander Gabuev. De opvolger van Beloöesov als eerste vice-premier is Denis Mantoerov, die in zijn vorige functie van minister van industrie en handel sterk betrokken was bij het intensiveren van samenwerking met China op defensie-gebied. Ook andere leden van de Russische regering, onder wie Beloöesov en de minister van energie Aleksandr Novak, kennen China goed en hebben veelvuldig contact met hun Chinese collega’s, schrijft Gabuev.
Nikolaj Patroesjev krijgt functie elders. Welke is nog niet bekend. Foto Kremlin
Opmerkelijk is het ontslag van Nikolaj Patroesjev (72) uit de Russische Veiligheidsraad, waar hij als secretaris van Poetin 16 jaar lang de dienst uitmaakte. Daarvoor was hij de baas van de FSB. Patroesjev is een havik, die meent dat de ‘Anglosaksische machthebbers’ er op uit zijn om Rusland klein te krijgen, omdat zij een groot land met rijkdom aan grondstoffen en een eigen beschaving niet kunnen verdragen. Hij was een vertrouweling van Poetin, met wie hij al in de jaren 1970 samenwerkte in de geheime dienst in St. Petersburg, het toenmalige Leningrad. Zijn zoon Dmitri krijgt tegelijkertijd promotie: van minister van Landbouw wordt hij bevorderd tot vice-premier. Ook een andere zoon van een vertrouweling van Poetin uit zijn Petersburgse vriendenkring, Boris Kovaltsjoek, wordt een hoge functie toebedeeld. Hij wordt voorzitter van de Rekenkamer.
Al met al heeft Poetin (72) aan het begin van zijn vijfde termijn laten zien dat hij een oorlogseconomie wil inrichten die het lang kan volhouden. Hij speelt op zeker voor wat betreft de keuze van de uitvoerders van zijn beleid. Zijn benoemingen komen uit de kring van mensen die hun dienst hebben bewezen en vertrouwd worden. De paar jongeren zijn zonen van oude vertrouwden.
Sinds jaar en dag zijn de meest competente Russische functionarissen in de financieel-economische sector te vinden. In 2022 waren ze geschokt door het besluit tot de invasie, maar ze zijn toch loyaal gebleven. Met de aanstelling van Beloöesov komt de oorlog, de oorlogsindustrie en de economie in handen van een sterke manager. Zijn kennis, ervaring en netwerk zal hij inzetten om Rusland te trachten om te bouwen tot een formidabele oorlogsmachine. Grondstoffen heeft Rusland in huis, sancties weet het te omzeilen, China, Iran en Noord-Korea werken mee, de bevolking heeft niets te willen en de oppositie is uitgeschakeld. Dat is slecht nieuws voor Oekraïne. En het is alarmerend nieuws voor Europa of zou het moeten zijn.
Dit artikel is op dinsdag 14 mei geactualiseerd.
