Veel Nederlandse bedrijven verlieten Rusland na de invasie van Oekraïne, maar veevoedergigant De Heus bleef. Het bedrijf wilde blijven om de lokale economie te ondersteunen, maar kreeg vanwege een anti-oorlogsverklaring uiteindelijk toch te maken met de Russische autoriteiten. Ruim drie jaar later wil De Heus alsnog vertrekken, bericht Dénis van Vliet, maar dat blijkt in de prakijk lastiger dan op papier.

Russische werknemers van De Heus voor de fabriek in Lakinsk, niet ver van Moskou. Foto: Vkontakte

Afgelopen week zorgde een filmpje van twee Russische vrouwen voor ophef op sociale media. De twee zamelen hulpgoederen in voor Russische frontsoldaten in Oekraïne en bedanken in hun boodschap expliciet de Russische tak van De Heus. Ze vertellen een groot pakket te hebben ontvangen van de fabriek van De Heus in Lakinsk, een stadje zo’n 160 kilometer ten oosten van Moskou. ‘Maar het allergelukkigst zijn we hiermee’, zegt een van hen, terwijl ze een doos Nefopam – een krachtige pijnstiller – omhoog houdt. ‘We hopen natuurlijk dat onze jongens deze medicijnen niet nodig hebben, maar het is goed dat elke soldaat een strip op zak heeft.’

Twee oorlogsvrijwilligers bedanken in een video de Russische tak van De Heus voor hulp aan frontsoldaten. Foto: Screenshot 

Kremlin: morele steun aan Oekraïne onaanvaardbaar

Een bedrijf naar het hart van het Kremlin, zou je denken. Maar dat ligt anders. In april 2025 kondigde een speciale commissie van de Russische overheid aan De Heus op te nemen in een register van bedrijven die naast Rusland ook Oekraïne steunen.

Directe aanleiding was een verklaring die sinds 2 maart 2022 op de internationale website van De Heus stond. Daarin stond dat De Heus ‘geschokt en verdrietig’ is over de oorlog. ‘We zijn geraakt door – en steunen volledig – het initiatief van onze medewerkers in vele landen om geld, voedsel, medische hulpgoederen en andere noodzakelijke spullen in te zamelen voor de mensen in Oekraïne’, zo valt verder te lezen. De Russische terechtwijzing had effect: daags nadat het nieuws over het register naar buiten kwam, verdween de steunverklaring van de website.

Woordvoerder Joost Belt laat tegenover RAAM weten dat de inzamelactie voor het Russische leger buiten medeweten van het Nederlandse hoofdkantoor is gebeurd. ‘Toen we hiervan lucht kregen, hebben we duidelijk gemaakt dat dit niet de bedoeling is.' Over het verwijderen van de steunverklaring voor Oekraïne zegt hij: ‘Rusland is een bijzonder land. We willen voorkomen dat onze medewerkers door die boodschap in de problemen komen. Maar ons standpunt is nog altijd onveranderd: wij zijn tegen de Russische invasie in Oekraïne.’

De pro-Oekraïne boodschap van De Heus verdween vorige maand na drie jaar van de site nadat het bedrijf het aan de stok kreeg met de Russische autoriteiten. Foto: website De Heus

Familiebedrijf met wereldwijde wortels

De Heus is eigendom van de broers Co en Koen en hun zus Jobien, wier gezamenlijke vermogen in 2024 door zakenblad Quote werd geschat op 2,1 miljard euro. Zij vormen de vierde generatie binnen het familiebedrijf, dat in ruim 110 jaar uitgroeide tot een wereldspeler in de diervoederindustrie. Vanuit het hoofdkantoor in Ede opereert De Heus wereldwijd, met meer dan tachtig productielocaties in ruim twintig landen – waaronder zowel Rusland als Oekraïne.

In 2021 opende De Heus, samen met haar Oekraïense partner Shopsky F.I., een ultramoderne fabriek voor de productie van mineralen- en vitaminemengsels voor diervoeders in het dorp Koelchytsi, in de westelijke regio Lviv. De fabriek in Lakinsk, waar zo’n 240 Russen werken, is al sinds het begin van de jaren 2010 in gebruik.

Vertrek uit Rusland

Kort na de Russische inval liet De Heus aan dagblad De Gelderlander weten niet te overwegen uit Rusland te vertrekken. ‘De fabriek heeft in die regio een vitale rol in de lokale voedselvoorziening. Als we stoppen, komen boeren in de problemen en wordt de burgerbevolking het slachtoffer’, zei Belt destijds. Inmiddels is het bedrijf van gedachten veranderd. De Heus wil af van zijn 51 procent meerderheidsbelang in de Russische fabriek. ‘Maar hoe snel dat kan, hangt ook af van de autoriteiten daar’, licht Belt toe.

Kort na het begin van de oorlog was het voor westerse bedrijven relatief eenvoudig om uit Rusland te vertrekken, maar vanwege de exodus stelde de Doema al snel nieuwe regels in. Sindsdien is het voor buitenlandse bedrijven veel lastiger geworden om hun activiteiten te beëindigen. Ze krijgen te maken met verplichte hoge kortingen op de verkoopprijs van hun bezittingen – soms tot wel 60 procent – en moeten daarnaast een forse vertrekbelasting betalen, die inmiddels is opgelopen tot 35 procent van de verkoopopbrengst. Ook moeten bedrijven goedkeuring krijgen van een overheidscommissie voordat ze mogen vertrekken.

CDA-Kamerlid Derk Boswijk, die samen met zijn D66-collega Jan Paternotte vaker vragen stelde over de aanwezigheid van Nederlandse bedrijven in Rusland, zegt tegen RAAM dat hij  ‘op zich blij’ is met de stap van De Heus. ‘Maar ruim drie jaar na het begin van de oorlog is het wel rijkelijk laat.’

Dubbele boodschap Heineken

Dat het vertrek uit Rusland nog een hele kluif kan worden voor De Heus, blijkt uit de casus rond Heineken. De Amsterdamse bierbrouwer kondigde in 2022 publiekelijk aan weg te willen, maar breidde zijn Russische tak juist uit – in de hoop deze later voor flink veel geld te kunnen verkopen. Die dubbele boodschap ontging ook consumenten in het Westen niet. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) besloot in 2023 na bijna zestig jaar de samenwerking met de Heinekenprijzen te beëindigen. Ook het populaire Finse Flow Festival liet zich vanaf dat jaar niet langer sponsoren door de Nederlanders.

Heineken zwichtte uiteindelijk voor de publieke druk en kondigde aan écht uit Rusland te vertrekken, maar liep toen tegen een ander probleem aan: het Kremlin. Het bedrijf mocht uiteindelijk weg, maar moest zijn Russische activiteiten voor het symbolische bedrag van één euro verkopen aan de Kremlingezinde zeepjesfabrikant Aleksej Sagal.

Handel gaat door

Ondanks de oorlog is handel met Rusland niet volledig verboden. De beperkingen richten zich vooral op de export van technologie, hightech-onderdelen en strategische grondstoffen – sectoren die Rusland in staat stellen de oorlog te financieren en het militaire apparaat draaiende te houden. Bedrijven die in Rusland actief zijn gebleven, zoals De Heus, krijgen te maken met zowel publieke druk uit het westen als met strenge maatregelen van het Kremlin. Wie nu nog besluit te vertrekken, krijgt ook nog eens te maken met zeer nadelige vertrekvoorwaarden van de Russische overheid. Een plekje in het Russische 'foute bedrijven'-register maakt het voor De Heus niet makkelijker.