De uitslagen van de quasi-referenda in de bezette gebieden Loegansk, Donetsk, Zjaporizja en Cherson hebben groteske vormen aangenomen. De Russische bezettingsmacht lijkt niet eens een poging te hebben gedaan om de schijn van een eerlijke volksraadpleging op te houden. Maar dat weerhoudt het Kremlin haast te maken. Vrijdag 30 september zal president Poetin de annexatie van deze provincies bekrachtigen.
Volgens de officiële uitslagen zou 99,23 procent van de kiezers in Donetsk hebben gekozen voor aansluiting bij Rusland. In Loegansk zou 98,42 procent voor zo’n stap hebben gestemd. In het bezette zuiden van de provincie Zaporizja zou 92,11 procent en in Cherson 87,05 procent door Rusland geannexeerd willen worden. Ook de opkomst tijdens de vijf dagen durende quasi-referenda zou ongeloofwaardig hoog zijn geweest: 97,51 procent in Donetsk, 92,6 procent in Loegansk, 85,4 procent in Zaporizja en 76,86 procent in Cherson.
Deze cijfers zijn maar iets lager dan die in april 1938 in Oostenrijk. Een maand nadat Oostenrijk was bezet door Hitler-Duitsland moesten de Oostenrijkers stemmen voor de Anschluss met het Deutsche Reich: 99,87 procent stemde toen voor, bij een opkomst van 99,71 procent. Althans voor zover ze geen socialisten, communisten, joden of zigeuners waren, want die groepen waren uitgesloten.
Volgens de Oekraïense staatsveiligheidsdienst SBOe had de Russische bezettingsmacht de uitslagen van de schijn-plebiscieten begin september al vastgesteld.
Russische nepgrafiek. Beeld Denis Kazanski
Dat de bezettingsmacht zelfs niet heeft geprobeerd om te doen alsof deze uitslagen enige relatie hebben met de stemming onder de burgers, blijkt ook uit de eerste resultaten die de Russische televisie presenteerde. Op een grafiek werd dinsdagavond de uitslag na het tellen van alle stemmen in Zaporizja getoond. Daaruit bleek dat in deze bezette provincie slechts 38.726 kiezers voor annexatie zouden hebben gestemd en 605 tegen. Dat zou neerkomen op een opkomst die zeker tien keer kleiner is dan het officiële cijfer. In de provincie-Zaporizja, die deels nog in handen is van het legitieme Oekraïense gezag, woonden voor de oorlog in totaal 1,7 miljoen mensen.
Vervolgstappen
Behalve de Russische Federatie heeft geen land in de wereld tot nu toe de quasi-referenda erkend. Ook Noord-Korea, Syrië, Eritrea en Belarus - vier staten die in de VN met Rusland meestemmen - hebben nog niet gereageerd. De Russische ambassadeur bij de Verenigde Naties en de Veiligheidsraad, Vasili Nebenzja, sloot in een eerste reactie desondanks niet uit dat het niet zal blijven bij deze quasi-referenda. ‘Als Kiev niet terugkomt op zijn fouten zal dit proces doorgaan’, aldus Nebenzja.
Wanneer de annexatie van de Oekraïense provincies op papier haar beslag zal krijgen, was niet meteen duidelijk. Daags na de zogenaamde referenda rees er in Moskou zelfs enige verwarring. Doemavoorzitter Vjatsjeslav Volodin liet toen weten dat de twee kamers van het parlement pas maandag respectievelijk dinsdag 4 oktober in plenaire zittingen bijeen zouden komen voor de formele afhandeling, en niet op vrijdag 30 september, zoals eerder was bericht. Volgens bronnen van de website Meduza zou de regering 'geen haast' hebben met de afwikkeling, omdat de annexatie geen 'pr-effect' heeft en de chaos rond de mobilisatie toch niet meer ten goede kan keren. Uit geheime opiniepeilingen zou blijken dat de mobilisatie tot onvrede leidt. Vanuit het Kremlin zijn de concrete cijfers over de publieke opinie (nog) niet gelekt. Maar samengevat zou de stemming zijn dat 'alle Russen zich genaaid' voelen. Het apparaat van Poetin zou dermate geschrokken zijn van deze peilingen en vooral ook van de massale vlucht van (jonge) mannen naar het buitenland dat het nu toch liever zou willen afzien van het oorspronkelijke plan om de grenzen van Rusland te sluiten voor iedereen die wil vertrekken. De uitvoering van zo'n drastische stap zou te ingewikkeld zijn, aldus Meduza.
Niet snel daarna bleek dat Volodin mogelijk niet op de hoogte was van de besluitvorming in het Kremlin dan wel bewust een rookgordijn had opgetrokken. Nog geen 36 uur na de quasi-referenda kondigde Poetins woordvoerder Dmitri Peskov aan dat de plechtigheid ter bekrachtiging van de annexatie van het bezette gebied in Oekraïne gewoon op de laatste dag van de maand zou worden gehouden: in de St. Joriszaal van het Kremlin, dezelfde plek waar in 2014 de annexatie van de Krim werd bezegeld.