Op  Valentijnsdag (14 februari) hebben in tientallen Russische steden mensen meegedaan aan een lichtjesactie uit solidariteit met Aleksej Navalny onder het motto 'Liefde is sterker dan angst'. De oppositieleider kreeg  op 2 februari 2,8 jaar strafkamp opgelegd in een volgens velen politiek gemotiveerd proces. Hoewel er op de dag van de actie amper arrestaties zijn verricht en het aantal deelnemers beperkt bleef, hebben de autoriteiten en staatsmedia toch veel moeite gedaan om de actie in diskrediet te brengen.

 Deelnemers aan de lichtjesactie in Sint-Petersburg (Foto Twitter). 

Tussen 20:00 uur en 20:30 uur lokale tijd gingen op Valentijnsdag in Moskou en andere Russische steden aanhangers van Navalny alleen of in kleine groepjes hun binnenplaats op om daar met hun mobiele zaklantaarn een lichtje op te steken. Sommigen maakten met lichtjes de vorm van een hartje. Het idee was om vervolgens foto’s van de actie op sociale media te publiceren onder de hashtag #ljoebovsilneestracha (#liefdeissterkerdanangst).

Met meer dan 20.000 tags werd de slogan op Valentijnsdag trending op Twitter. In tegenstelling tot de eerdere protestacties voor Navalny dit jaar waarbij meer dan 10.000 arrestaties zijn verricht, werden de deelnemers van deze actie in principe niet fysiek gehinderd door de autoriteiten.

Lichtjesactie

De lichtjesactie was aangekondigd door Navalny’s rechterhand Leonid Volkov, die zelf inmiddels naar het buitenland is uitgeweken. Eerder kondigde hij aan tot de lente geen straatprotesten meer te willen organiseren vanwege het enorme aantal arrestaties tijdens en na de acties van 23 en 31 januari. Hij wilde ‘het scenario van Belarus’ waar de protestacties tot martelingen, doden en vermisten hebben geleid, voorkomen. Het stoppen van de protesten kwam Volkov echter op enige kritiek te staan. Mensen reageerden teleurgesteld op sociale media waarna Volkov op 9 februari de lichtjesactie voor Valentijnsdag aankondigde.

Het idee om gezamenlijk op je binnenplaats de zaklantaarn van je mobiele telefoon aan te zetten bij wijze van vreedzaam protest, is al eerder uitgevoerd tijdens een protestactie in Belarus. Maar de inspiratie kwam ook van Navalny zelf die tijdens zijn veroordeling in de rechtbank op 2 februari hartjes voor zijn vrouw Joelia op het glas van zijn ‘kooi’ tekende.

Toch bleek deelname aan de lichtjesactie niet voor iedereen zonder consequenties. Zo is een sanitair medewerker van een corononaziekenhuis in Moskou ontslagen nadat hij een foto op Twitter deelde waarop hij in het ziekenhuis tijdens de pauze in zijn beschermende anti covid kleding een lichtje opstak uit solidariteit met Navalny. ‘Omdat ik in de “rode zone” werk, had ik geen tijd om de straat op te gaan om een foto te maken. Ik besloot het in het ziekenhuis te doen’, was zijn commentaar op Twitter. 

 Door heel Rusland deden mensen mee aan de lichtjes flashmob. (Foto Twitter).

Reactie op de actie

Het is moeilijk een schatting te maken hoeveel mensen er hebben deelgenomen aan de lichtjesactie die vooral via foto’s op sociale media leefde. De foto’s tonen geen massaal verlichte binnenplaatsen. Volgens de organisatoren zouden door heel het land naar schatting meer dan tienduizend mensen hebben meegedaan. Zij baseren zich daarbij op sociale media.

Hoewel de lichtjesactie geen massale weerklank kreeg, was alleen al de aankondiging reden voor de Russische autoriteiten en de staatsmedia om een tegencampagne te voeren. Zo werd in de staatsmedia gezegd dat de actie bedacht zou zijn door buitenlandse mogendheden.

Ook werd er een parallelle flashmob op sociale media gelanceerd ter ondersteuning van de 94-jarige oorlogsveteraan die door Navalny zou zijn beledigd. Hij staat daarvoor nu in de rechtbank wegens smaad. De deelnemers verspreidden een foto van de veteraan Ignat Artemenko met de hashtag #Ik/WijzijnIgnat. De foto werd vooral gedeeld door Kremlingezinde media, overheidsinstellingen, politici en activisten.

Verder werden een aantal Russische media in de aanloop naar de actie door internetwaakhond Roskomnadzor gesommeerd om informatie over de lichtjesactie van hun website te verwijderen. Ook de populaire nieuwssite Meduza zag zich genoodzaakt een artikel over de actie weg te halen. In de verklaring die Meduza van de toezichthouder ontving, stond dat in het gewraakte artikel van de nieuwssite ‘informatie is gevonden die burgers oproept om deel te nemen aan massale (publieke) evenementen (…) ter ondersteuning van A.A. Navalny met verstoring van de openbare orde’.

Kremlin woordvoerder Dmitri Peskov kijkt in ieder geval tevreden terug op de lichtjesactie en laat in het midden waarom mensen überhaupt meededen. ‘Misschien is iemand verliefd. Een ander protesteerde misschien ergens tegen. Weer een ander deed gewoon mee voor de gezelligheid, niet wetende waarom hij een lichtje moet aansteken. Maar het belangrijkste is dat er geen wet is overtreden’, zei hij tegen de populaire krant Argumenty i fakty.

 Vrouwen in Sint-Petersburg en Moskou vormden een ketting uit solidariteit met vrouwelijke politieke gevangenen. (Foto Twitter).

President Poetin heeft eerdere protestacties in een interview met staatsmedia al becommentarieerd. De president schreef de protesten toe aan ‘vijandige invloeden’ die de pandemie misbruiken om binnenlandse onrust te veroorzaken zoals volgens hem ook in Europa en de VS gebeurt. Volgens Poetin is het een misvatting om de proteststemming alleen aan Navalny toe te schrijven,  maar heeft die veeleer te maken met ontevredenheid die voortkomt uit de coronacrisis. ‘Want de figurant [Poetins benaming voor Navalny – red.] wordt juist nu ingezet, juist nu, nu in alle landen in de wereld inclusief bij ons, een vermoeidheid optreedt onder de bevolking, een opgekropte frustratie, dan komt er onvrede naar boven onder andere over de levensstandaard en de lonen’, zo zei Poetin tegen staatspersbureau Ria Novosti.

Vrouwelijke solidariteitsketen

Het bleef 14 februari niet bij alleen een lichtjesactie. Overdag vormden in Moskou en Sint-Petersburg enkele honderden vrouwen en enkele mannen een solidariteitsketen. Ook deze actie was geïnspireerd door vergelijkbare acties tegen dictator Loekasjenko in Belarus afgelopen zomer.

In het centrum van Moskou hielden 300 vrouwen in de bekende wandelstraat Arbat een wit lint vast uit solidariteit met Joelia Navalnaja (de vrouw van Navalny) en met vrouwelijke politieke gevangenen. In Sint-Petersburg deden 70 vrouwen mee. De politie kwam er niet aan te pas maar in Moskou werd de actie wel verstoord door pro-Kremlin provocateurs. Mannen die verkleed waren als soldaten van de NAVO posteerden zich met nep-geweren voor de vrouwen en zeiden met Amerikaans accent dat ze hen zouden beschermen. ‘Wij hebben jullie grondstoffen nodig, jullie onze prachtige dollar’, zeiden de verklede activisten.

Margarita Simonjan, hoofdredacteur van het internationale Russische persbureau RT, maakte via een tweet de solidariteitsactie belachelijk: ‘Op Valentijnsdag vormden 235 vrouwen een ketting ter ondersteuning van de naar Duitsland uitgeweken (Joelia) Navalnaja. De rest (van de Russische vrouwen) heeft gewoon een vent.’

Bronnen: Meduza, BBC Russian, Radio Svoboda, Izvestia, MBX Media, Lenta.ru