Op 30 oktober herdenken nabestaanden in heel Rusland de moord op hun familieleden door het Stalin-bewind. Gisteren lazen een paar honderd mensen bij de herdenkingssteen op het Loebjankaplein de hele dag de namen voor van Stalin-slachtoffers. Deze traditie ('De terugkeer van de namen') is in 1991 ingesteld door de mensenrechtenorganisatie Memorial, die al 25 jaar onderzoek doet naar de Stalinterreur. Memorial is de oudste ngo van postcommunistisch Rusland, opgericht door Andrej Sacharov. Het Russische ministerie van Justitie heeft de organisatie tot 'buitenlands agent' bestempeld.
De herdenkingssteen op het Loebjankaplein in Moskou is een zwerfkei van de Solovki-eilanden in de Witte Zee, waar in een klooster begin jaren '20 het eerste sovjet-strafkamp werd ingericht. De steen staat tegenover het beruchte hoofdkwartier van de Russische geheime dienst, voorheen NKVD, later KGB, tegenwoordig FSB geheten. Een lange rij deelnemers met kaarsen en portretten van hun familieleden wachtte op zijn beurt bij de microfoon.
Mensen lezen namen van vermoorde familieleden voor op het Loebjankaplein Foto Kirill Koedrjavtsev
'Jiganin, Ivan Georgijevitsj, 59, ingenieur voor wegen en waterwegen, doodgeschoten op 31 december 1937; Jeromenko, Grigori Mitrofanovitsj, 22, arbeider, doodgeschoten op 16 maart 1938; Gerasimov, Nikolaj Grigorjevitsj, 33, leraar, doodgeschoten op 13 april 1937,' meldde persbureau AFP.
Volgens Memorial zijn er tussen 1917 en 1985 in de USSR tegen de 13 miljoen mensen vermoord of omgekomen in de kampen. Van hen zijn er zo'n 5,5 miljoen op politieke gronden gearresteerd door de staatsveiligheidsdienst, nog eens 4,5 miljoen werden slachtoffer van Stalins campagne voor gedwongen collectivisatie van de landbouw en de daarmee gepaard gaande hongersnood. Meer dan 2,5 miljoen burgers kwamen om bij de deportatie van hele bevolkingsgroepen die onder meer beschuldigd werden van collaboratie met de nazi's.
Vandaag wordt de herdenking op meer dan 20 plaatsen in het land overgenomen door een religieuze organisatie die zich 'Gebed der herdenking' noemt en de nadruk legt op verzoening. Er zijn bijeenkomsten in Moskou, Petersburg, Archangelsk, Jekaterinburg, Tomsk, Toela en andere steden. In Moskou verzamelt men zich onder meer op het Vagankov-kerkhof en op militair oefenterrein Boetovo, waar massaexecuties hebben plaatsgevonden. Mensen worden opgeroepen 's avonds kaarsen voor het raam te plaatsen.