Een maand lang wordt Rusland overspoeld door meer buitenlandse journalisten dan ooit. Om deze verslaggevers in te wijden in andere aspecten van het maatschappelijke leven dan de geijkte hebben Human Rights Watch en een aantal Scandinavische mensenrechtenorganisaties elk een handboek voor reporters gemaakt. Het minister van Buitenlandse Zaken in Moskou reageert geërgerd.

Van 14 juni tot 14 juli is Rusland de gastheer van het wereldkampioenschap voetbal. Het is niet voor het eerst dat dit toernooi wordt gehouden in een land, waar de democratische rechtsstaat volgens internationale mensenrechtenorganisaties onvoldoende wordt geëerbiedigd. Maar het is na de Tweede Wereldoorlog niet vaak voorgekomen dat er dergelijke twijfels rezen over het respect voor de klassieke mensenrechten van de staat in het organiserende land. Sinds het einde van de Koude Oorlog is het zelfs de eerste keer.

Het wereldkampioenschap wordt gespeeld in elf Europees Russische steden: Moskou, Sint Petersburg, Jekaterinenburg, Kazan, Nizjni Novgorod, Samara, Volgograd, Rostov a/d Don, Saransk, Sotsji en Kaliningrad. De laatste steden liggen bijna drieduizend kilometer uit elkaar. De eerste acht speelplaatsen hebben een voetbaltraditie op niveau, althans op het hoogste Russische niveau. De laatste drie steden hebben geen clubs die in de eerste divisie van Rusland spelen of recent hebben gespeeld.

Een hele rijke voetbalcultuur heeft het Russische voetbal ook niet. Het recentste grote clubsucces dateert uit 2005, toen CSKA Moskou de Uefa-cup won. Het laatste nationale succes is gevierd in 1988, toen het nationale Sovjetelftal in de finale van het Europees kampioenschap stond – met merendeels Oekraïense spelers – en verloor van Nederland.

Maar dat wil niet zeggen dat er voor voetbalverslaggevers weinig te doen is in Rusland. Voor de Russische regering is het WK 2018 een uitgelezen kans om te laten zien dat ze, net als bij de Olympische Winterspelen in Sotsji in 2014, in staat is om op een gastvrije wijze een mondiaal evenement te organiseren. Of de overheid er ook in slaagt om de aandacht voor de talrijke maatschappelijke kwesties en conflicten in Rusland naar haar hand te zetten, is de vraag. Vast staat op voorhand wel dat er spanningen zullen ontstaan tussen de Russische autoriteiten, die een succesvol en gesmeerd toernooi willen, en verschillende plaatselijke of landelijke oppositionele groepen, die aandacht zullen vragen voor hun noden en wensen.

Om de sportjournalisten, die deze zomer naar Rusland trekken, in te wijden in die andere aspecten van het maatschappelijke leven dan de geijkte hebben Human Rights Watch en het Noorse Helsinki Comité, in samenwerking met een aantal Scandinavische mensenrechtenorganisaties, apart van elkaar twee verschillende handboeken voor reporters gemaakt.

Woordvoerder Maria Zacharova van het ministerie van Buitenlandse zaken reageerde eind mei geërgerd op de gids uit Scandinavië. Onder het mom van objectieve informatie over het gastland heeft het Noorse Helsinki Comité volgens Zacharova slechts 'Russofobe an anti-Russische triviale stereotypen' bij elkaar gezet.

Hier is de alternatieve gids van Human Rights Watch te lezen en hier die van de Scandinavische mensenrechtenorganisaties.