Ze verruilen Texas voor Moskou en Hilversum voor Tver. Een klein aantal westerlingen kiest er de laatste jaren voor om naar Rusland te verhuizen – niet vanwege werk of liefde, maar uit ideologische overtuiging. Aangetrokken door het beeld van Rusland als bolwerk van traditionele waarden keren ze hun geboorteland de rug toe. Het Kremlin zet hen graag in als propaganda, maar niet elk emigratieavontuur verloopt zoals gehoopt, schetst Dénis van Vliet.
De Huffmans na aankomst in Moskou. Foto: X
Derek Huffman groeide op in de weinig liberale Amerikaanse staat Texas. Daar ontmoette hij zijn vrouw DeAnna, met wie hij drie kinderen kreeg. Gaandeweg begon het gezin zich steeds minder thuis te voelen in hun geboorteland, vooral vanwege wat zij zagen als een oprukkende ‘woke’-cultuur en het open karakter van het onderwijs rond gender- en seksuele diversiteit. Begin 2025 besloten ze te emigreren naar Rusland, op zoek naar een samenleving die beter aansloot bij hun traditionele waarden.
De verhuizing was best ingrijpend, vertelde Huffman op zijn YouTube-kanaal. Ze lieten alles achter, maar vonden volgens hem in Rusland meer rust en stabiliteit. Dankzij zijn ervaring als lasser vond Huffman snel werk. In mei tekende hij een contract bij het Russische leger, in de veronderstelling dat hij in een niet-gevechtsrol terecht zou komen. Die verwachting bleek misplaatst: na slechts drie weken training kreeg hij te horen dat hij naar het front in Oekraïne zou worden gestuurd.
Zijn vrouw DeAnna slaat inmiddels alarm. In emotionele video’s roept ze het publiek en de autoriteiten op haar man terug te halen, of hem ten minste een veiligere functie te geven. ‘Hij voelt zich letterlijk voor de wolven gegooid,’ zegt ze. De droom van een traditioneel gezinsleven in Rusland heeft plaatsgemaakt voor angst, onzekerheid en de harde realiteit van de oorlog.
De Huffmans lijken zich te hebben laten verleiden door het beeld dat Rusland van zichzelf schetst: een bolwerk van traditionele waarden, dat zich tegenover een ‘moreel verdwaald’ Westen positioneert. Moskou zet dat imago actief in om conservatieve westerlingen aan te trekken – met propaganda, soepele naturalisatieprocedures en voordelen voor wie in het Russische leger wil dienen. Waar in de Koude Oorlog linkse idealisten zich aangetrokken voelden tot het communistische experiment, zijn het nu vooral conservatieven die hun toevlucht zoeken tot een samenleving die ze nauwelijks kennen. Hoeveel zijn het er? En eindigen al die verhalen in een deceptie – of zijn er ook ‘succesverhalen’?
De Amerikaan Derek Huffman verruilde zijn geboorteland voor Rusland vanwege de woke-cultuur, maar vecht nu noodgedwongen aan het front in Oekraïne. Foto: HuffmanTime/Youtube
Opkomend kapitalisme
Westerse emigratie naar post-Sovjet-Rusland is geen nieuw verschijnsel. Precieze cijfers zijn moeilijk te achterhalen, mede door het ontbreken van betrouwbare data en omdat veel westerlingen er slechts tijdelijk verbleven en zich niet officieel lieten registreren. Vooral in de late jaren negentig en vroege jaren nul trok Rusland relatief veel westerlingen aan, gelokt door de nieuwe openheid na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de economische kansen van het opkomende kapitalisme.
De meeste expats vestigden zich sinds de jaren 90 in Moskou, destijds een rauwe, ongereguleerde stad vol energie en hedonisme. Nieuwe elites – Russische oligarchen en westerse avonturiers – dompelden zich onder in een bruisende onderwereld van corrupte ambtenaren, sekswerkers en jonge journalisten. De beruchte bar Golodnaja Oetka (Hongerige Eend) werd een symbool van die tijd: anarchistisch, seksueel grenzeloos en gevaarlijk. ‘Je werd daar geneukt, zelfs als je het niet wilde’, blikte de Canadese eigenaar Doug Steele terug in Vanity Fair in 2010, op een moment dat de westerse toestroom al voorzichtig begon af te nemen.
Op 25 maart 2000, aan de vooravond van de presidentsverkiezingen in Rusland, dansen jongeren in de club Golodnaja Oetka (Hongerige Eend) in Moskou. Foto: Eric Feferberg / ANP / AFP
Toen Vladimir Poetin in 2012, na vier jaar als premier, opnieuw president werd, waren de excessen van die jaren grotendeels verleden tijd. De repressie nam toe, en waar westerse investeerders eerder nog goede zaken deden, maakte het land zich onder een ‘Rusland-eerst’-politiek steeds minder aantrekkelijk voor buitenlands kapitaal. Na de annexatie van de Krim in 2014 en de ontwrichting van Oost-Oekraïne begon een eerste, voorzichtige uittocht van westerse bedrijven. Daarmee droogde ook de instroom van expats op. Vanaf dat moment ging het jaarlijks om hooguit enkele duizenden westerse emigranten – meestal niet uit ideologische overtuiging, maar vanwege werk of een relatie die hen naar Rusland had gebracht, en zelden vanwege vermeende traditionele waarden.
De Sovjetjaren van Kennedy-moordenaar Lee Harvey Oswald
Een van de bekendste Amerikanen die ooit in de Sovjet-Unie woonde was Lee Harvey Oswald, de man die later president John F. Kennedy vermoordde. Oswald, voormalig mariniersoldaat, vertrok in oktober 1959 op 20-jarige leeftijd naar de Sovjet-Unie, nadat hij zichzelf Russisch had aangeleerd en spaargeld had verzameld uit zijn tijd bij het Amerikaanse leger. Kort na aankomst in Moskou probeerde hij vergeefs om het Sovjetburgerschap te verkrijgen.
Toen dat werd geweigerd, probeerde hij zichzelf iets aan te doen. Uiteindelijk mocht hij toch blijven en werd hij naar Minsk gestuurd, waar hij in een radiofabriek werkte. De Sovjets regelden voor hem een volledig gemeubileerd appartement in het centrum van de stad, en Oswald kreeg een comfortabel leven vergeleken met zijn Sovjetburen, al stond hij voortdurend onder toezicht van de KGB.
Tijdens zijn verblijf in Minsk trouwde Oswald met de Russische Marina Proesakova, met wie hij een dochter kreeg. Toch raakte hij in de loop van zijn jaren in de Sovjet-Unie steeds meer ontgoocheld over het dagelijkse leven en het systeem. In juni 1962 keerde hij samen met zijn vrouw en kind terug naar de Verenigde Staten. Niet lang daarna, op 22 november 1963, kwam Oswald wereldwijd in het nieuws als de moordenaar van president Kennedy, waarmee zijn korte maar beruchte tijd in de Sovjet-Unie onlosmakelijk verbonden raakte met een van de meest schokkende gebeurtenissen van de twintigste eeuw.
'Traditionele' Russische waarden
De motieven voor immigratie naar Rusland zijn lange tijd niet geregistreerd - althans, niet tot augustus 2024. In die maand vaardigde president Poetin een decreet uit dat migratie mogelijk maakt voor buitenlanders die zich expliciet achter de ‘traditionele’ Russische waarden scharen. Deze regeling wijkt sterk af van bestaande procedures: kandidaten hoeven geen taaltoets af te leggen, geen kennis van de Russische geschiedenis of wetgeving aan te tonen, en zijn niet gebonden aan immigratiequota.
Toegang wordt verleend op basis van een eenvoudige aanvraag voor een zogenaamd ‘gedeelde-waardenvisum’, waarbij een persoonlijke verklaring volstaat. Praktische vereisten zoals een arbeidscontract of familiebanden spelen geen rol – een zorgverzekering is voldoende. Het ogenschijnlijke gemak waarmee deze mensen naar Rusland mogen emigreren staat in groot contrast met de bureaucratische hordes die andere buitenlanders moeten nemen als ze naar Rusland verhuizen voor hun werk.
Volgens recent gepubliceerde cijfers van het Russische ministerie van Binnenlandse Zaken zijn inmiddels meer dan 1.600 buitenlanders via deze regeling in Rusland komen wonen. De meeste nieuwe bewoners zijn afkomstig uit Duitsland, Letland, de Verenigde Staten, Frankrijk en Italië, en vestigen zich vooral in Moskou, Sint-Petersburg en de regio Krasnodar. In absolute zin is dat aantal gering – zeker in vergelijking met de honderdduizenden Russen die hun land sinds februari 2022 de rug hebben toegekeerd.
Sociale media
Wat veel naar Rusland geëmigreerde westerlingen gemeen hebben, is dat ze actief zijn op sociale media. Een bekend voorbeeld is de Canadese boer Arend Feenstra, die samen met zijn vrouw en acht van hun negen kinderen neerstreek op het Russische platteland, bij Nizjni Novgorod. Op hun YouTube-kanaal documenteert de familie hun nieuwe leven tussen sneeuwvlaktes en orthodoxe waarden - inclusief hun zoektocht naar een tractor, hun eerste oogst, en hun visie op het 'woke' Westen dat ze zijn ontvlucht. Daarmee zijn ze niet alleen pioniers op Russische bodem, maar ook digitale ambassadeurs van een ideologisch geladen migratiebeweging, waarin traditionele gezinswaarden en online zichtbaarheid hand in hand gaan.
Arend Feenstra en zijn familie. Foto: screenshot YouTube.
Een ander voorbeeld is de Australiër Russell, die jarenlang werkte op cruiseschepen en zich uiteindelijk in Moskou vestigde. Hij deelt vlogs over het alledaagse leven in Rusland, met onderwerpen variërend van boodschappen doen in goedkope supermarkten tot treinreizen door het uitgestrekte land. Inmiddels is hij ook in het bezit van een ‘anti-woke’-visum, verleend op basis van het decreet dat Poetin vorig jaar instelde.
Uit onderzoek van het Russische online onderzoeksplatform Important Stories blijkt dat hun nadrukkelijke aanwezigheid op sociale media geen toeval is. Migranten die zich positief uitlaten over Rusland worden actief benaderd door propagandakanalen als RT (voorheen Russia Today) en Sputnik, die hen een platform bieden om hun verhaal te vertellen - bijvoorbeeld via YouTube-kanalen die speciaal voor dit doel zijn opgezet. In ruil daarvoor verspreiden de influencers een beeld van Rusland als een vrij, veilig en gezinsvriendelijk alternatief voor het ‘woke’ Westen. Sommige van hen treden zelfs op in Engelstalige RT-programma’s of worden in nieuwsberichten geciteerd als ‘authentieke stemmen’ van westerse burgers. De berichtgeving is dan ook duidelijk gericht op een westers publiek.
Staatstelevisie
Soms duiken deze geëmigreerde westerlingen ook op in Russischtalige televisieshows. Het nieuwtje over de 1.600 westerse migranten die zich in Rusland zouden hebben gevestigd, was goed voor een zeven minuten durend item op Pervyj kanal - het hoofdkanaal van de Russische staatstelevisie. ‘Degenen die voor Rusland kiezen, zijn heel verschillend: een arts uit Canada, een groot gezin uit de VS, een ballerina uit Oostenrijk, een afstammeling van Russische emigranten uit Parijs’, kondigt de presentator aan. ‘Maar ze hebben allemaal één ding gemeen: alleen hier, in Rusland, zien zij nog een uitweg, een kans om te ontsnappen aan de wilde nieuwe normen die daar in het Westen worden opgelegd.’
Vervolgens volgt een item van bijna zes minuten waarin verschillende westerse emigranten aan het woord komen. De kijker maakt onder meer kennis met Andrew en Elizabeth uit de Verenigde Staten, een stel dat sinds een klein jaar met hun drie kinderen in het beloofde land woont. ‘In Amerika is er veel propaganda. Mensen denken dat Rusland een vreselijk land is’, zegt Elizabeth. ‘Als je religieus bent, traditioneel, is het hier een goede plek om met kinderen te wonen.’ Andrew verdient zijn brood in Moskou als leraar Engels.
Wat verderop komt ook een stel met Sovjetwortels aan het woord dat jarenlang in het Canadese Toronto woonde, maar om dezelfde redenen als Andrew en Elizabeth besloot te verhuizen. Ze zijn momenteel bezig met het opzetten van een ecohotel voor westerse toeristen die Rusland met eigen ogen willen zien, en zeggen al aanvragen te hebben gehad uit Italië en Canada.
Black in the USSR
De uitzending van het item viel - waarschijnlijk niet geheel toevallig - samen met de eerste berichten over westerlingen voor wie hun nieuwe thuisland toch niet het gedroomde paradijs bleek te zijn. Eerder deze maand ging een filmpje viraal van Francine Villa, die in de Sovjet-Unie werd geboren maar als kind met haar moeder naar de Verenigde Staten emigreerde. In 2019 keerde ze terug naar Rusland, naar eigen zeggen vanwege de discriminatie die ze als zwarte vrouw in de VS ervoer. In 2020, op het hoogtepunt van de Black Lives Matter-beweging – een wereldwijde protestbeweging tegen racisme en politiegeweld, ontstaan in de VS – maakte RT een documentaire over haar: Black in the USSR.
Francine Villa beweert door haar Moskouse te buren zijn aangevallen vanwege haar huiskleur. BRON: Instagram
Maar van de lovende woorden die ze toen sprak over Rusland is weinig meer te merken in het filmpje dat ze op Instagram postte. Ze vertelt emotioneel hoe zij in Moskou fysiek werd aangevallen door haar buren - naar eigen zeggen enkel vanwege haar huidskleur. In haar relaas laat Villa weten dat ze zich nog nooit zó onveilig heeft gevoeld in het land; volgens haar deed de politie niets met haar meldingen. Haar verhaal leidde tot een stroom aan reacties op sociale media, waarin veel gebruikers hun steun betuigden, maar anderen haar situatie juist bagatelliseerden of zelfs vergoelijkten. Daarmee komt haar persoonlijke zoektocht naar een plek zonder racisme in een wrang daglicht te staan: de idealen waarmee ze Rusland had omarmd, bleken ook daar met de werkelijkheid te botsen.
Nederlanders in Rusland
Ook Nederland kent een lange geschiedenis van migratie naar Rusland. Al in de zeventiende eeuw hielpen vaklieden als Cornelis Cruys onder tsaar Peter de Grote bij de opbouw van de Russische marine. In de achttiende en negentiende eeuw vestigden Nederlandse mennonieten (een christelijke geloofsgemeenschap die hun naam ontlenen aan Menno Simons, een Nederlandse priester uit de 16e eeuw) en landbouwers zich in Zuid-Rusland. Later volgden ondernemers, zoals de Vriezenveense ‘Ruslui’, die een bloeiende textielhandel opzetten in Sint-Petersburg. Koninklijke huwelijken brachten hofkringen dichter bij elkaar. Na de communistische revolutie van 1917 trokken idealisten als Sebald Rutgers naar de Sovjet-Unie om mee te bouwen aan het nieuwe regime.
Hoeveel Nederlanders tegenwoordig in Rusland wonen, is onbekend: de groep is zo klein dat ze niet voorkomt in de statistieken van het CBS. Russische gegevens, gebaseerd op de volkstelling van 2021, telden toen 192 Nederlanders – bijna een halvering ten opzichte van 2010. Nederlanders die in Rusland verblijven op basis van bijvoorbeeld een zakenvisum zijn daarbij niet meegerekend; het werkelijke aantal kan dus hoger liggen.
Een bekende emigrant is Sonja van den Ende, voormalig SP-lid in Overijssel, die kort na de Russische invasie in Oekraïne naar Rusland vertrok. Op sociale media profileert ze zich als ‘burgerjournalist’, met verhalen die sterk aansluiten op het officiële Russische narratief. Ze betwist de berichtgeving van westerse media, noemt meldingen van Russische oorlogsmisdaden ‘westerse propaganda’ en bezoekt regelmatig door Rusland bezette gebieden.
Fiets
Van recenter datum is de verhuizing van de Hilversumse oud-wethouder Karin Walters. Een jaar geleden was zij het middelpunt van een rel nadat ze aan het AD zou hebben verteld naar Rusland te willen verhuizen. Ze ontkende ten stelligste dat zo te hebben gezegd, al leidde de affaire er wel toe dat haar positie onhoudbaar werd en zij, na achttien jaar in de lokale politiek, haar functie neerlegde. Opmerkelijk genoeg blijkt Walters, ondanks haar eerdere ontkenningen, inmiddels tóch naar Rusland te zijn verhuisd.
Uit de vlogs van haar dochter blijkt dat het hele gezin - Walters, haar man, dochter en Nederlandse schoonzoon - inmiddels in Tver woont, zo’n 170 kilometer ten noordwesten van Moskou. Ze hebben samen een tijdelijke verblijfsvergunning gekregen. De dochter en haar man woonden al een tijdje in Rusland, omdat ze er een biologische boerderij wilden beginnen - iets wat in Nederland volgens hen onbetaalbaar is en door de strenge regelgeving vrijwel onmogelijk. Het cultuurverschil valt volgens de dochter erg mee, en ze hoopt er samen met haar man voorgoed te kunnen blijven.
De familie is, voor zover bekend, gespaard gebleven van de trammelant die Francine Villa en de Texaan uit het begin van het verhaal trof. ’Maar,’ zo zegt de dochter in een van haar vlogs, ,’ik denk dat mijn moeder haar fiets wel erg mist.’
Help ons om RAAM voort te zetten
Met uw giften kunnen wij auteurs betalen, onderzoek doen en kennisplatform RAAM verder uitbouwen tot hét centrum van expertise in Nederland over Rusland, Oekraïne en Belarus.