Nederland stelt Rusland aansprakelijk voor de MH17-crash. Maar wat vinden de Russen zelf van de rechtsgang die moet worden gevolgd? Recent onderzoek is niet voorhanden. Maar drie jaar geleden was de helft van de Russen voor een internationaal tribunaal en slechts eenvijfde tegen zo'n rechtbank. Deze steun betekent overigens niet dat deze voorstanders denken dat Rusland ook verantwoordelijk is.

In juli 2015, een jaar na het neerschieten van de MH17, sprak 47% van de Russische respondenten in een opinieonderzoek van het onafhankelijke peilingbureau Levada Centrum zich uit voor de instelling van een internationaal tribunaal over het incident. Slechts 19% keurde een tribunaal af.

Op de vraag wie dat tribunaal de schuld zou geven wees 22% op 'Oekraïense militairen', en slechts 19% op 'Rusland, dat de opstandelingen helpt met wapens en getrainde militairen'. 14% ging ervan uit dat de Oekraïense leiding de schuld zou krijgen en 9% dat het tribunaal de opstandelingen zou veroordelen.

Grafiek Moscow Times

Volgens socioloog Aleksey Levinson van het Levada Centrum werd destijds door de overheid geschokt op deze cijfers gereageerd. Zowel kritische als regimegetrouwe experts gingen ervan uit dat de instelling van een tribunaal desastreuze gevolgen zou hebben voor de Russische leiding. Volgens Levinson bleek uit de cijfers slechts dat de bevolking in haar geheel dat oordeel van de elite niet deelde. Een meerderheid ging er immers van uit dat het tribunaal 'voor ons' zou zijn en Oekraïne in de beklaagdenbank zou zetten.

'Er is dus geen grond voor speculaties dat het monolitische platform van loyaliteit is gebarsten, of dat de eerste klok heeft geluid,' schreef Levinson in een column. 'Ook niet voor de massa's. Iets anders is dat het publiek een mate van vertrouwen in een internationaal instituut als een tribunaal aan de dag heeft gelegd dat atypisch is voor deze tijd. Hier is het publiek het duidelijk oneens met de Russische leiding en heeft niet kunnen voorspellen dat die leiding de beslissing van zo'n tribunaal niet zou afwachten, maar er maar gelijk een stokje voor zou steken. Deze misser in de publieke opinie is verbazingwekkend en schreeuwt om een verklaring.'

'Dat is des te interessanter omdat het werkelijk verbazingwekkend is dat men gelooft dat het tribunaal "voor ons" zal kiezen,' aldus Levinson. 'Want in hetzelfde onderzoek vroeg men naar de houding ten opzichte van die andere internationale arbiter - het Permanent Hof van Arbitrage in Den Haag. Over het vonnis van het Hof, dat de klacht van de aandeelhouders van Joekos honoreerde, verklaarde een absolute meerderheid van 54% dat die beslissing politiek gemotiveerd was en dat Rusland er geen gehoor aan moet geven. Slechts een minderheid van 13% vindt dat "Rusland moet gehoorzamen en die beslissing moet uitvoeren".'

Gevraagd wie zij zelf schuldig achtten aan het neerhalen van de MH17 antwoordde bij Levada's opiniepeiling van 2015 44% van de ondervraagden 'de Oekraïense militairen', terwijl 41% de schuld legde bij de Oekraïense leiding, die oorlog voert in het Oosten van Oekraïne. (Een jaar eerder, drie maanden na de ramp, lagen die cijfers respectievelijk op 42 en 44%). 17% legde de schuld bij de VS (in 2014 was dat 22%), 3% bij de opstandige rebellen in de Donbas en slechts 3% bij 'Rusland, dat de opstandelingen helpt met wapens en getrainde militaire kaders'. Op de vraag wat de respondenten zich het meest uit het nieuws van de afgelopen vier weken herinnerden antwoordde 36% de voortdurende gevechten in de Donbas.

Bij de peiling van september 2014 dacht 46% dat de MH17 was neergehaald door Oekraïens afweergeschut en 36% dat een Oekraïens vliegtuig het had neergeschoten. De staatstelevisie wijst sinds 2014 consequent Oekraïne aan als dader van het misdrijf.  

Aleksej Grazjdankin, plaatsvervangend directeur van het Levada Centrum, gaf in 2014 het volgende commentaar op de cijfers: 'Volgens de Russen voltrekt zich daar [in Oost-Oekraïne - red.] een strafoperatie tegen de opstandelingen. De legers van officieel Kiev worden verdacht van de meest verschrikkelijke misdrijven. Dat een leger, dat vecht tegen de vreedzame bevolking, een langsvliegend vliegtuig zou kunnen neerhalen verbaast dan ook niemand. Dat lijkt volkomen natuurlijk.'

'Door propaganda verwachten Russen van het Oekraïense leger allerlei smeerlapperij' 

Volgens Grazjdankin waren de Russen van mening dat er in Kiev mensen aan de macht gekomen waren 'wier doelen en ideologie niet spoorden met die van Rusland'. De nieuwe machthebbers in Kiev werden geassocieerd met de meest wrede vijanden uit de sovjet-geschiedenis. 'Ze worden gekoppeld aan het ondergrondse leger van Stepan Bandera [fascistische collaborateur in WOII - red.] uit de jaren 50 en via hem aan de fascistische bezetters,' aldus Grazjdankin. 'De Russische propagandamachine gebruikt deze stereotiepen in het massabewustzijn en voert die tot het logische eindpunt: van het Oekraïense leger verwacht men allerlei smeerlapperij.' Grazjdankin ging ervan uit dat aan Oekraïense zijde vergelijkbare propaganda werd bedreven.

Een jaar later, in oktober 2016, constateerde het aan de regering gelieerde opinieonderzoeksbureau VTsIOM dat de helft van de Russen de Oekraïners de schuld gaf van het neerhalen van de MH17. Vooral ouderen gaven de Oekraïners de schuld; 14% dacht dat westerse commando's verantwoordelijk waren voor het misdrijf, terwijl 7% dacht dat het om een terreurdaad ging. Opnieuw ging slechts 4% ervan uit dat de opstandelingen er achter zaten en slechts 1% wees naar Rusland.