Naar het zich laat aanzien zijn tientallen Russische huurlingen in de eerste week van februari in Syrië gesneuveld als gevolg van een Amerikaanse luchtaanval. Over het aantal doden en gewonden doen zeer uiteenlopende getallen de ronde: volgens sommige persbureaus zouden er 300 doden en gewonden zijn, andere media – de Russische zakenkrant RBK bijvoorbeeld – spreken van 50 doden en 70 gewonden. In Rusland groeit de boosheid over het incident en klinken er steeds meer stemmen dat Rusland zijn eigen soldaten heeft verraden.
Hoewel het vaststaat dat de Amerikaanse luchtaanval Russische slachtoffers heeft gemaakt, veroorzaakt dit vooralsnog geen diplomatieke of militaire escalatie tussen beide grootmachten. De Russische regering heeft vorige week uiteindelijk erkend dat er Russen bij gevechten in Syrië zijn omgekomen. Het zouden er 5 zijn, die ‘geen enkele relatie met het Russische leger hebben’, zo zei de woordvoerster van het ministerie van Buitenlandse Zaken Maria Zacharova. ‘Berichten over de dood van tientallen of honderden burgers zijn een staaltje van klassieke desinformatie’, verklaarde zij. 'In de conflictgebieden bevinden zich veel burgers uit de hele wereld, ook uit Rusland. Het is heel lastig om te controleren wat zij doen.'
Op 7 februari probeerden twee eenheden van rond de 500 strijders, die voor Assad vochten, olievelden en een raffinaderij te veroveren bij Deir ez-Zor. Deze eenheden zouden grotendeels bestaan uit Russische huurlingen in dienst van het particuliere bedrijf Wagner. Het gebied bij Deir ez-Zor in het oosten van Syrië is in handen van door Koerden geleide Syrische oppositietroepen en op hun militaire basis zijn ook Amerikaanse officieren gelegerd. De Amerikanen kwamen in actie vanuit de lucht om de aanval af te slaan en maakten daarbij naar eigen zeggen rond de 100 doden.
Hotline
De Amerikaanse en Russische militairen onderhouden een hotline om te voorkomen dat zij in Syrië met elkaar in botsing komen. De Amerikanen hadden de Russen gewaarschuwd voor hun aanval. Maar volgens de Amerikaanse minister van Defensie James Mattis ‘zeiden de Russen dat zij niets wisten van troepen die de Eufraat overstaken’.
Anders dan de Amerikanen die huurlingen inzetten via particuliere bedrijven, neemt het Kremlin geen verantwoordelijkheid voor huurlingen. Volgens de Russische wet is huurling zijn strafbaar. Tegelijkertijd staat het vast dat het bedrijf Wagner – juridisch gevestigd in Hongkong – in Syrië actief is met honderden of wellicht duizenden Russische huurlingen die militaire acties uitvoeren.
In een analyse op de kritische website Republic.ru uit Vladimir Pastoechov zijn verbijstering over de stilte van de Russische overheid. Men doet net alsof er niets bijzonders is gebeurd, terwijl er Russische burgers door de grootste strategische tegenstander zijn gedood. Pastoechov wijst er op dat de huurlingen van Wagner met militaire transportvliegtuigen naar Syrië worden vervoerd en dat zij getraind worden op bases van de militaire inlichtingendienst GROe.
De Russische militaire bevelhebbers in Syrië hebben, aldus Pastoechov, de Amerikanen feitelijk toestemming gegeven om de Russische huurlingen te bombarderen. Of het Russische bevel wist niet waar de huurlingen zich bevonden óf heeft hen welbewust opgeofferd. Pastoechov acht de eerst genoemde mogelijkheid onwaarschijnlijk. Hij merkt op dat in Rusland het incident pijnlijke vragen oproept, die nu openlijk gesteld worden: wie is er verantwoordelijk voor de aanval op de olievelden bij Deir el-Zor en wie is er schuldig aan het in de steek laten van de Russische huurlingen?
Weduwe van gesneuvelde huurling aan het woord
Het persbureau Reuters vernam van een Russische arts, werkzaam in een Moskous militair hospitaal dat de gewonde Russische huurlingen van de aanval van 7 februari met militaire transportvliegtuigen naar Russische militaire hospitaals zijn overgebracht. Vijf dagen later, afgelopen dinsdag, gaf het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken toe dat er 'enkele tientallen' Russische burgers die gewond waren bij een militair treffen in Syrië naar Rusland zijn vervoerd om in medische instellingen te worden verzorgd. In de verklaring benadrukt het ministerie dat bij het treffen geen reguliere Russische militairen waren betrokken en dat zij geen wapens van het Russische leger hadden.
Door huurlingen heimelijk in te zetten kan het Kremlin het aantal Russische militairen in Syrië lager presenteren dan het is en kan het de werkelijke aantallen Russische doden en gewonden in Syrië verdonkeremanen. Poetin verklaarde in december tijdens een onverwacht bezoek aan een Russische luchtmachtbasis in Syrië dat Russische en Syrische regeringstroepen de terroristen hadden ‘verpletterd’ en dat hij het Russische contingent grotendeels zou terugtrekken. Volgens de officiële cijfers zijn er in Syrië 44 Russische militairen gesneuveld sinds Rusland in 2015 zich in de burgeroorlog mengde.
Sociale media
De slachting die de Amerikaanse luchtaanval bij Deir al Zor heeft aangericht was zo groot, dat talrijke berichten over gesneuvelde en gewonde Russen in de sociale en gewone media in Rusland opdoken. Namen van een tiental gesneuvelden zijn intussen bekend geworden en hun moeders en weduwen komen aan het woord. De huurlingen komen grotendeels uit de provincie, doen het om het geld – naar verluidt betaalt Wagner hun tussen de 1.500 en 4.000 dollar per maand – en hebben soms al eerder in de Donbas gevochten aan de kant van de separatisten.
Het Russische onderzoekscollectief Conflict Intelligence Team (CIT) probeert het lot van Russische huurlingen in Syrië te volgen. Zij hebben ook namen achterhaald van de recent gesneuvelden. Volgens het CIT wordt de familie van gesneuvelde of gevangen Russische huurlingen vaak in onzekerheid gehouden. Het ministerie van Defensie zegt niets te weten en de paramilitaire organisatie Wagner houdt de familie aan het lijntje of geeft onjuiste informatie.
Meer over het huurlingenbedrijf Wagner zie Russia's paramilitary mercenaries emerge from the shadows en dit rapport van OSW in Warschau.
