Dertien miljoen mensen bekeken de langverwachte Russische rap battle tussen de gearriveerde Oxxxymiron en de uitdager Gnojny (Puskop). Iedereen had er een mening over. Dichter en vertaalster Nina Targan Mouravi bekeek de battle en vertaalde de teksten van de rappers die zich graag afmeten aan Russische dichters van naam. 

Battle tussen Russische rappers Oxxxymiron (links) en Gnojny bekeken door 13 miljoen mensen (still van Youtube)

door Nina Targan Mouravi

Toen hippe Nederlanders hapjes en drankjes insloegen om de bokswedstrijd tussen Floyd Mayweather en Conor McGregor vanaf hun luie bank te volgen gonsde Rusland nog na van een mondeling gladiatorengevecht tussen Oxxxymiron, boegbeeld van Russische hiphop, en de relatief onbekende Gnojny. De rap battle werd massaal bekeken. Voormalig oliemagnaat Chodorkovski, oppositieleider Navalny, kerkvader Kroeglov, journaliste Albats, ja zelfs het hoofd van Poetins administratie Anton Vaino, allen hadden er een mening over.

De rap battle, van oorsprong een New Yorks fenomeen, is ook in Rusland inmiddels extreem populair. Oorspronkelijk onderdeel van de hiphop, bereikte het een breed publiek dankzij tv-shows en de speelfilm 8 Mile uit 2002, met Eminem in de hoofdrol, waar freestyle wordt geïmproviseerd op muziek.

Een battle verloopt al sinds jaren negentig volgens een vast stramien. Drie rondes lang mogen de rivalen elkaar schofferen (dissen, van het woord disrespect), zichzelf ophemelen (braggadocio) en spitsvondigheden poneren. Het klassieke voorbeeld is de battle tussen Busy Bee Starski vs Kool Moe Dee in 1981. Hoewel battling niet verplicht is zijn sommige rappers juist hierdoor opgeklommen. Gelet wordt op flow, punchlines en presentatie en er wordt een etiquette in acht genomen. Zo is fysieke intimidatie uit den boze en kun je gediskwalificeerd worden voor obsceniteiten, zeker bij tv-shows. Grappen als 'Je moeder is zeker bevrucht via de webcam, stop je lul in die usb en download een leven' mogen weer wel. In Nederland werd een paar jaar lang een battle-finale gehouden in Rotterdam en bestaat een speciale Facebook-pagina voor de beste oneliners.

Oxxxymiron vs Gnojny

In Rusland groeide al toen het IJzeren Gordijn nog bestond de honger naar Westerse muziek en werd hiphop omarmd door de underground. Inmiddels wordt naar battles tussen gevierde rappers (m/v) gretig uitgekeken en punchlines zoals 'Ik ben geen snelle spreker, maar jij een slome luisteraar' (Oxxxymiron vs Johnnyboy) gaan van mond tot mond.

Miron Fjodorov, alias Oxxxymiron, boegbeeld van Russische hiphop, afgestudeerd aan Oxford en in literaire kringen geprezen om zijn eruditie en taalvirtuositeit, was nog nooit verslagen in een battle. Zijn thuisplatform is VERSUS, een youtube show met 35 miljoen volgers en een teaser op de nationale tv.

Zijn tegenstander Slava Karelin uit Chabarovsk noemt zich Gnojny (Puskop) of Slava KPSS (Hulde aan de Communistische partij). Hij afficheert zich als een 'nihilistische subcultuurrapper'. Volgens hem was Oxxxymiron een hype en op zijn retour. De ster daagde hem al in juli vorig jaar uit tot een duel, dat uiteindelijk plaats vond op 6 augustus jl. Liefhebbers bleven op om de youtube lancering in de nacht van 14 augustus niet te missen en aan het einde van de dag was de clip door 13 miljoen mensen bekeken.

Het werd een gevecht met symbolische betekenis, gelet op het standsverschil tussen de rivalen. Het was een botsing tussen authenticiteit en publiciteit. Mag een undergroundartiest streven naar hoge kijkcijfers? Als je doorbreekt, neemt de commercie het dan over? Mag een rapper zich kwetsbaar opstellen of is het genre gereserveerd voor strijdlust? En kun je dan nog spreken van poëzie?

De battle werd een wonderlijk mengsel van foute grappen en literaire kritiek, stylistisch inferieur aan, bijvoorbeeld, de  eerdere Oxxxy vs Johnnyboy-battle, maar door de hooggespannen verwachtingen toch een memorabel gevecht. Het werd breed uitgemeten in de Russische en internationale pers. Het dagblad Komsomolskaja Pravda publiceerde 125 voetnoten om de insider’s jokes en de slang voor de leek te vertalen. Ook passages die overlopers en winstbejag bij labels en artiesten hekelen (succesvolle Russische rappers als Basta verdienen zo’n 2 miljoen dollar per jaar en verkopen tussen de 15.000 en 150.000 albums – een schijntje vergeleken met hun westerse voorbeelden) vereisen heel wat achtergrondkennis.

Kaal zonder zweetplekken

Oxxxy, kaalgeschoren, getatoeëerd, in een nauwsluitend overhemd dat tot het einde van de battle geen zweetplekken vertoonde, opende met een statement dat broekie Gnojny schatplichtig aan hem was, compleet met toespelingen op anale onderwerping, het gesticht uit Dark Knight en de mondhoeken van de Joker:

Gauw naar Arkham Asylum, je bent al jaren aan de beurt.

Mijn lid is niet vergeten hoe je mond is ingescheurd.

Zou je hiervoor elders in de wereld al het strijdtoneel worden uitgestuurd, in Rusland laten ze het passeren, al zetten ze bij uitgetypte versies een asterix bij scheldwoorden.

Of 'Ramzan-martelaar' nu sloeg op moslimterrorisme dan wel op Ramzan Kadyrovs Tsjetsjeense homokampen, Gnojny moest het allemaal slikken, naast spotternij over een ex en 'onthullingen' over zijn omgang met een transseksuele visagist in Phuket, inclusief disclaimer. Bij een battle zijn feiten niet belangrijk, het draait om een goeie hoax.

Arme Gnojny, sarde Oxxxy: hij was al niet moeders mooiste, maar nog traag ook. Waarom deed hij er ruim een jaar over om in het strijdperk te treden? Omdat hij, met dank aan Oxxxy, tijd rekte om nog meer publiciteit te genereren? Oxxxy zelf pochte dat hij binnen een week klaar was met de voorbereiding, tussen optredens door. Hij zou winnen op zijn sloffen en kon de aandacht nu al nauwelijks aan:

De bladen smullen van me ja, ik ben en blijf in trek,

groupies laat ik niet eens meer toe want ze prikken kapotjes lek.

Onder het rappen haalde hij telkens Gnojny aan, op een amicale, dwingende dan wel neerbuigende manier.

Smalen met literaire toespelingen

Toen was Gnojny aan zet. Hij viel met de deur in huis door Oxxxy’s recente album te fileren. Halverwege de rap gooide hij zijn speciaal via crowdfunding gekochte Guccibril in het publiek, een symbolische teruggave aan de sponsors.

Na vier jaar ploeteren, hè hè, een… audioboek uitgebracht…!

Waarop twaalf tracks lang te horen is hoe jij jezelf verkracht.

Je was contra, bent nu pro, man, je bent op en je tijd is om,

je was al uitgeschreven voor je in die pen van je klom.

Oxxxy als brand? Dan nog liever Gucci! Bekendheid is geen prestatie, dat speelt een gebruikt condoom in een vrouwenklooster ook wel klaar. Mooi schrijven had Oxxxy blijkbaar niet geleerd aan zijn ‘Gryffundor’ (de naam van Harry Potters internaat, sneer in de richting van Oxxxys Oxford-opleiding):

'Een ijle schouderafdruk', wat een aanfluiting zeg.

Als leerling van Pasternak kom je er echt niet mee weg. 

Gnojny was nu flink op stoom, zodat Oxxxy, die weigerde ook maar één stap achteruit te doen, steeds zijn gezicht droogdepte en spuug moest wegknipperen.

Scribomanie à la Brodsky, kwijllyriek à la Jesenin, noem je dat

“on the edge”… on the edge waarvan? een pierenbad?

Om te tonen dat Oxxxy niet de enige erudiete was, varieerde Gnojny van de Rattenvanger van Hamelen tot het Stockholmsyndroom: 

Rapscene is geen theater maar dit ijdele secreet

zit langer voor de spiegel dan Tarkovski deed.

Beeld van Youtube

Inderdaad voelt Oxxxy zich opvallend goed thuis in de schijnwerpers. Hij heeft meerdere filmrollen op zijn naam, beschikt over een vlotte motoriek, kleedt zich met zorg. De lange Gnojny met zijn gebogen rug en die merkwaardige Oostblok-haardracht, die ik voor het gemak Balkenendekapsel noem, had, zeker met die bril, iets weg van ET. Het gestroomlijnde uiterlijk van de gangstarapper is voor een Rus niet weggelegd, maar met hun presentatie lieten beiden zien dat ze niet van de straat zijn: de een is opgestegen uit een obscure kelder en de ander daalde juist af van de grote Bühne.

Oxxxy verdedigde zijn integriteit met karakteristieke binnenrijmen als ’soldaat - sold out’. Zich aan bedrijven verhuren, voordragen bij diners waar je jezelf nauwelijks verstaat? Daar bedankte hij voor. Uitgerangeerd of niet, ‘een gewonde leeuw is te verkiezen boven een gezonde jakhals’. Gnojny mocht zijn ring kussen want Oxxxy stond aan de oorsprong van Het Woord (Slovo). Hierop reciteerde hij het gelijknamige gedicht van zijn 'dode mattie' de dichter Nikolaj Goemiljov, waarbij hij zich voor het eerst versprak. Beide performers hadden overigens een vloeiende voordracht. 

In de laatste ronde zag Oxxxy af van punchlines, maar wijdde uit over Joseph Campbells boek A Man with a Thousand Faces, dat hem uit een dip had geholpen, en over de onvruchtbare rol van de eeuwige dwarsligger (lees: Gnojny), sprookjesdraak zonder idealen, uitsluitend in het leven geroepen om de held te ondermijnen. Stel dat hem dat zou lukken: boeiuhhh! Oxxxy zou stadions blijven vullen – hij had het tenminste ergens over.

Gratuite homograppen

Dat Oxxxy hem had uitgedaagd was 'best dapper voor een Jid', vond Gnojny. Het kale hoofd en de haakneus van Oxxxy moesten het ook ontgelden. Net als gratuite homograppen leken antisemitische uithalen bijna verplichte kost:

Jij bent hierheen geïmmigreerd maar je haar protesteert,

is hem dus als een Syriër naar Europa gesmeerd,

en dan die ‘Arische’ kokkerd van je - stel die raakt zoek

zoals dat ene weglopertje uit Gogols boek,

dan is ie vast om poen te rapen naar Israël opgerot,

je neusgaten zijn zo groot als Christus z’n geboortegrot.

Dit en veelvuldig gebruik van schuttingtaal kwam Gnojny op felle kritiek te staan. Of het hem ook fans heeft opgeleverd en of hij het erom deed is de vraag. Het werd wat inhoudelijker waar hij Oxxxy afrekende op diens gemijmer en gefilosofeer.

Van een rapper, aldus Gnojny, zou je enige recalcitrantie verwachten, maar terwijl er in Rusland werd gedemonstreerd en Aleksej Navalny een documentaire over de corrupte premier Medvedev verspreidde, zat Oxxxy veilig in Engeland aan een ‘sociale utopie’ te schrijven. Wie zit nu nog op reflectie te wachten, waar blijft het ruige verzet en waarom negeert deze elitaire navelstaarder de standpunten van Gnojny?

Je lult aldoor over jezelf, – impertinent,

een ware battler is een psycholoog, geen patiënt.

heb je echter geen boodschap aan je opponent,

dan is het of je tijdens een date aan het rukken bent.

Jij vader van de Russische battle rap? Juist...

‘Antihype’ plaatst namens Jeugdzorg je kind uit huis.

Roodaangelopen en schor sloot Gnojny af met:

Kortom, fuck jou en fuck VERSUS

en je aanhang en je faam,

zolang ik jou niet hoef te wezen

sterf ik graag als rapper zonder naam.

Waarop Oxxxy hem quasi-hoffelijk een flesje water aanreikte, met ‘ik hoef het niet terug’. Uiteindelijk brak de korte voorbereidingstijd hem op: met talrijke punchlines, hoe ongepolijst ook, behaalde Gnojny volgens de vijf juryleden een overwinning in de meest geruchtmakende battle sinds de geboorte van de Russischtalige rap.

Le rap est mort, vive le rap!

Of de hooggespannen verwachtingen zijn waargemaakt mogen de fans zeggen. Hoe zit het met vlotte binnenrijmen, waar grote Russen als Marina Tsvetajeva en Konstantin Balmont in uitblonken en nu vooral rappers mee stunten? Van het niveau van Lil Wane's Safe sex is great sex, better wear a latex, ‘cause you don’t want that late text, that ‘I think I’m late' text? Ik had ze graag voor u vertaald, al kostte het me een week, maar ze zaten er niet bij. Obsceniteiten a la Eminem (Sit down beside her like a spider, hi there girl, you mighta heard of me before, see whore, you’re the kind of girl that I’d assault and rape then figure why not try not to make your pussy wider? Fuck you with an umbrella, then open it up while the shit’s inside ya) weer wel, maar zonder diens flow.

Le Rap is mort, vive le rap! Is Oxxxy een ware kunstenaar, dan mogen we hem feliciteren met deze terechtwijzing door de jury. Hij had de lat te laag gelegd: strikt genomen deed zijn rap niet voor die van Gnojny onder maar hij liep er de kantjes van af, want na zijn battle met Johnnyboy, die 38 miljoen kijkers trok, is dit hoe dan ook een nederlaag. Keer op keer jezelf ontstijgen is een kunstenaar geraden, niemand ketent hem tenslotte aan het genre dat ik pas nog door een gitarist ‘bad poetry married to bad music’ hoorde noemen.

Voor Gnojny is dit een kans op precies datgene wat hij verguist. De rode loper is uitgerold. Is hij opgewassen tegen de gewraakte roem, gaat hij een al of niet Thaise visagist in de arm nemen of juist heikele politieke onderwerpen aansnijden in zijn toekomstige raps? Onlangs stortte de censuur zich op zijn uithaal naar patriarch Kirill. Kijk, dit levert je meer punten op dan schofferen van grotere spelers.

En is het heilige doel bereikt, namelijk het ontmantelen van een hype en de rapscene haar rechtmatige ruige strijdlust teruggeven? Mwah. Als iets gehyped was dan deze battle. Dit, beste internetreizigers, gaat over een zoveelste triomf van de sociale media.