Serie de russische burger          Anderhalf jaar geleden begon Dmitri Rimsja (37) te werken als taxichauffeur voor Uber. Om rond te komen moet hij bijna dag en nacht achter het stuur zitten. Ooit werkte hij met zijn juridische achtergrond voor de Federale Antimonopoliedienst. ‘Ik zou het gaan maken in de grote stad.’ Deel 3 uit onze serie.

door Wabke Waaijer

Dmitri Rimsja betaalt 700 euro per maand om de auto te huren. Foto's Wabke Waaijer.

Hoe is het om voor Uber te werken?

‘Aan de ene kant geeft het een gevoel van vrijheid maar aan de andere kant is het slavenarbeid. Ik ben echter tot alles bereid. Ik heb twee kinderen die bij hun moeder hier in Moskou wonen. Zij zijn de reden dat ik niet opgeef. Sinds een jaar lukt het me niet meer om mijn gezin te ondersteunen. Ik ben drie jaar geleden gescheiden. Maar mijn ex-vrouw verdient goed. Ze werkt als wiskundelerares op een school.’

Hoeveel uur per dag werkt u?

‘Ik werk 12 tot 14 uur per dag, zeven dagen per week. Anders lukt het me niet de maandelijkse 48.000 roebel (700 euro) aan autohuur te betalen. Soms lukt het om voor dag en dauw te beginnen. Andere dagen begin ik om acht uur ’s ochtends en werk ik tot middernacht. De weekenden werk ik vooral ’s nachts. Zodra ik moe word, neem ik een pauze van een uur of twee. Dan doe ik een dutje in de auto, ja het is echt vermoeiend werk. Om die reden zullen Moskovieten niet zo snel voor Uber gaan werken, die zijn verwend. Ik kom niet uit Moskou, maar uit Krasnojarsk in Siberië.’

Dus omdat u uit de provincie komt, doet u dit werk?

‘Mijn verhaal is eigenaardig. Ik kwam op mijn achttiende eind jaren negentig naar Moskou, omdat ik hier mijn dienstplicht moest vervullen. Kijk, dit litteken op mijn neus hield ik over aan de ontgroening. Na het leger ben ik in deeltijd rechten gaan studeren. Net als alle twintigers was ik een maximalist. Ik zou het gaan maken in de grote stad. Inmiddels rijd ik sinds anderhalf jaar door Moskou als taxichauffeur. Daarvoor heb ik op verschillende plekken gewerkt, bijvoorbeeld bij de overheid als administratief medewerker voor de Federale Antimonopoliedienst (FAC). Deze organisatie controleert of bedrijven niet te dominant worden op de Russische markt. Ik hield me bezig met het controleren van de relaties tussen banken en verzekeringen. Heel interessant. Het hoofd van de organisatie, Igor Artjemev zit daar al heel lang. Hij was een liberaal en werkte nauw samen met Europese organisaties. Bij ons kwam regelmatig iemand vertellen hoe het er in Europa aan toeging. Maar dat is lang geleden. Ik werkte daar van 2007 tot 2008, direct na mijn studie.’

Een interessante baan. Waarom bent u daar weggegaan?

‘In Rusland is de kwaliteit van deeltijdonderwijs echt een stuk minder dan die van voltijdonderwijs. Bovendien moest ik naast mijn studie werken waardoor ik uiteindelijk te weinig kennis van zaken had. Omdat ik nog te weinig wist, was het werk bij de FAC moeilijk voor mij. Toen begon mijn vrouw ook nog eens te zeuren dat ik te weinig verdiende en te laat thuiskwam. Mijn salaris bedroeg 20.000 roebel (290 euro) per maand en daar moesten de belasting en premies nog vanaf. Maar ik had daar willen doorgroeien, hoe langer je ergens werkt, hoe meer je immers gaat verdienen. Ik merkte dat ik erg lange dagen moest maken om meer kennis te krijgen, om mezelf te ontwikkelen en om promotie te kunnen maken. Dus in plaats van werkdagen van acht tot zes had ik bij wijze van spreken 24 uur moeten werken. Maar het werk viel me zwaar en mijn vrouw vond mijn salaris te mager, dus ben ik naar andere banen gaan zoeken. Ik heb overal en nergens gewerkt en nu ben ik taxichauffeur. Tja, uiteindelijk net als mijn vader in Siberië.’

'Uber heeft de tarieven verlaagd. Alle chaufeurs werken zich kapot'

Waarom is het werk bij Uber toch aantrekkelijk?

‘Je ontmoet de meest uiteenlopende mensen, dat is boeiend. Alsof je een tv-serie ziet, al die verschillende levensverhalen. Aan een taxichauffeur kun je alles vertellen omdat je weet dat je toch weer uit elkaar gaat. Dat is psychologie, hetzelfde effect als in de trein. Het nadeel is dat ik weinig verdien als je kijkt naar de vele uren die ik maak. Een jaar geleden verdiende ik trouwens meer. Uber heeft de tarieven verlaagd. Dus ja, voor de klant is het goedkoper geworden om een taxi te bestellen. Alle chauffeurs werken zich kapot. Dat is het probleem van Uber, uitstekend voor de passagiers maar voor ons chauffeurs is het enorm zwaar. Toen Uber er nog niet was, zag het salaris van een taxichauffeur er hier heel anders uit. Beter natuurlijk. Uber en al die andere apps maken alles kapot. De traditionele taxibedrijven gaan erdoor failliet.’

Hoe word je eigenlijk taxichauffeur voor Uber?

‘Iedereen kan voor Uber werken. Je kunt net als ik privé een auto leasen met een taxi-licentie. Als ik me niet vergis, is het bij jullie in Europa andersom. Daar wordt een licentie aan de chauffeur gegeven. Hier geeft men dus een vergunning aan de auto. Ik vind dat heel dom. Daardoor kan iedereen als taxichauffeur werken. Dit is een probleem in Rusland en niemand die het oplost. Maar alleen zo kunnen er blijkbaar genoeg mensen gevonden worden die dit werk willen doen.’

Waarom is het een probleem dat iedereen voor Uber kan werken?

‘Mensen uit Centraal-Azië die bij wijze van spreken net uit de trein zijn gekomen, kunnen een auto met licentie huren en aan de slag als taxichauffeur. Niemand weet of ze de verkeersregels kennen, de stad kennen, hoeveel rijervaring ze hebben. Dat is heel gevaarlijk. Ook voor de passagiers. Ik zou willen dat ze hier een licentie aan de chauffeur gaven, net als in Europa. Dan maakt het mij niet uit wie er achter het stuur zit, voor mijn part komen ze uit China, als ze maar een licentie hebben. Op dit moment wordt er alleen gekeken of een chauffeur Russisch spreekt. En niemand die dit aanpakt. We hebben immers geen vakbonden zoals bij jullie. Ja, we hebben ze wel maar ze zijn gelieerd aan de staat. Ze zijn dus niet onafhankelijk. Niemand die zich tot hen richt als er iets is. Problemen worden alleen opgelost als dat van bovenaf wordt gevraagd.’

Waarom werkt u eigenlijk voor Uber en niet voor een andere prijsvechter?

‘Uber is een internationaal bedrijf dus veel mensen maken er gebruik van. Het nadeel is dat de tarieven laag zijn, maar het voordeel is dat je veel klanten hebt. Bovendien verdien ik in de piekuren bij Uber relatief meer dan bij andere bedrijven. De tarieven gaan dan flink omhoog, dat is gunstig.’

‘Iedereen kan een auto met licentie huren en aan de slag als taxichauffeur. Al kom je net in Moskou aan.'

Hoeveel verdient u?

‘Dat verschilt. Deze zomer was heel slecht, ik hield er zelfs schulden aan over. De onkosten waren groter dan de uitgaven. Ik krijg één keer per week uitbetaald via een partnerbedrijf van Uber. De inkomsten zijn afhankelijk van hoeveel ritten ik heb gereden. Uber krijgt 20% van mijn weekinkomsten en het partnerbedrijf via welke ik ben aangesloten bij Uber vraagt 1% commissie. De bonusmogelijkheden zijn beperkt. Lukt het je om in vier dagen 60 ritten te maken, dan krijg je een kleine bonus. Maar daarvoor moet je iedere dag vroeg opstaan en tot laat in de avond doorwerken.’

‘Gemiddeld genomen hou ik per week ongeveer 11.000 roebel (ongeveer 160 euro) over. Daar heb ik de benzine en de huur voor de auto al van afgetrokken. Per maand is de opbrengst dus ongeveer 40.000 à 45.000 roebel (570 - 645 euro). Ik heb iedere maand best veel onkosten zoals benzine (25.000 roebel), de autohuur (48.000 roebel), verkeersboetes (2000 roebel) en de auto moet natuurlijk af en toe gewassen worden. Maar nu begint het goede seizoen weer. Rond de feestdagen met nieuwjaar verdien ik heel goed. In die maand kan ik wel rond de 100.000 roebel (1430 euro) netto verdienen.’

Lukt het om van die 11.000 roebel per week rond te komen?

‘Het is moeilijk. Ik moet er nog van eten. Meestal eet ik fastfood, dat is betaalbaar. Relatief ben ik veel geld kwijt aan koffie. Tijdens het tanken koop je een koffie en dat is al gauw 100 roebel. Per maand ben ik dan zo 3000 roebel (40 euro) aan koffie kwijt. Verder moet ik mijn huur betalen. Voor een kamer aan de rand van Moskou betaal ik 15.000 roebel (215 euro) inclusief vaste lasten. Er zijn ook andere kosten. Ik moet nog leningen afbetalen. Ik zeg liever niet hoeveel.’

Hoe is uw financiële situatie in vergelijking met anderen?

‘Mijn familie en vrienden hebben het beter. Mijn zus is vertaalster in Krasnojarsk. Ze geeft ook Engels en Duits op een school en ze redt het zo met haar man en vier kinderen. Maar zij heeft een goede opleiding gehad. Mijn vader heeft een pensioen van 12.000 roebel (170 euro) per maand. De helft daarvan is hij overigens kwijt aan vaste lasten, maar hij heeft wel een eigen woning.’

Neemt u weleens vakantie?

‘De laatste keer was anderhalf jaar geleden. Vlak voordat ik als taxichauffeur begon te werken ben ik twee weken in Krasnojarsk bij mijn familie geweest. Mijn vader en zus proberen me over te halen om terug te komen naar Krasnojarsk omdat ze zien dat ik geen gezin en eigen woning meer heb. Ze begrijpen dat mijn situatie niet zo best is. Maar je moet vooruit kijken. Ik wil eigenlijk ook niet in Moskou blijven. Ik wil naar Litouwen waar mijn vader vandaan komt. Dat is immers Europa, je krijgt dan een Europees paspoort. Een ander Europees land zou ook goed zijn. Daarvandaan zou ik mijn gezin beter kunnen ondersteunen. Nu zie ik mijn kinderen immers ook amper, geen geld, geen tijd.’

‘Om aanspraak te maken op de Litouwse nationaliteit zou ik eerst meer informatie moeten verzamelen over mijn familieachtergrond. Ik zou in Litouwen de archieven moeten induiken. Ach, vertrekken naar het buitenland, het is een vaag plan. Natuurlijk maak ik me zorgen over mijn toekomst vanwege de financiële problemen. Maar ik denk dat ik door moet gaan als taxichauffeur. Binnenkort lukt het misschien om een chaffeurskaart te regelen zodat ik over de busstrook mag rijden. Dat betekent meer snelheid, meer ritten en dus meer inkomsten. Ik zou ook wel willen werken als psychoanalyticus. Daarvoor zou ik een opleiding moeten doen en het probleem is dat ik geen spaargeld heb.’

'Als je goede connecties hebt, dan komt je er wel. In die zin is Rusland een Aziatisch land.'

Is zo’n zwaar bestaan als taxichauffeur dus de enige optie? U heeft rechten gestudeerd..

‘In Europa zou het misschien anders zijn gegaan... Bij ons houdt men niet van intelligente mensen. Waarom glimlacht men hier zo weinig? We hebben eerst de revolutie van 1905 gehad, de Eerste Wereldoorlog, de Oktoberrevolutie, een burgeroorlog, we hebben honger en repressie doorgemaakt, toen kwam de Tweede Wereldoorlog, opnieuw honger... Begrijpt u hoe dit een volk door elkaar schudt? Een eeuw lang gebeurde er voortdurend iets. Daarom benaderen we vreemden altijd met wantrouwen. Dat zit ons in het bloed. Hier geldt de wet van Darwin: de sterkste heeft gelijk. Als je goede connecties hebt, dan kom je er wel. In die zin is Rusland een Aziatisch land. Ja, er verandert met de tijd wel iets. We hebben ook heel veel intelligente mensen die wel iets bereiken. Maar niet iedereen lukt dat. Eigenlijk is het nog steeds zoals in de jaren negentig: wie kan stelen, die steelt.’

'Wie kan stelen, die steelt.'

Poetin heeft gezegd dat de economische recessie onder controle is...

‘Ach, iedereen die ik spreek is klaar met Poetin. Ja, we hebben een sterke leider nodig, maar ik begrijp niet waarom hij al meer dan 17 jaar aan de macht is. Men noemt hem al tsaar. Ik begrijp Poetins buitenlandpolitiek. Ik begrijp dat ze de Krim hebben teruggepakt. Dat zullen ze in het Westen op een dag gewoon vergeten zijn. Maar zijn binnenlandse politiek... Waar is al dat geld gebleven dat is verdiend aan die olieprijs van 100 dollar per vat? Er is weinig ontwikkeling in het land. Hoeveel miljarden kost de bouw van die brug naar de Krim wel niet? Goed, daar kan ik me nog wel in vinden. Maar dat WK voetbal. Waar is dat in godsnaam voor nodig? Sommige passagiers die ik spreek vinden het prachtig. Maar het is pure geldverspilling. Het was beter als het WK ergens anders werd gehouden en het geld bij ons anders besteed zou worden. Wij hebben een sterke regering nodig maar wel in de vorm van een parlement met normale partijen, niet met marionetten. Ik geef toe dat het lastig is in ons land met al die corruptie. Ik begrijp ook dat Poetin zelf bang is om de macht over te dragen. Straks krijgen we weer een Jeltsin die dronken staat te dansen.’

Gaat u stemmen met de presidentsverkiezingen?

‘Ik baal ervan dat het niet meer mogelijk is om “tegen iedereen” te stemmen. Maar ik ga waarschijnlijk wel stemmen. Op Sobtsjak natuurlijk! Zij heeft zich immers gepresenteerd als zijnde “tegen iedereen”. Ja, dat doe je bij ons als je wanhopig bent, dan stem je gewoon op een dwaas. Dit is natuurlijk het bekende probleem van Rusland: er is niemand op wie je wilt stemmen. Aanvankelijk heb ik wel aan Navalny gedacht. Maar toen zag ik een keer een filmpje van hem en de manier waarop hij sprak beviel me niet. Ik weet niet meer waarom. Natuurlijk probeert men hem ook op alle mogelijke manieren aan te vallen, wellicht word ik daar ook door beïnvloed. Navalny zegt soms scherpe dingen. Ik weet niet meer wie ik moet geloven. Poetins technologie werkt goed. Ze hebben een brei van waarheid en leugens gecreeërd. Niemand begrijpt meer wat er gebeurt. Die propaganda is overal. Die komt van onze kant, maar ook van jullie kant.’