Hoeveel Russische soldaten precies zijn gesneuveld in de oorlog tegen Oekraïne is onduidelijk, maar het zijn er veel meer dan Oekraïense. Dankzij de inspanningen van het Russische Mediazona, de BBC Russian Service en talloze vrijwilligers zijn inmiddels bijna 96 duizend van hen met naam en toenaam bekend. Het werkelijke aantal wordt veel hoger ingeschat. Ontelbare Russische lijken liggen nog op de onbegaanbare slagvelden in Oost-Oekraïne. Laura Starink beschrijft het onderzoek dat ook deze aantallen in kaart probeert te brengen.

Een voorbijganger legt bloemen bij een geïmproviseerd monument ter ere van de gevallen leden van het privéleger van Jevgeni Prigozjin, de Wagner groep. Naar schatting is een derde van de gesneuvelde Russische troepen gerekruteerd uit strafkampen. Moskou, 23 augustus 2024. Foto: Yuri Kochetkov / ANP / EPA

Terwijl Donald Trump in de onderhandelingen over zijn 'vredesdeal' op verraderlijke wijze de kant van Rusland heeft gekozen, wijzen de dodenaantallen aan Russische zijde op het échec van Ruslands frontoorlog. Het aantal gesneuvelden is aan Russische zijde veel groter dan dat aan Oekraïense kant en de terreinwinst die Rusland boekt is nog steeds marginaal. Russische dodenaantallen zijn door Poetin tot staatsgeheim verklaard, maar onderzoekssites weten uit talloze openbare bronnen heel wat feitenmateriaal boven water te brengen.

Zo houdt het Russische Mediazona, samen met de BBC Russian Service en talloze vrijwilligers, een nauwkeurige namenlijst bij van alle traceerbare Russische soldaten die in Oekraïne zijn gesneuveld. Het is een van de griezeligste onderzoekssites rond de oorlog tegen Oekraïne van dit moment.

Begin februari 2025 stond de teller op 95.994 doden, bekend met naam en toenaam, verzameld via beelden van begrafenissen, begraafplaatsen, sociale media van familie en vrienden en officiële kanalen. Dat betekent dat vaststaat dat de Russische invasie van Oekraïne in drie jaar tijd in ieder geval tegen de honderdduizend Russische soldaten het leven heeft gekost (met Russisch bedoel ik burgers van de Russische Federatie, waar tientallen nationale minderheden wonen). 

Dat betekent ook dat het werkelijke aantal doden een veelvoud hiervan moet zijn. De BBC schat het aantal Russische doden op rond de 235.000. Westerse en Oekraïense bronnen hanteren schattingen van tegen een half miljoen Russische doden en gewonden. Ontelbare Russische lijken liggen nog op de onbegaanbare slagvelden in Oost-Oekraïne. Missing in action. 

Bron: BBC 

Onderbelicht (want ongedocumenteerd) blijft het aantal omgekomen soldaten die zijn gerekruteerd in de illegale Volksrepublieken Donetsk en Loehansk in Oost-Oekraïne, waar Rusland in 2014 de oorlog is begonnen. Vooral in 2022 werden daar vele duizenden mannen voor het front opgeroepen. Onbekend is daarnaast hoeveel Russische criminelen, naar het front gelokt met de belofte van amnestie, zijn omgekomen. 

De BBC geeft het voorbeeld van de 21-jarige Daniil Doednikov, student aan de universiteit van Donetsk, die in februari 2022 gedwongen werd gerekruteerd en later bleek te zijn omgekomen bij gevechten rond Charkiv. En van recidivist Ildus Sadykov (59), die 16 jaar in een kamp doorbracht wegens uiteenlopende misdrijven. Opnieuw tegen de lamp gelopen wegens een tasjesroof op een station in Moskou kreeg hij een contract aangeboden voor het front. In Oekraïne werd hij krijgsgevangen gemaakt, uitgewisseld en teruggestuurd naar het front. Hij sneuvelde. 

Op basis van gegevens van het privéleger van Jevgeni Prigozjin, de Wagner groep, concludeert de BBC dat mogelijk een derde van de gesneuvelde Russische troepen is gerekruteerd uit strafkampen. Van 16,171 veroordeelde en gesneuvelde criminelen is de identiteit en herkomst vastgesteld.

‘De verliezen worden het meest gevoeld in segmenten van de Russische samenleving die geen of nauwelijks middelen van bestaan hebben, qua opleiding, financiën of politiek kapitaal’, zei Gulnaz Sharafutdinova, directeur van het Russia Institute van het King’s College in Londen tegen de BBC. ‘Het Kremlin heeft dat speciaal zo geregeld zodat de meest geprivilegieerde groepen van de samenleving niet geraakt worden door de oorlog.’ 

Student Daniil Doednikov (21) uit Donetsk sneuvelde bij Charkiv. Foto: sociale media

Vracht 200

Mediazona doopte haar namenlijst 200.zona.media. Het getal 200 werd tijdens de Russische oorlogen in Afghanistan en Tsjetsjenië het verhullende codewoord voor ‘gesneuvelde soldaat’. Officieel staat het voor Groez 200 (Vracht 200), het etiket op de dichtgelaste zinken doodskisten die uit de oorlog terugkeerden. Ze mochten vaak door de familie niet worden geopend. Gewonde soldaten worden sindsdien met het getal 300 aangeduid.

Ook in de oorlog tegen Oekraïne worden deze eufemismen opnieuw gebruikt. Russische bloggers spreken op sociale media niet over doden of gewonden, maar over ‘tweehonderds’ en ‘driehonderds’. Het etiket Groez 200 en 300 was een ontmenselijking van de gesneuvelde soldaten. Ze werden gereduceerd tot getallen. Dat moest het werkelijke aantal doden verdoezelen. 

Gesneuvelde Russen in Afghanistan en Tsjetsjenië

De dodenaantallen in Oekraïne zijn al vele malen hoger dan die van 3 eerdere Russische oorlogen bij elkaar. De Sovjet-invasie van Afghanistan duurde van 1978 tot 1992. Daar sneuvelden naar schatting rond de 15.000 Russische soldaten. De oorlog geldt als een van de oorzaken voor het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.

In Tsjetsjenië woedden twee oorlogen. De eerste Tsjetsjeense oorlog, onder president Boris Jeltsin, duurde van 1994 tot 1996 en kostte rond de 8.000 Russische soldaten het leven. De tweede Tsjetsjeense oorlog, onder Poetin, duurde van 1999 tot 2009. Het officiële dodental stokte in 2002 op rond de 4.000 Russen, maar volgens Valentina Melnikova van het Comité van Soldatenmoeders bedroeg het totale aantal rond de 13.000 gesneuvelden.

Ter vergelijking: de Vietnamoorlog (1954-1975) kostte de VS in 10 jaar tijd 58.300 Amerikaanse militairen. 

Nalatenschapsregister

De dode Russen op de namenlijst van Mediazona zijn met naam en toenaam bekend, maar er is meer speurwerk verricht. Nieuw onderzoek van de Russische websites Meduza en Mediazona komt met een aanvullende schatting dat het werkelijke dodental op dit moment ergens tussen de 160.000 en 165.000 troepen moet liggen. 

De twee nieuwssites turven sinds 2023 en baseren zich op cijfers van oversterfte van Russische mannen sinds 2022, het begin van de invasie. Die cijfers vormen een combinatie van gepubliceerde overlijdensberichten, sterftecijfers van het Russische Federale Bureau voor de Statistiek en het officiële Nationale Nalatenschapsregister van Rusland. 

Bron: Meduza/Mediazona. De link verwijst naar de oorspronkelijke interactieve versie van bovenstaande grafiek. 

Uit de laatste update van februari 2025 valt onder meer op te maken dat het dodental van de oorlog sinds 2022 jaarlijks exponentieel is toegenomen. Sneuvelden er in 2022 rond de 20.000 Russen, in 2023 kwamen er daar rond de 50.000 bij en in  2024 stierven maar liefst tegen de 100.000 dode soldaten. In de interactieve grafiek die Meduza publiceerde valt de plotselinge daling aan het eind van de lijn te verklaren uit het feit dat officiële data nog niet zijn bijgewerkt tot het einde van 2024. 

De dodenaantallen in de grafiek volgen keurig de ups en downs op het slagveld in Oekraïne tijdens de opmars en terugtocht van de Russische troepen rondom Kyiv en Charkiv en de veldslagen rondom maandenlange gevechten bij steden als Bachmoet, Cherson en Avdejivka.

Volgens het Oekraïense ministerie van Defensie en de veiligheidsdienst ligt het aantal dode en gewonde Russische soldaten aanzienlijk hoger. In december 2024 meldde de Generale Staf van het Oekraïense leger dat Rusland inmiddels 768.220 doden en gewonden te betreuren heeft. De dagelijkse tol liep in die maand op tot soms wel 2.000 doden per dag.

Die Oekraïense cijfers zijn onmogelijk te controleren, maar het Britse ministerie van Defensie acht ze kennelijk zo betrouwbaar dat het in zijn periodieke updates grofweg dezelfde aantallen aanhoudt. 

Het Britse ministerie van Defensie publiceert op sociale media regelmatig cijfers over het aantal Killed and Woundedin Action. Bron: X

Oekraïense verliezen

Oekraïne hield zijn eigen militaire slachtoffers aanvankelijk geheim, maar de laatste maanden is daar verandering in gekomen. Op 16 februari 2025 zei president Zelensky in een interview dat meer dan 46.000 Oekraïense soldaten zijn gesneuveld en 380.000 gewond zijn geraakt. Ook dat getal is moeilijk verifieerbaar. 

De Oekraïense website Ukrainian losses, die door de BBC als betrouwbaar wordt beschouwd, komt op vergelijkbare wijze als BBC en Mediazona tot een hoger aantal gesneuvelden: 70.400 Oekraïense soldaten zijn inmiddels ook hier met naam en toenaam getraceerd.

‘Vijfduizend doden’

Slechts één keer bracht het Russische ministerie van Defensie een officiëel Russisch dodental naar buiten: in september 2022 publiceerde Defensie het getal 5.937. Daarna heeft Poetin de dodenaantallen van zijn ‘speciale militaire operatie’ per decreet tot staatsgeheim verklaard. Mensen die op sociale media informatie over dodenaantallen publiceren worden vervolgd.

In Poetins meesterplan was de invasie van 24 februari 2022 bedoeld als een driedaagse Blitzkrieg om een staatsgreep te plegen in Kyiv, die door een zegevierend en oppermachtig bezettingsleger op de grond eenvoudig zou worden gegarandeerd. Dode Russen kwamen in dat scenario niet voor. Inmiddels zijn Russische kerkhoven en Oekraïense slagvelden bezaaid met honderdduizenden van zijn gesneuvelde landgenoten.