Televisiepresentator Ksenia Sobtsjak stelt zich kandidaat voor het presidentschap in Rusland. Sobtsjak wil meedoen aan de presidentsverkiezingen van 18 maart 2018 als kandidaat van buiten het politieke establishment. Critici, zoals corruptiebestrijder Aleksej Navalny, verwijten haar dat ze het ‘politiek technologische’ spel van het Kremlin meespeelt en zo bijdraagt aan een hogere opkomst bij de verkiezingen dan nu wordt voorzien. De opkomst wordt in maart 2018 vermoedelijk een serieuzere politieke kwestie dan de vraag of president Vladimir Poetin voor een vierde termijn wordt herkozen. Navalny zelf wordt deelname aan de verkiezingen onmogelijk gemaakt.

In een filmpje, dat 18 oktober via You Tube is gepost, legt Ksenia Sobtsjak uit dat ze zich zal opwerpen als de kandidaat van de kiezers die de stembusgang eigenlijk zouden willen boycotten, omdat ze 'hun buik vol hebben’ van de politici die zoals altijd weer op de lijst staan terwijl echte kandidaten, zoals Aleksej Navalny, niet mogen meedoen. ‘Als u niet opkomt, hoe wordt dan duidelijk dat het u niet om het even is, dat u tegen bent, dat uw stem gehoord wordt, ’ aldus Sobtsjak. ‘Hoe te tonen dat het ons niet bevalt wat er gebeurt. Vroeger kon je 'tegen allen' stemmen. Maar die mogelijkheid is ons ontnomen om nog makkelijker de stemmen te kunnen stelen’.

Door zich op te werpen als kandidaat ‘tegen allen’ refereert ze aan een mogelijkheid die tot tien jaar geleden wettelijk bestond. Tussen 1989 en 2006 konden de Russische kiezers op hun stembiljet als laatste optie ook het vakje ‘tegen allen’ aankruisen. Zo gaven zij aan dat dat ze geen vertrouwen hadden in alle andere kandidaten op de lijst.

Die keuzemogelijkheid om ‘tegen allen’ te stemmen dateert uit de late jaren van de Sovjet-Unie. Bij de eerste min of meer vrije verkiezingen in 1989, toen de communistische partij onder leiding van secretaris-generaal Michail Gorbatsjov voorzichtig toestond dat er naast de officiële ook alternatieve kandidaten mochten meedoen aan de parlementsverkiezingen, werd aan het stembiljet ook het hokje ‘tegen allen’ toegevoegd. Bij de eerste rechtstreekse presidentsverkiezingen in Rusland van 12 juni 1991, die werden gewonnen door Boris Jeltsin, kruisten anderhalf miljoen kiezers (bijna twee procent) op het stembiljet het vakje ‘tegen allen’ aan.

Deze keuzemogelijkheid bleef vijftien jaar lang bestaan. Bij sommige verkiezingen haalde ‘tegen allen’ zoveel stemmen dat het de legitimiteit van de echte kandidaten ondermijnde. In 2006 schrapte de Doema de optie uit de nationale kieswet, nadat dat eerder al op regionaal niveau was gebeurd. Het verlangen om de variant in ere te herstellen, verdween echter nooit helemaal. Ook binnen de regerende partij Verenigd Rusland weerklonken soms stemmen om het vakje ‘tegen allen’ weer op het stembiljet in te voeren. Het is er tot nu toe niet van gekomen.

Kritiek alom

De aankondiging van Ksenia Sobtsjak stuitte onmiddellijk op veel kritiek. Met name Aleksej Navalny spaarde haar niet op zijn eigen videokanaal. Hij verweet Sobtsjak dat ze zich straks laat financieren door Kremlin-loyale oligarchen en hekelde haar volstrekte gebrek aan sociaal-economisch realisme. 'Ze is geen politicus', ze komt uit de showbusiness en wil meer 'likes'. Citerend uit tweets en postings noemde de oppositieleider, die zich wegens een dubieus strafblad geen kandidaat mag stellen, haar 'een liberale karikatuur'. 'Ze heeft het recht om mee te doen, maar ze heeft niet het recht ons te belazeren', zei Navalny, reacties op zijn website parafraserend.

De communistische partijleider Gennadi Zjoeganov, die wederom kandidaat is namens de KPRF, voorzag dat de presidentsverkiezingen met Sobtsjak een 'tragikomedie' worden.

Sobtsjak is een bekende televisiepersoonlijkheid, een klassieke tv-ster met journalistieke ambities. Zo was ze presentator van de show Topmodel op zijn Russisch en de talkshow Vrijdag. Ze heeft de laatste jaren ook naam gemaakt als een interviewer die niet bang is om harde vragen te stellen.

Ksenia Sobtsjak, geboren begin november 1981, kent president Poetin persoonlijk vrij goed. Ze is de dochter van voormalig burgemeester Anatoli Sobtsjak van Leningrad/Sint Petersburg.

Begin jaren negentig werkte Poetin voor haar vader. De kort daarvoor uit Dresden teruggekeerde KGB-agent was verantwoordelijk voor de buitenlandse betrekkingen van de tweede stad van Rusland. In die rol zou Poetin staatseigendommen, zoals olie, hebben verkocht in het kader van een humanitair voedselprogramma, terwijl de opbrengst ten dele in de zakken van lokale zakenlui vloeide. Toen burgemeester Sobtsjak na door hem verloren verkiezingen werd beschuldigd van corruptie en vervolgens ook nog eens ernstig ziek werd, heeft Poetin, intussen werkzaam voor president Boris Jeltsin in Moskou, ervoor gezorgd dat Sobtsjak heimelijk naar Parijs kon reizen om daar medisch te worden behandeld.

Lees hier wat Sobtsjak de afgelopen jaren zoal over politiek twitterde.