43 procent van de Russen denkt dat de repressie onder Stalin nodig was om de orde in het land te herstellen en waarborgen. Dat blijkt uit een enquête van het Moskouse onderzoeksbureau VTsIOM.

'Wij strijden voor de vrede', Stalin als leider van het oostfront (1951), Wikipedia 2008

Een iets groter deel van de bevolking, 49 procent, is van mening dat de stalinistische repressie op geen enkele manier kan worden gerechtvaardigd. Zij noemden de onderdrukkingspolitiek een ‘misdaad tegen de menselijkheid’.

Uit het onderzoek van VTsIOM blijkt verder dat 90 procent van de ondervraagden weet heeft van Stalins repressiepolitiek. Hun belangrijkste informatiebron zijn daarbij de media. Ongeveer de helft leerde over de massaonderdrukking via documentaires, artikelen en programma’s op radio en tv. 48 procent van de respondenten hoorde er rechtstreeks van via verhalen van familieleden. Lessen en colleges geschiedenis bleken voor iets meer dan een derde (37 procent) de voornaamste bron van informatie.

Landverraders

De ondervraagden werd ook gevraagd wie volgens hen de slachtoffers werden van repressie. Het merendeel antwoordde dat dit mensen waren die het niet eens waren met het beleid van de overheid. Bijna een kwart (24 procent) denkt dat de slachtoffers van de repressie staatsvijanden, landverraders en samenzweerders waren. Volgens bijna evenveel mensen ging het om dieven, zwendelaars en criminelen.

Een ruime meerderheid (72 procent) acht het noodzakelijk zoveel mogelijk over de misstanden te praten om zo herhaling te voorkomen. 22 procent denkt dat het juist beter is er zo min mogelijk ruchtbaarheid aan te geven, omdat het een schadelijk effect zou hebben op het imago van Rusland.

Ook Vladimir Poetin waarschuwde onlangs tegen negatieve beeldvorming rond dit thema. In de serie interviews met de Amerikaanse regisseur Oliver Stone erkende Poetin onlangs de verschrikkingen van het stalinisme, maar zei ook dat de ‘excessieve demonisering’ van Stalin een methode van Ruslands vijanden is om zijn land aan te vallen.

Stalin wordt in Rusland steeds vaker afgeschilderd als de militair strateeg achter de overwinning op nazi-Duitsland, waarbij zijn moorddadige repressie in eigen land naar de achtergrond verdwijnt.

Eind juni bleek uit een opiniepeiling van het onafhankelijke Moskouse Levada Center dat 38 procent van de Russen Stalin zien als de meest eminente  persoon in de geschiedenis van de mensheid. In de vraag wordt in het Russisch het woord vydajoesjtsji (eminent, prominent, uitzonderlijk) gebruikt. Levada vroeg een groep van 1.600 Russen een top tien te geven van meest opmerkelijke mensen van alle landen en alle tijden. De gedeelde tweede plek (34 procent) was voor Vladimir Poetin en dichter Aleksander Poesjkin. In 2012 vond 42 procent Stalin de belangrijkste mens aller tijden.

De Moskouse journalist Anna Aroetoenjan waarschuwt voor snelle conclusies over de populariteit van Stalin. Ze pleit voor een zorgvuldige analyse. Ze noemt de opinieresultaten van Levada en VTsIOM tegenstrijdig en verwarrend. Russen zijn er misschien niet klaar voor hun bewondering voor een tiran op te geven, maar de polls wijzen wel uit dat Stalin als tiran wordt herkend, aldus Aroetoenjan. Bijna de helft van de ondervraagden ziet de Stalin-terreur als een misdaad tegen de menselijkheid. Verwar sentiment niet met een politieke positie, zegt Aroetoenjan: ‘Bovenal weerspiegelen deze sentimenten emotionele heldenverering in plaats van politieke meningen en deze twee dingen zijn niet noodzakelijkerwijs hetzelfde, zoals we steeds vaker zien in Rusland.'