In Rusland wordt verbijsterd gereageerd op de onkunde en gevoelloosheid van de locale overheid na de brand in het winkelcentrum in Kemerovo waar minstens 64 mensen (vooral kinderen) zijn omgekomen. De deuren zaten dicht, politiemensen weigerden ouders de toegang, de overheid betitelde de wanhopige familieleden als relschoppers. Poetin kwam kijken, legde bloemen, sprak met hoogwaardigheidsbekleders en noemde het een ramp voor de demografie van Rusland. Columnist Maksim Troedoljoebov legt op de site Republic.ru uit hoe de president stukloopt op het horigensysteem dat hij zelf heeft gecreëerd.

Poetin houdt minuut stilte voor de slachtoffers. Links, met bril, de gouverneur van Kemerovo, Aman Toelejev (foto Kremlin.ru)

door Maksim Troedoljoebov

De mensen in Kemerovo geloven de staat niet, ze hechten geen geloof aan haar woorden en getallen [in Kemerovo doen hardnekkige geruchten de ronde dat het dodenaantal veel hoger is - red.]. En ambtenaren geloven de gewone mensen niet. Het buitenlandse werkwoord 'PR-ren' [het Russische neologisme piaritsja komt van PR- public relations - iets doen voor reclamedoeleinden of eigen gewin - red.] is in Rusland zo ongeveer het eerste woord dat opkomt in een leidinggevende, die geconfronteerd wordt met een levend mens, die kapot is door onvoorstelbaar menselijk leed. In de dienstverlenende leidinggevende popt slechts de in het hoofd gestanste frase op: 'ze bedrijven pr'.

'Ik vraag u persoonlijk om vergiffenis voor wat er op ons grondgebied is gebeurd,' zei Aman Toelejev tegen president Poetin. De gouverneur van de provincie Kemerovo is herkozen met een stemmenaantal dat de 100% nadert.

Het waren geen gewone mensen die op het plein waren samengedromd, maar een 'oppositiemacht', die speculeert met menselijk leed, verzekerde de gouverneur de president. De staatsmedia op hun beurt reageren pas op een tragedie als het ze wordt opgedragen [de staatstelevisie onderbrak de nieuwsuitzendingen niet met het nieuws over de ramp - red.]. En dat is begrijpelijk. 'Journalisten zijn dienaren,' zei onlangs bij een andere gelegenheid een parlementslid van [regerings]partij Verenigd Rusland [vroeger de partij van Poetin - red.]. Het was zijn omschrijving van het enige soort journalisten dat hij kent.

Ramp komt 'van buiten'

Wat PR en 'onderdanige dienaren' betreft: dat kwam natuurlijk allemaal van de stress. Een kant-en-klare bestuurder ontmoet bij ons zelden een levende ziel die in de hiërarchie onder hem staat. Communicatie vindt plaats met de top. In welke taal moet je spreken met een ongescreende inwoner van het land die zijn naasten is kwijtgeraakt? Wat voor methodologie moet je gebruiken? 

Dat hebben ze niet geleerd. En uit angst zeggen ze dus wat ze wél geleerd hebben:

a) een ramp kan slechts van buiten komen, die kan alleen veroorzaakt zijn door krachten van buiten, vijanden, extremisten, die afkomstig zijn van buiten de grenzen van het territorium dat onder jouw controle valt;

b) verantwoordelijkheid loopt uitsluitend langs een lijn naar boven;

c) informatie kan niet onafhankelijk zijn, er is altijd iemand die hem manipuleert - als het niet een hogere instantie is, dan zijn het krachten van buiten, zie onder a).

Het is een geloofsartikel. Wat er vandaag, in 2018, uit de mond van willekeurig welke locoburgemeester rolt is het resultaat van jarenlange dressuur. Niet elke staat ziet eruit zoals de bestuurlijke leiding in Kemerovo oogt. Dat geldt alleen voor een staat die speciaal is ingericht om zo te functioneren. Dit is een produkt van jarenlange en doelgerichte staatsbouwkunde.

Vicegouverneur van Kemerovo over de volksoploop na de tragedie: 'Wij concluderen dat dat een nauwgezette geplande actie was om de overheid in discrediet te brengen'

Tsjetsjeense terreurdaden

Direct na de terroristische aanslag in het Doebrovkatheater [in 2002 bezetten 40 Tsjetsjeense terroristen met bomgordels tijdens de musical Nord-Ost het Doebrovkatheater in Moskou en eisten een einde aan de oorlog in Tsjetsjenië; de overheid zette gifgas in; 129 bezoekers kwamen om - red.] begon de overheid rekeningen te vereffenen met tv-station NTV. De leiding van het tv-station werd ontslagen. Het was onbegrijpelijk waarom dat op dat moment überhaupt aan de orde was. Waarom stonden niet de omgekomen mensen, de tactiek van de geheime diensten [door hun gebruik van gas stierven tientallen gegijzelden - red.] of het onderzoek naar de toedracht van de ramp in het middelpunt van de belangstelling?

Zo was het ook moeilijk te doorgronden waarom Poetin een dag na de bestorming in Beslan [ook bij de gewelddadige ontzetting van een door Tsjetsjeense terroristen gegijzelde school in het stadje Beslan in de Kaukasus in 2004 vielen 334 doden, meest kinderen - red.] direct begon te praten over het 'politieke systeem'. Waarom op dat moment? Waarom zei hij op 4 september 2004: 'Wij leven in een politiek systeem dat niet in overeenstemming is met de toestand en het ontwikkelingsniveau van onze maatschappij'? Er waren net kinderen omgekomen, hoezo 'politiek systeem'? Wat had die ramp te maken met het 'ontwikkelingsniveau van de maatschappij'?  Is dat niveau hoger of juist lager? Een paar dagen later werd duidelijk dat dit probleem van het 'ontwikkelingsniveau' verholpen werd door de gouverneursverkiezingen af te schaffen, het parlementaire kiesstelsel te veranderen en wetten voortaan via de expertise van een Maatschappelijke Kamer [met vertegenwoordigers uit alle maatschappelijke geledingen - red.] door te voeren.

Niet de kwetsbaarheid van mensen, maar de kwetsbaarheid van de macht staat in het middelpunt van de aandacht

Velen zeiden toen dat de afschaffing van de gouverneursverkiezingen, die door Poetin op een unieke zwaarwichtige vergadering werd aangekondigd, door hem vantevoren was bekokstoofd en tegen de achtergrond van de ophef over de Beslan-tragedie werd doorgedrukt. Dat die hervorming eerder was voorbereid is nooit hardgemaakt, ook niet door, bijvoorbeeld, [historicus en journalist] Michail Zygar, die hierover in zijn boek Vsja Kremljovskaja Rat' ['All the Kremlin's Men - Inside the Court of Vladimir Putin - 2016] expliciet met mensen uit de presidentiële administratie heeft gepraat. Poetin had toen al de macht om vrijwel elke willekeurige wet door te voeren: de schok van de tragedie was daar niet voor nodig. Het ligt meer voor de hand dat het idee van de afschaffing van de verkiezingen vanuit zijn optiek een oprechte poging was om de wortels van het probleem te vinden en het op te lossen.

In Kemerovo eiste gisteren een woedende volksmenigte het vertrek van gouverneur Toelejev.

Als je het vanuit Poetins standpunt bekijkt dan liggen de wortels [van het probleem - red] kennelijk bij de onafhankelijkheid van de pers, de autonomie van de verkozen politici en tenslotte bij het dirigeren van de verantwoordingslijn. Elke staatsfunctionaris weet dat mensen altijd ontevreden zijn en bij vrije verkiezingen kunnen kiezen wie ze willen. Gebeurtenissen zijn al helemaal niet te voorspellen. Maar je kunt niet toestaan dat een toevallige menselijke keuze of willekeurige gebeurtenissen het bouwwerk van de staat aan het wankelen brengen.

Dat is het eerste waaraan een leidinggevende bij ons denkt die net in aanraking is gekomen met een vreselijke tragedie in, bijvoorbeeld, een door terroristen bezette school. Zo handelt een mens, in wiens brein een tragedie, een terreuraanslag, een catastrofe vóór alles wordt beschouwd als een alibi om de macht aan te vallen. De rest komt later wel.

Niet de kwetsbaarheid van mensen, maar de kwetsbaarheid van de macht staat in het middelpunt van de aandacht. Een verantwoordelijk persoon kan geen verantwoording afleggen tegenover gewone mensen, omdat hij dan geen verantwoording kan afleggen tegenover de hogere instantie. En de president draagt sowieso nooit verantwoordelijkheid, hij is slechts een reddingsboei in laatste instantie.

Geloofsartikel van Poetin

Een mens die zo denkt en handelt kun je een volmaakt gesloten wereldbeeld niet ontzeggen. De jarenlange opbouw van een mensenschuw systeem dat slechts de verantwoordingsplicht jegens een hogere instantie kent was de verbreiding van een geloofsartikel van Poetin over de hele machtspiramide die formeel aan hem ondergeschikt is. Sindsdien is een hele bureaucratengeneratie opgegroeid, die geen andere principes meer kent.

Na aankomst in Kemerovo stond Vladimir Poetin oog in oog met het door hemzelf geschoolde bureaucratenleger. Hem werd direct gerapporteerd dat er 'relschoppers' op het plein stonden, dat de brigades voortvarend aan het werk zijn getogen, en men vroeg hem om vergiffenis. Waarschijnlijk is dat zelfs voor de mens Poetin niet erg prettig aan te horen. Hij is de enige die in die door hemzelf geschapen corporatie vrij is om menselijke daden te verrichten. De enige die de leiding niet méér hoeft te vrezen dan God, omdat er niemand boven hem staat, behalve mogelijk God. Anders kan het niet zijn - en hoe kun je zo'n politicus je stem bij verkiezingen onthouden? We hebben er immers maar één van.

Poetin hoort zijn ondergeschikten aan, de haren rijzen hem te berge en hij doet wat een levend mens zou doen - hij kondigt een dag van nationale rouw af.

Dit stuk verscheen op de site Republic.ru