De ultranationalistische Russische blogger Igor Girkin wil volgend jaar meedoen aan de Russische presidentsverkiezingen. Girkin zit sinds juli in voorarrest in een Russische cel, op verdenking van extremisme. In Nederland werd Girkin vorig jaar bij verstek veroordeeld tot levenslang voor zijn betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17.

Ultranationalistische blogger en MH17-veroordeelde Igor Girkin, die dit voorjaar mee wil doen aan de Russische presidentsverkiezingen.

Redactie

Vanuit zijn cel bracht Girkin zaterdag een brief naar buiten, waarin hij ‘alle Russische patriottische krachten’ oproept om zijn kandidatuur te steunen. Een dag eerder verscheen zijn naam op de kandidatenlijst voor de voorverkiezingen van de linkse Russische oppositieorganisatie Links Front. De lijst werd via sociale media verspreid door Sergej Oedaltsov, de leider van Links Front.

In de brief waarin hij zijn kandidatuur aankondigt omschrijft Girkin de verkiezingen als ‘schijnverkiezingen waarvan de winnaar al van tevoren bekend is’. ‘In het Rusland van vandaag is meedoen aan de presidentsverkiezingen als aan een kaarttafel vol valsspelers gaan zitten’, schrijft hij. Girkin denkt dat proces te kunnen verstoren door alle ‘Russische patriotten’ te verenigen achter één kandidaat, namelijk Girkin zelf. 

Strelkov

Voordat hij in 2014 betrokken was bij het uitbreken van de oorlog in Oost-Oekraïne vocht Girkin in oorlogen in Bosnië, Tsjetsjenië en Transnistrië. Girkin, die ook bekendstaat onder zijn nom de guerre Strelkov, is een monarchist die terugverlangt naar het in zijn ogen heilige Russische Rijk. Dat verlangen bracht hem in 2014 naar Oekraïne. 

Na het uitbreken van de oorlog in de Donbas werd Girkin, een voormalige inlichtingenofficier, ‘minister van Defensie’ van de door Rusland aangestuurde ‘Volksrepubliek Donetsk’. In 2014 was hij medeverantwoordelijk voor het neerhalen van vlucht MH17, waarvoor hij in Nederland in 2021 bij verstek werd veroordeeld tot levenslang.

Toen in februari 2022 de grootschalige Russische invasie van Oekraïne begon, ontpopte Girkin zich als militaire blogger tot fel criticus van de Russische legerleiding. Hij riep onder meer op tot de executie van minister van Defensie Sergej Sjojgoe. Het Kremlin liet figuren als Girkin lange tijd ongemoeid, zelfs toen hij dreigde dat de Russische president Vladimir Poetin weleens het slachtoffer kon worden van een paleiscoup. 

Afgelopen zomer werd Girkin plotseling toch gearresteerd, op verdenking van extremisme, een vergrijp waarop een maximale gevangenisstraf van vijf jaar staat. Het is niet zeker wat de doorslag gaf om hem juist op dat moment te arresteren. Enkele dagen eerder zei hij dat Rusland ‘niet nog eens zes jaar zal overleven met deze nutteloze lafaard aan het roer’, verwijzend naar president Poetin.

Links Front

Vanuit de gevangenis wil Girkin nu zelf een gooi doen naar het presidentschap. Dat Girkin en Sergej Oedaltsov van Links Front de krachten lijken te hebben gebundeld, is opmerkelijk. Oedaltsov, een voormalige stalinist, werd bekend door zijn deelname aan antioverheidsprotesten rond de parlementsverkiezingen van 2011 en de presidentsverkiezingen het jaar daarna.

Tijdens die protesten zou hij meer dan honderd keer zijn gearresteerd. Hij wilde met zijn Links Front een links alternatief vormen Poetins Verenigd Rusland. Anders dan de linkse partijen in het Russische parlement wilde hij niet aan de leiband van Poetin lopen. 

Oedaltsov komt uit een familie van communisten. Zijn overgrootvader aan moederskant was van adel, maar sloot zich in 1905 aan bij de bolsjewistische partij. Later vervulden familieleden allerlei hooggeplaatste functies in de Sovjet-Unie. Oedaltsov was in zijn jonge jaren, kort na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, actief bij activistische communistische jeugdbewegingen. Later nam Oedaltsov afstand van zijn stalinistische overtuigingen. Hij zegt ‘niet nostalgisch’ te zijn over de Sovjet-Unie, maar wil wel ‘behouden wat goed was aan het Sovjetsysteem’. 

'Voor eerlijke verkiezingen'. Oedaltsov tijdens de protesten van 2012.

Communistische Partij

Tijdens de presidentsverkiezingen van 2012 was Oedaltsov betrokken bij de campagne van Gennadi Zjoeganov, sinds 1993 de leider van de Communistische Partij. Het grote publiek leerde hem echter kennen door zijn deelname aan de protesten van 2012. Dat activisme dreef Oedaltsov weg van de Communistische Partij, die na Poetins Verenigd Rusland de tweede partij is in het Russische parlement. Onder Gennadi Zjoeganov, die de partij nog altijd leidt, heeft Poetin van deze op papier grootste oppositiepartij echter weinig te vrezen. 

Na de protesten zat Oedaltsov vierenhalf jaar in de gevangenis. In 2017, inmiddels weer op vrije voeten, wilde hij links Rusland verenigen achter één kandidaat (een plan dat hij nu, zes jaar later, opnieuw heeft opgevat). Hij weigerde zich achter oppositieleider Aleksej Navalny te scharen en besloot uiteindelijk de kandidaat van de Communistische Partij te steunen.

Op dat moment had Oedaltsov zich, overigens net als de Communistische Partij, vol overtuiging achter de Russische annexatie van de Krim geschaard. Zo steunde Oedaltsov het illegale referendum waarmee Rusland de annexatie van de Krim bezegelde: ‘Daar kan ik als man van linkse, democratische overtuigingen niet tegen zijn. Democratie is democratie’, aldus Oedaltsov. Hij ziet de annexatie van de Krim als ‘een kleine maar belangrijke stap richting de heropleving van een vernieuwde Sovjet-Unie.’ 

Later steunde Oedaltsov ook de grootschalige Russische invasie van Oekraïne. In deze overtuiging vinden de leider van Links Front en Igor Girkin elkaar, ondanks dat hun overige politieke denkbeelden mijlenver uit elkaar liggen.

Links Front-leider Oedaltsov praat met Russische politieagenten tijdens protesten in 2011.

Communisten, complotdenker en milblogger

Met inbegrip van Girkin staan er nu zes namen op de lijst van Oedaltsov voor zijn ‘nationale voorverkiezingen’. Drie van hen zijn lid van de Communistische Partij: parlementslid Oleg Michajlov, gouverneur Aleksej Roesskich van de provincie Oeljanovsk en luitenant-generaal Viktor Sobolev. Sobolev is naast lid van het Centraal Comité van de Communistische Partij ook het hoofd van de Beweging tot Steun van het Leger, een ultranationalistische communistische organisatie. Sobolev, Roesskich en Michajlov vallen vanwege hun steun aan de Russische invasie van Oekraïne allen onder westerse sancties.

Econoom, blogger en complotdenker Oleg Komolov, die ook op de lijst staat, komt uit een totaal andere politieke hoek. Komolov legt de verantwoordelijkheid voor de Russische invasie van Oekraïne bij het Westen. Westerse landen zouden door investeringen in de Oekraïense economie invloed willen vergaren, stelt Komolov. De econoom wijt het voortduren van de oorlog aan het Amerikaanse en Europese militair-industrieel complex, dat volgens Komolov financieel belang heeft bij een zo lang mogelijke oorlog.

De vijfde kandidaat, politicoloog Vladimir Lepechin, is sinds de jaren 90 actief als columnist en politiek commentator bij Russische kranten, tijdschriften en televisie. Vorig jaar waarschuwde hij dat een ‘oorlog tussen beschavingen’ tussen Rusland en Europa onvermijdelijk is. De huidige oorlog in Oekraïne noemt hij een ‘lokale versie’ van een grotere botsing van beschavingen.

De toevoeging van Girkin brengt het totaal op zes kandidaten, maar Oedaltsov zegt dat hij nog ‘enkele kandidaten’ in petto heeft. Om mee te mogen doen aan de Russische presidentsverkiezingen moeten zij minimaal 35 jaar oud zjin en geen ‘buitenlands agent’-status hebben. Ook moeten ze in Rusland wonen en mogen ze geen strafblad hebben. Dat laatste kan een probleem worden voor Girkin: zolang hij in voorarrest zit, mag hij in principe deelnemen aan de verkiezingen. Een veroordeling zou direct een eind maken aan zijn presidentiële ambities.