Het is ruim een jaar geleden sinds president Poetin de mobilisatie afkondigde. De onafhankelijke Russische nieuwssite Istories is met steun van onderzoekscollectief Conflict Intelligence Team (CIT) het lot nagegaan van bijna drieduizend gesneuvelde ‘mobiki’ die vorig jaar herfst naar het front werden gestuurd. Slechts enkelen van deze groep wisten langer dan elf maanden te overleven.

Russische mannen op de vlucht voor de mobilisatie bij de Russisch-Georgische grenspost Verchni-Lars, september 2022. Foto Twitter.

Volgens het Kremlin zijn vorig jaar driehonderdduizend Russische burgers opgeroepen voor de oorlog. Over het aantal gesneuvelden en gewonden brengt het Russische Ministerie van Defensie geen cijfers naar buiten. Maar over gesneuvelde soldaten die begraven worden op hun geboortegrond komt via sociale en lokale Russische media wel dagelijks nieuws naar buiten.

Onderzoeksgroep CIT en journalisten van Istories hebben een namenlijst van bijna drieduizend gesneuvelde gemobiliseerde burgers opgesteld. Deze mannen kwamen om in de periode van 21 september 2022 tot 1 september 2023. Drieduizend gesneuvelden is een conservatieve schatting omdat de lijst alleen de omgekomen soldaten weergeeft wier namen naar buiten zijn gekomen via open bronnen (zoals sociale media en berichten via familieleden dan wel lokale ambtenaren). Daarnaast hebben de onderzoekers de burgers die zich vrijwillig aan hebben gemeld voor mobilisatie, niet meegerekend.

In totaal (contract-militairen en gemobiliseerde burgers samen) zijn er volgens Mediazona, een nieuwssite die ook via open bronnen het aantal gesneuvelden tracht bij te houden, aan Russische zijde 32665 contractmilitairen en gemobiliseerden gesneuveld (tot en met 22 september) van wie 3723 gemobiliseerde burgers. Maar ook hier gaat het om een conservatieve schatting omdat hierbij alleen de via open bronnen bevestigde sterfgevallen worden geteld en het aantal vermisten al helemaal niet in beeld komt.

Velen sneuvelen snel

Van de drieduizend door CIT en Istories getraceerde gesneuvelde soldaten, hebben slechts vier mannen het langer dan elf maanden volgehouden om in leven te blijven. Onder hen was een 24-jarige jongeman die drie maanden na de geboorte van zijn zoon werd opgeroepen en uiteindelijk eind augustus 2023 omkwam in Oekraïne.

Uit het onderzoek blijkt dat iedere vijfde gemobiliseerde soldaat binnen twee maanden na ontvangst van de oproep sneuvelde. Gemiddeld sneuvelen gemobiliseerde burgers 4,5 maand na mobilisatie.

De jongste soldaat die omkwam was negentien jaar oud en de oudste was 62 jaar maar meer dan de helft was tussen de dertig en vijfenveertig jaar.

De snelheid waarmee soldaten omkomen aan het front hangt ook samen met de intensiteit van de strijd. Zo zijn er in de herfst van 2022 en in het voorjaar van 2023 relatief veel verliezen geleden onder de Russische gemobiliseerde soldaten in verband met hevige gevechten aan het front. 

Bij de Oekraïense raketaanval op één januari 2022 op een verblijfplek van Russische militairen in Makijivka in de regio Donetsk kwamen alleen al 139 gemobiliseerde mannen uit de regio Samara om het leven. Dat is veel meer dan de 89 doden waarover het Russische Ministerie van Defensie destijds bij hoge uitzondering berichtte. Het blijkt, voor zover bekend, de dodelijkste aanval te zijn geweest waarbij een groot aantal gemobiliseerde soldaten in één keer omkwam.

Russische soldaten in Oekraine. Foto Kremlin.ru.

Kanonnenvoer

Dat gemobiliseerde soldaten relatief snel sneuvelen heeft te maken met het feit dat zij zonder gedegen voorbereiding gaan vechten. Zij worden vaak vooruit gestuurd zodat de Oekraïense strijdkrachten niet zonder slag of stoot door de frontlinies kunnen breken.

Familieleden van de overledenen klagen hierover. De 23-jarige Vadim Boelatov uit de regio Tsjeljabinsk stierf vorig jaar op 8 oktober slechts negen dagen na zijn mobilisatie. ‘Op 4 oktober heeft hij nog gebeld en zei dat ze in de buurt van Cherson vertrokken. Ziet u, hij stierf aan de frontlinie. Er was geen training, één, twee, drie - en daar was hij. Aan het front. Ze waren met z'n zessen. Vijf van hen sneuvelden. En ze stierven in een loopgraaf’, vertelde zijn broer aan een lokale Russische nieuwssite.

Volgens een medewerker van onderzoekscollectief CIT zijn de problemen aan het front waar de onervaren Russische soldaten tegenaan lopen sinds het begin van de mobilisatie vorig jaar ‘weinig veranderd’ omdat de jongens worden ‘gebruikt’ om te vechten op de plaatsen waar de strijd het hevigst is. ‘Een slechte houding van de commandanten, een niet gestructureerd vechtsysteem, geen enkele artillerieondersteuning, de systematische problemen met de gemobiliseerde mannen blijven bestaan. Diegenen, die de strijd hebben overleefd, zijn ervarener geworden maar tegelijkertijd bouwt ook de vermoeidheid zich op’ vertelde een onderzoeker van het CIT aan Istories.

Geen verlof

Gemobiliseerden wachten tevergeefs op hun verlof. Aanvankelijk werd hun voorgehouden dat ze na een halfjaar naar huis mochten en dat ze niet aan de frontlinie hoefden te vechten. ‘Nu klagen veel gemobiliseerde mannen dat ze na elf maanden aan het front nog altijd niet thuis zijn geweest. Sinds het begin van de mobilisatie kunnen ze al niet meer ongestraft afzien van deelname aan de oorlog, we zien een groeiend aantal strafzaken tegen soldaten die hun legereenheid zonder permissie in de steek laten (Art. 337 van het Wetboek van Strafrecht – red.). Waarom krijgen ze geen verlof? Men is bang dat als er honderd mensen op vakantie worden gestuurd, slechts de helft zal terugkeren’ vertelde een expert van het CIT.

Een jaar na het afkondigen van de mobilisatie zijn er meer dan drieduizend strafzaken geopend tegen soldaten die hun eenheid zonder permissie in de steek lieten, meldt het Russische onafhankelijke mediaplatform Mediazona. Sinds eind mei 2023 worden er wekelijks zo’n honderd mensen hiervoor veroordeeld en in 58% van de gevallen gaat het om gemobiliseerde burgers. Meer dan de helft van de vonnissen zijn voorwaardelijk, ook om de mogelijkheid te behouden om iemand in de toekomst nogmaals te kunnen mobiliseren, schrijft Mediazona.

Regio’s met de meeste kisten

Bijna iedere Russische regio heeft al minstens één burger begraven die via de mobilisatie naar Oekraïne is gestuurd. In de regio Sverdlovsk werden tweehonderd omgekomen gemobiliseerde burgers begraven, de meesten van alle regio’s. Als je kijkt naar het totale aantal in Oekraïne omgekomen mannen per regio, staat deze regio op de zevende plek van heel Rusland.

In de arme Siberische deelrepubliek Boerjatië zijn meer dan honderd gemobiliseerde mannen begraven. Deze regio komt op de tweede plaats na de regio Tsjoekotka (de meest noordoostelijk gelegen regio van Rusland) wat betreft het totale aantal gesneuvelden (contractsoldaten en gemobiliseerden samen) in de oorlog in Oekraïne. In Boerjatië zijn volgens het CIT meer mannen gemobiliseerd dan het plan was. Ook in de regio’s Tatarstan, Basjkirië, Samara en de regio Volgograd werden meer dan honderd gemobiliseerde burgers begraven.

Bronnen: Istories, Mediazona, The Bell