Ooit zat de Rus Aleksandr Skobov (67) in een Sovjet-gevangenis vanwege zijn dissidente activiteiten. Nu dreigt hij opnieuw achter de tralies te verdwijnen, ditmaal vanwege zijn steun aan Oekraïne en zijn kritiek op de Russische president Vladimir Poetin. 'Poetin is de nieuwe Hitler, bedwelmd door straffeloosheid, een bloeddorstig monster,' zei Skobov vorige week tijdens de laatste dag van zijn proces in de rechtbank van Sint-Petersburg.

 Aleksandr Skobov. Foto: Memorial

Zijn 90-jarige moeder en zijn vrouw Olga (67) vrezen dat ze Skobov nooit meer in vrijheid zullen zien. Beiden waren naar de rechtbank gekomen om hem te steunen, maar kregen geen toegang tot de zittingszaal. De rechters hadden dit verboden omdat zij eerder als getuigen in de zaak waren gehoord. In een aparte ruimte volgden ze via een videoscherm hoe hun dierbare principieel weigerde vragen van de rechters te beantwoorden. Pas tijdens zijn laatste woord – een recht dat iedere verdachte heeft – brak hij zijn stilzwijgen. Hem hangt maximaal 20 jaar strafkamp boven het hoofd, waardoor de angst van zijn vrouw en moeder reëel is.

‘In de Sovjet-Unie ben ik opgegroeid met de overtuiging dat wanneer een kwaadaardige agressor vreedzame burgers aanvalt, men moet vechten’,  begon Skobov in zijn laatste woord. ‘En als je zelf geen wapen kunt hanteren, moet je degenen helpen die dat wel kunnen en anderen aanmoedigen hetzelfde te doen. Al mijn publieke activiteiten zijn een oproep om de agressor die Oekraïne heeft aangevallen te bestrijden, om Oekraïne te steunen met wapens en munitie. Ik beschouw mezelf als deelnemer aan het gewapend verzet tegen de agressor. In elke raket en granaat die indringers vernietigt, zit een klein deel van mij. En ik deel in elke uitgeschakelde bezetter een klein aandeel.’

Crocus City Hall

Skobov werd in april vorig jaar gearresteerd in Sint-Petersburg, enkele dagen na een aanslag op de het uitgaanscomplex Crocus City Hall bij Moskou, geclaimd door de islamitische terreurgroep IS. Dat gebeurde toen hij op bezoek was bij mensenrechtenactivist Juliy Rybakov. De autoriteiten beschuldigden hem ervan op Telegram het bloedbad te hebben goedgepraat en legde hem het ‘rechtvaardigen van terrorsime’ ten laste.

Al snel bleek echter dat Skobov deze teksten niet had geschreven. Toch leidde dit niet tot zijn vrijlating, aangezien hij zich op sociale media kritisch had uitgelaten tegen de grootschalige Russische invasie in Oekraïne. De aanklacht van het rechtvaardigen van terrorisme bleef daarom staan en werd later zelfs uitgebreid met beschuldigingen van deelname aan een terroristische gemeenschap. Skobov is namelijk een prominent lid van het Free Russia Forum, een platform voor de Russische oppositie dat is opgericht door voormalig schaakgrootmeester Garry Kasparov en zich inzet voor democratie.

Linkse oppositie 

Skobov is al bijna veertig jaar een doorn in het oog van autoritaire regimes: eerst die van de Sovjet-Unie en later die van Rusland. Tijdens zijn studententijd in Leningrad (nu Sint-Petersburg) was hij lid van de Linkse Oppositie, een samenwerkingsverband van dissidente socialistische groepen die kritiek hadden op het beleid van de Sovjetstaat. Tijdens het 25e congres van de Communistische Partij in 1976 verspreidde de geschiedenisstudent samen met anderen pamfletten waarin werd opgeroepen tot ‘humanistisch socialisme’. Hoewel enkele demonstranten werden opgepakt en verwijderd van hun universiteit, kwam Skobov – destijds eerstejaars geschiedenisstudent – er vanaf met een berisping.

In oktober 1978 belandde hij alsnog in de gevangenis vanwege het publiceren van een ondergrondse anti-regeringskrant. Na het uitzitten van zijn straf en gedwongen psychiatrische behandeling sloot hij zich in 1981 aan bij MPST, de eerste onafhankelijke vakbond in de Sovjet-Unie. Dit bracht hem opnieuw in conflict met de autoriteiten; hij werd gearresteerd en drie jaar opgesloten in een psychiatrische kliniek.

Yabloko

Ook na zijn vrijlating bleef Skobov politiek actief. Tijdens de perestrojka sloot hij zich aan bij de Democratische Unie – de eerste officiële oppositiepartij in de Sovjet-Unie. Nadat Poetin in 2000 aan de macht kwam, voegde hij zich bij Yabloko, een sociaal-liberale partij die destijds populair was in grote steden. Hij combineerde zijn politieke activiteiten met werk als geschiedenisleraar.

Skobov veroordeelde zowel de annexatie van de Krim in 2014 als de grootschalige Russische invasie van Oekraïne in 2022, waardoor hij al langer onder toezicht stond van de autoriteiten. ‘Er kan elk moment een strafzaak tegen mij worden gestart’, voorspelde hij begin 2024 al tegen Radio Svoboda, een nieuwsorganisatie die zichzelf een alternatief voor de Russische staatsmedia noemt.

Zijn laatste woord van vorige week kan worden gezien als een felle aanklacht tegen het Poetin-regime: 'De dictatuur van Poetin kan mij misschien doden, maar ze kan mij niet dwingen mijn strijd tegen het regime op te geven. Waar ik ook ben, ik zal eerlijke Russen blijven oproepen om zich aan te sluiten bij de Oekraïense strijdkrachten. Ik zal blijven pleiten voor aanvallen op militaire doelen diep in Russisch grondgebied. En ik zal blijven oproepen tot strategische nederlaag voor nazi-Rusland.'

De uitspraak volgt op 23 januari.