De #MeToo beweging kreeg aanvankelijk in Rusland geen voet aan de grond. Verzet tegen seksisme wordt weleens afgedaan als doorgeslagen westers feminisme. Afgelopen week konden de Russische media echter niet langer om het thema heen. Doemalid Leonid Sloetski is over de scheef gegaan, of niet?

door Wabke Waaijer

Drie parlementaire verslaggeefsters beschuldigden Leonid Sloetski (50) eind februari van seksuele intimidatie. Sloetski is afgevaardigde in de Staatsdoema namens de nationalistische LDPR en voorzitter van de Doema commissie voor buitenlandse zaken. Begin maart dienden de journalistes onafhankelijk van elkaar een verzoek in bij de ethische commissie van de Doema om hun klachten verder te laten onderzoeken.

Doemalid Leonid Sloetski. Foto A. Savin

Eén van hen, Farida Roestamova, verslaggeefster voor BBC Russia, bleek zelfs over een geluidsopname te beschikken van haar ontmoeting met Sloetski. Hieruit wordt duidelijk dat hij zijn handen niet thuis kon houden en haar vraagt om zijn maitresse te worden. Het voorval vond plaats tijdens een interview over het bezoek van de toenmalige Franse presidentskandidaat Marine Le Pen in maart 2017. De andere twee journalistes, RTVI hoofdredacteur Jekaterina Kotrikadze en producer Darja Zjoek van televisiestation Dozjd, zeggen respectievelijk zeven en vier jaar geleden door Sloetski te zijn lastig gevallen.

Geen excuses

Tijdens een gesloten zitting die stiekem opgenomen werd en uitlekte, maakte de ethische commissie van de Staatsdoema woensdag 21 maart bekend dat Sloetski volgens hen de gedragsnormen niet heeft overtreden. Het hoofd van de commissie, Otari Arsjba vond het ‘onethisch’ om op de details van het voorval in te gaan. Wel concludeerde hij dat de ‘opdringerigheid’ van Sloetski noch in de jurisprudentie, noch in het strafrecht staat beschreven en daarom zou de commissie niet bij machte zijn om het gedrag van Sloetski te veroordelen. ‘Ik bied geen enkele excuses aan, niet namens de commissie, niet namens de heer Sloetski’, lichtte het hoofd van de ethische commissie zijn uitspraak toe. De journalistes werd geadviseerd om zich te richten tot de zogenaamde ‘bekende organen’, waarmee waarschijnlijk gedoeld werd op het Openbaar Ministerie van de Russische Federatie. Volgens parlementslid Oksana Poesjkina is het echter de vraag of de slachtoffers door de Russische wetgeving in het gelijkgesteld zouden kunnen worden. De nieuwssite Meduza maakte een Engels transcript van de zitting.

In plaats van het opdringerige gedrag van Sloetski af te keuren, maakte de commissie van de gelegenheid gebruik om de beschuldigingen van de klaagsters in een negatief daglicht te stellen. Een vrouwelijk commissielid verhief haar stem tegen één van de journalistes. ‘Wij zijn ook jong geweest, net als u, wij werkten ook (...). U verteld alles zo goed en gedetailleerd, zo toegewijd. U kunt audio en video laten zien aan de rechter, aan het Openbaar Ministerie. Daar hebben we een systeem voor. Het was niet nodig geweest om een jaar of zes te wachten. U had gewoon aangifte moeten doen en dat is alles. Waarom moet het dan nu uitgerekend in de verkiezingstijd? Dat is onbegrijpelijk.’

Leonid Sloetski was geen presidentskandidaat, maar zijn beruchte partijleider Vladimir Zjirinovski wel. Deze werd eind vorige week overigens ook beschuldigd van handtastelijkheden door een homoseksuele journalist die hiermee mannen opriep om ook naar buiten te treden met onthullingen over ongewenste seksuele intimidatie door parlementsleden. Nieuwssite Meduza publiceerde afgelopen vrijdag anonieme verhalen van journalistes die namens staatsgelieerde kranten verslag doen van het werk van de Doema. Als die verklaringen kloppen dan zou seksuele intimidatie schering en inslag zijn binnen de muren van het imposante gebouw tegenover het Kremlin en vormt Sloetski slechts het topje van de ijsberg.

Uit solidariteit met de journalistes en als protest tegen het besluit van de ethische commissie hebben ondertussen al meer dan dertig Russische kranten, nieuwssites en enkele radio- en televisiestations eind vorige week een boycot aangekondigd  tegen de Doema. Niet alleen de liberale Novaja Gazeta maar ook andere kranten en nieuwssites zoals Kommersant, Vedomosti en Lenta.ru betuigden hun steun aan de boycot. Een reeks media heeft zijn parlementaire verslaggevers teruggeroepen of toont loyaliteit op een andere manier. De Doema liet deze publieke afkeuring niet onbeantwoord en zette afgelopen vrijdag al 48 journalisten op een zogenaamde ‘zwarte lijst’ waarmee hun accreditatie voor het parlement is ingetrokken. Media die in handen zijn van de staat of door de staat gefinancierd worden hebben zich tot op heden niet bij de boycot aangesloten.

Steun en verzet

Het Sloetski-schandaal werd opgepakt door de ‘Initiatiefgroep van de MSU’, een groep studenten van de prestigieuze Moskouse Staatsuniversiteit (MSU) die zich ook verzet tegen FIFA plannen om een fanzone tijdens het WK-voetbal bij de universiteit te bouwen. Sloetski is hoofd van de vakgroep internationale betrekkingen op de MSU en de studenten eisten zijn ontslag. Hun decaan zei dat de studenten op het idee zijn gebracht door Navalny. De van de verkiezingen uitgesloten oppositieleider pleit in een Youtube uitzending voor het aftreden van Sloetski als parlementslid. Behalve aan seksuele intimidatie heeft de politicus zich volgens Navalny ook op dubieuze wijze verrijkt en pleegde hij een indrukwekkende lijst verkeersovertredingen.

Sloetski kon echter op de morele steun rekenen van Vitali Tretjakov, decaan van de Hogeschool voor Televisie, ook een onderdeel van de Moskouse Staatsuniversiteit. Tijdens een lezing voor studenten in Novosibirsk bagatelliseerde Tretjakov de beschuldigingen aan het adres van het parlementslid door ze af te schilderen als schijnheilige preutsheid. ‘Een man moet zijn hand op de blote knie van een vrouw kunnen leggen en als ze een broek aan heeft, dan ergens anders .’ Afgelopen weekend zijn in Novosibirsk enkelingen met een plakaat de straat opgegaan om het aftreden van Sloetski te eisen.

Ophef lang niet algemeen

De meeste schrijvende media besteden in meer of mindere mate aandacht aan het schandaal. De gratis krant Metro, die iedere ochtend in de druk bezochte Moskouse ondergrondse wordt uitgedeeld, liet afgelopen vrijdag journalistes voor en tegen de boycot van de Doema aan het woord.

Maar of het Sloetskischandaal echt veel ophef veroorzaakt in Rusland is de vraag. De staatsmedia hebben er amper aandacht aan besteed. Op straat maken lang niet alle jonge vrouwen zich er druk om. ‘Het heeft geen zin, we kunnen toch geen verschil maken’, zegt de vriendin van Kirill die het nieuws bewust niet volgt. Wat Kirill (32, financieel manager) betreft mag het doek voor Sloetski echter vallen. ‘Een parlementslid die zich niet kan beheersen tegenover een journaliste, ik heb er geen woorden voor.’ Maar tegelijkertijd benadrukt Kirill dat de meerderheid van de Russen er de schouders over ophaalt.

Op sociale media worden berichten gedeeld waarin het aftreden van het parlementslid wordt geëist. Bijna veertien miljoen mensen zouden Sloetski liever uit de Doema zien vertrekken, zo blijkt uit de gegevens van een database die reacties op sociale media registreert. Op straat vindt lang niet iedereen dat Sloetski moet aftreden. Volgens Zjenja (22 jaar, designer) ligt het allemaal niet zo simpel. Vanuit feministisch oogpunt vindt ze dat Sloetski gestraft zou moeten worden, maar volgens haar zou dat een groot verlies zijn voor de Russische politiek. Sloetski zit sinds 1999 namens de LDPR in het parlement en is sinds 2016 voorzitter van de commissie buitenlandse zaken van de Doema. Als één van de eersten belandde hij na de annexatie van de Krim op de Westerse sanctielijsten, iets waarop je trots kunt zijn als Russisch parlementslid. In 2015 haalde hij een groep Franse parlementariërs naar de Krim, tot afgrijzen van de Franse regering. Hiermee maakte Sloetski zich geliefd in de Russische politiek en dat weet Zjenja ook. ‘Hij was niet super bekend maar zijn daden zijn goed en betekenisvol op federaal niveau. Hij heeft buitenlandse politici naar de Krim gehaald en dat is ontzettend belangrijk geweest voor de ontwikkeling van het toerisme in die regio. Sloetski is welbespraakt, hij is niet zomaar te vervangen.’