De mensenrechtenactivist Ojoeb Titiëv is op 18 maart, na een rechtszaak van 8 maanden in de Tsjetsjeense stad Sjaly, veroordeeld tot vier jaar celstraf. De politie 'vond' 180 gram marihuana in zijn auto en hield hem vervolgens aan voor het bezit daarvan.
Foto: Human Rights Watch
Titiëv, die sinds 2001 voor de mensenrechtenorganisatie Memorial werkt en voorzitter is van de Tsjetsjeense vestiging van deze antistalinistische ngo, wordt door Human Rights Watch en andere mensenrechtenorganisaties gezien als politieke gevangene. Memorial was de enige overgebleven mensenrechtenorganisatie in Tsjetsjenië, waar dictator Ramzan Kadyrov met Moskous steun regeert. Memorial onderzocht verdwijningen en buitenrechtelijke executies in de autonome republiek, en hield zich onder andere bezig met de grootschalige homovervolging.
Na de arrestatie werd het lokale kantoor van Memorial in brand gestoken en legde de organisatie het werk stil. Memorial is in Tsjetsjenië al vaker aangevallen en bedreigd. In 2009 werd de voorganger van Titiëv, Natalia Estemirova, ontvoerd en vermoord.
Titiëv werd aangehouden door agenten die drugs in zijn auto vonden. Volgens Titiëv hadden ze die er zelf neergelegd. Op de website van Memorial staat een beschrijving wat er vervolgens zou zijn gebeurd: ‘Op het politiebureau zei Titiëv dat zijn aanhouding onrechtmatig was. Toen brachten ze hem, begeleid door een medewerker van de politiebureau, terug naar de plaats waar hij was opgepakt en zetten een nieuwe aanhouding in scène. Ze "ontdekten" voor een tweede keer drugs en arresteerden Titiëv opnieuw – ditmaal met getuigen en volgens de protocollen.’
Titiëv’s advocaat mocht pas na urenlang verhoor van zijn cliënt met de mensenrechtenactivist praten. Titiëv wilde met beelden van beveiligingscamera’s aantonen dat hij twee keer was aangehouden. Alle vijftien beveiligingscamera’s in de omgeving die hadden kunnen aantonen dat Titiëv twee keer op het bureau was geweest, bleken die dag echter defect.
Tijdens zijn laatste woord in de rechtszaal zei Titiëv dat politieagenten en getuigen hun bewijzen tegen hem hadden gefabriceerd. Zo vertelde een getuige tijdens de rechtszaak dat hij Titiëv wiet had zien roken, maar later was hij niet in staat de verdachte te herkennen in een line up met onbekenden. Op het Telegram-kanaal van Memorial wordt gemeld dat Titiëv mogelijk nog in beroep gaat tegen de uitspraak. Op 18 maart vonden in zowel Moskou als Sint Petersburg demonstraties plaats tegen de politiek gemotiveerde veroordeling.
Demonstrant voor de presidentiele administratie in Moskou. Op het bord staat: vrijheid voor Ojoeb Titiëv! Foto: Memorial
Memorial werd in 2014 geregistreerd als ‘buitenlandse agent’. Volgens de Russische wet moeten alle onafhankelijke ngo’s zich sinds 2012 als zodanig op hun eigen website registreren als ze geld ontvangen uit het buitenland, of als ze zich bezighouden met politiek. Meer dan 150 organisaties in het hele land vallen nu onder deze noemer. Veel ngo's hebben sinds het ingaan van de wet hun activiteiten gestaakt, omdat het etiket 'buitenlands agent' doet denken aan de Stalin-tijd en organisaties in diskrediet brengt.
Ramzan Kadyrov, de leider van Tsjetsjenië, noemde Titiëv na zijn arrestatie een drugsverslaafde. Meldingen over de homo-vervolging in zijn republiek, waar Memorial onderzoek naar deed, sprak Kadyrov tegen door te zeggen dat er geen homo's zijn in Tsjetsjenië. 'En als ze er wel zijn, neem ze dan mee naar Canada, ver weg van ons,' zei hij.
In 2016 werd een andere medewerker van Memorial, de Russische amateur-historicus Joeri Dmitrijev, in Karelië (aan de grens met Finland) gearresteerd op verdenking van het bezit van kinderporno. Dmitrijev leidde de Karelische afdeling van Memorial en deed onderzoek naar massagraven uit de Stalintijd bij het plaatsje Sandarmoch. De politie trof op zijn computer naaktfoto's van zijn aangenomen dochter aan, die volgens Dmitrijev uit het medisch adoptiedossier afkomstig waren. Enkele psychologische expertises maakten gehakt van de beschuldiging. Na een lang vooronderzoek werd hij vrijgesproken van het bezit van kinderporno, maar wel veroordeeld tot 2,5 jaar celstraf wegens het bezitten van een oud pistool. Met aftrek van voorarrest kwam hij snel vrij, maar inmiddels is Dmitrijev opnieuw opgepakt, nadat zijn aangenomen dochter na politieverhoor belastende verklaringen over hem had afgelegd.