In de nieuwe regering van president Poetin is veel bij het oude gebleven. Op bijna alle sleutelposten keren vertrouwde gezichten terug. Voor één bekende hervormer was echter geen plaats: ex-minister Koedrin van Financiën kreeg een controlefunctie bij de Rekenkamer aangeboden. Of Koedrin nu is uitgerangeerd dan wel zelf een tactische tussenstap zet, de hamvraag is ongewijzigd. Hoe hervormingsgezind is Poetin komende jaren?

Maandenlang werd de hervormingsgezindheid van president Vladimir Poetin afgemeten aan één man: Aleksej Koedrin, de oud-minister van Financiën die al jaren ijvert voor de ingrijpende sociaaleconomische hervormingen die tot nu toe steeds op de lange baan zijn geschoven.

Aleksej Koedrin tijdens de jaarlijkse managersconferentie in Davos. Foto: Jolanda Flubacher, World Economic Forum

Als Koedrin een hoge post zou krijgen in de presidentiële administratie of de ministerraad zou dat een aanwijzing zijn dat het Poetin menens is in zijn vierde en mogelijke laatste ambtstermijn in het Kremlin. Met Koedrin op een invloedrijke positie zou het Kremlin een begin maken met hervormingen, die noodzakelijk zijn om het van grondstoffenexport afhankelijke Rusland op een pad van duurzame economische groei te zetten en verder te integreren in de mondiale economie. Koedrin kreeg zo’n post echter niet aangeboden. Wel kon hij voorzitter worden van de Russische Rekenkamer, een functie die alleen controlerende bevoegdheden met zich meebrengt en dus politieke macht om concrete beleidsmaatregelen door te zetten.

Sinds duidelijk is geworden dat Koedrin komende jaren voorzitter wordt van de Rekenkamer tasten analisten en commentatoren in het duister of de oud-minister van hogerhand nu is uitgerangeerd dan wel dat hij zelf een tactische stap op een zijtoneel heeft gezet.

Verschillende verklaringen

Aleksej Koedrin (1960), van mei 1999 tot eind 2011 (vice)minister van Financiën was onder de premiers Kasjanov, Fradkov, Zoebov en Poetin zelf, nam de functie bij de Rekenkamer aan, na een gesprek met de regeringspartij Verenigd Rusland. De voorzitter van dit staatsorgaan wordt benoemd door de Doema.

Koedrin zei, desgevraagd door de BBC, dat hem afgelopen weken nooit enige functie in de regering in het vooruitzicht gesteld: niet als vicepremier in de ministerraad van premier Dmitri Medvedev en ook niet als adjunct stafchef in de presidentiële administratie van Poetin. Koedrin heeft het voorzitterschap van de Rekenkamer aanvaard, omdat dit een 'voldoende interessant en effectief instituut is om de uitvoering van de staatsdoelen te monitoren', aldus Koedrin.

Als voorzitter heeft Koedrin zich vier prioriteiten gesteld: toezicht op de effectiviteit van de overheidsuitgaven, digitalisering van de financiële controle, betere informatie aan de burgers en nieuwe mechanismes scheppen om corruptie te voorkomen. Koedrin volgt Tatjana Golikova op. Tatjana Golikova (1966) is vijf jaar voorzitter geweest van de Rekenkamer. De academische actiegroep Dissernet heeft haar er in 2016 van beticht dat ze zich in haar proefschrift schuldig heeft gemaakt aan plagiaat en andere academische fouten.

Uitgerangeerd
Igor Sjoevalov: eerste vicepremier
Arkadi Dvorkovitsj: vicepremier voor economische zaken
Dmitri Rogozin: vicepremier door militair industrieel complex

Belangrijke benoemingen
Anton Siloeanov: eerste vicepremier en minister van financiën
Tatjana Golikova: vicepremier voor gezondheidszorg
Aleksej Gordejev: vicepremier voor agrarische sector
Dmitri Kozak: vicepremier voor industrie en energiesector

In verschillende media worden vraagtekens geplaatst bij deze verklaring van Koedrin zelf. Volgens Tatjana Stanovaja is het denkbaar dat Koedrin in staat is de machtspositie van de Rekenkamer te vergroten, iets dat zijn voorgangers niet konden. Maar ze acht de kans daarop zeer klein. Het ligt meer voor de hand te concluderen dat Koedrin is ‘geneutraliseerd’, aldus Stanovaja. Haar analyse wordt gedeeld door Jevgeni Mintsjenko, een spindoctor die veel voor het Kremlin heeft gewerkt.

Koedrin zelf bestreed deze commentaren. Na de presidentsverkiezingen van maart 2018 deden hardnekkige geruchten de ronde dat Koedrin of een topfunctie zou krijgen in het Kremlin of in het Witte Huis waar de ministerraad resideert. Alleen hij werd in staat geacht het stagnerende hervormingsbeleid vlot te trekken, luidde de redenering. Volgens Koedrin is dat niet waar. ‘Ik vind niet dat Siloeanov, Golikova, Gordejev en Kozak [alleen wel benoemd tot vicepremier, red] mensen zijn die niet in staat zijn om hervormingen door te voeren’, aldus Koedrin.

Een meer toevallige verklaring voor de demotie van Koedrin is te berde gebracht door hoofdredacteur Aleksej Venediktov van het radiostation Echo Moskvy. Het plan om Koedrin naar het Kremlin te halen zou zijn doorkruist door premier Medvedev. President Poetin wilde zijn economisch hoofdadviseur Andrej Beloöesov promoveren tot vicepremier, waarna diens rol zou worden overgenomen door Koedrin. Medvedev wilde echter per se minister Anton Siloeanov van Financiën tot die positie opwaarderen. Beloöesov moest daarom op zijn post in het Kremlin blijven.

Continuïteit

Ook in de ministersploeg van premier Medvedev is zodoende weinig veranderd. De belangrijkste bewindslieden voor wie geen plaats meer is, zijn de vicepremier Igor Sjoevalov, Arkadi Dvorkovitsj en Dmitri Rogozin. Volgens veel analytici hebben ze afgelopen jaar met de verkeerde mensen ruzie gekregen of op het verkeerde paard gegokt.

De eigenzinnige politicoloog Stanislav Belkovski heeft voor het vertrek van Sjoevalov en Dvorkovitsj ook een minder politieke verklaring. Beide vicepremiers, die banden hadden met de gedetineerde ex-minister Aleksej Oeljoekajev en de in ongenade gevallen oligarch Zijavoedin Magamedov, zouden bang zijn dat zij ook op Amerikaanse of zelfs Europese sanctielijst zouden worden geplaatst. Dat zou hun privévermogen ernstige schade kunnen berokken.

Ook de belangrijkste gewone ministersportefeuilles blijven vooralsnog in vertrouwde handen. Sergej Lavrov blijft minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Sjoigoe blijft op Defensie en Vladimir Kolokoltsev op Binnenlandse Zaken.