De Georgische oppositie legt zich niet neer bij de uitslag van de parlementsverkiezingen, die volgens onafhankelijke waarnemers werden overschaduwd door grootschalige fraude en intimidatie. Ruim drie weken na de dubieuze verkiezingswinst van de pro-Russische regeringspartij Georgische Droom hebben demonstranten een belangrijke verkeersader in hoofdstad Tbilisi geblokkeerd.

Aanhangers van de oppositie protesteren tegen de uitslag van de parlementsverkiezingen van vorige maand in het centrum van Tbilisi, een dag nadat de kiescommissie de overwinning van de regeringspartij Georgische Droom had bevestigd. Foto: Vano Shlamov / ANP / AFP

Demonstranten zetten zondagavond tenten op voor het gebouw van de Staatsuniversiteit van Tbilisi. Oppositieleiders hebben opgeroepen tot een blokkade van de Ilia Tsjavtsjavadze-straat, die door het centrum van Tbilisi loopt. Ook bij het parlementsgebouw wordt gedemonstreerd.

Een dag eerder heeft de Centrale Kiescommissie regeringspartij Georgische Droom definitief uitgeroepen tot winnaar van de parlementsverkiezingen. De commissie bleek niet overtuigd door beschuldigingen van stembusfraude en de intimidatie van kiezers, noch door de protesten die sinds de verkiezingen van 26 oktober dagelijks plaatsvinden.

De bekrachtiging van de verkiezingsuitslag werd kortstondig onderbroken toen oppositiepoliticus Davit Kirtadze een pot zwarte verf in het gezicht gooide van de voorzitter van de Centrale Kiescommissie. 

Hij verwees daarmee naar de inkt die bij veel kiezers doorscheen op de achterkant van hun stembiljet, waardoor hun stem voor iedereen zichtbaar werd en het stemgeheim in het geding kwam. De zwarte stip is uitgegroeid tot een van de symbolen van de straatprotesten die na 26 oktober zijn uitgebroken. Een half uur later bekrachtigde de voorzitter, met schoongewassen gezicht en een pleister op een van zijn ogen, de verkiezingsuitslag alsnog.

Oneerlijke verkiezingen

De nasleep van de parlementsverkiezingen is daarmee echter niet voorbij. De hele oppositie weigert de uitslag te erkennen, net als de pro-Europese president Salome Zoerabisjvili. Ook de Europese Unie en de Verenigde Staten hebben hun twijfels geuit over de eerlijkheid van de verkiezingen en hebben opgeroepen tot onafhankelijk onderzoek.

Volgens de officiële uitslag behaalde regeringspartij Georgische Droom bijna 54 procent van de stemmen, terwijl exitpolls van de oppositie op verkiezingsdag wezen op een overwinning voor pro-westerse partijen.

Nu de kiescommissie de uitslag heeft bekrachtigd, moet president Zoerabisjvili het nieuw gekozen parlement volgens de kieswet binnen tien dagen bijeenroepen. De kans is echter klein dat de oppositiegezinde Zoerabisjvili dat zal doen. Georgische Droom heeft aangekondigd dat ze zich niet zullen laten weerhouden door Zoerabisjvili’s weigering en op 25 november alsnog het parlement zullen openen.

President Zoerabisjvili houdt een toespraak bij een oppositiebijeenkoms, twee dagen na de verkiezingen. Foto: Giorgi Arjevanidze / ANP / AFP

Hoogstwaarschijnlijk zullen niet alle honderdvijftig verkozen parlementariërs die dag zitting nemen. Drie van de vier blokken waarin de oppositie zich heeft verenigd, hebben afgesproken het nieuwe parlement te boycotten en hun 49 zetels leeg te laten. Het vierde blok (goed voor 12 zetels) erkent de verkiezingsuitslag evenmin, maar heeft zich niet bij de boycot aangesloten.

Verenigde oppositie

Voorafgaand aan de verkiezingen toonde de Georgische oppositie, van oudsher verscheurd door onderling geruzie, zich uitzonderlijk eensgezind. Tien partijen tekenden een handvest, waarin ze bij verkiezingswinst beloofden een apolitieke, technocratische regering te vormen. Die zou de illiberale wetgeving die Georgische Droom de afgelopen jaren heeft ingevoerd terugdraaien en daarna vervroegde parlementsverkiezingen uitschrijven.

Het oppositiehandvest volgde op de protesten van dit voorjaar, toen Georgische Droom de zogenoemde ‘buitenlandse agentwet’ invoerde. De wet, naar Russisch voorbeeld, bestempelt alle organisaties die meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland krijgen als ‘buitenlands agent’. De oppostie vreest dat de wet zal leiden tot een drastische inperking van de persvrijheid en onherstelbare schade aan het maatschappelijk middenveld, en daarmee aan de democratie.

Nu Georgische Droom zichzelf tot winnaar van de verkiezingen heeft bestempeld, is duidelijk dat de technocratische regering waarop de oppositie had gehoopt er niet zal komen. De komende weken zal blijken of de prille eenheid onder de oppositiepartijen stand zal houden naarmate de strijd tegen de verkiezingsuitslag langer duurt.

Protesten

De wegblokkade in het centrum van Tbilisi is het startschot van een nieuwe fase van de protesten. Enkele oppositiepartijen hebben opgeroepen tot verrassende en langdurige protestacties, die de regering zoveel mogelijk moeten ontregelen. De straat voor de Staatsuniversiteit is maandagochtend nog altijd geblokkeerd, met een verkeersinfarct tot gevolg. Vanavond zal de oppositie nieuwe protestacties aankondigen.

Er staat veel op het spel. Oligarch Bidzina Ivanisjvili, oprichter van Georgische Droom en de rijkste man van Georgië, zei een paar dagen voor de verkiezingen dat zijn partij wraak zou nemen op de oppositie voor de ‘misdaden die zij hebben gepleegd tegen de Georgische bevolking’. Oppositiepolitici vrezen persoonlijke vervolging en een verbod voor hun partijen.

Ook voor de internationale positie van Georgië zullen de gevolgen groot zijn als Georgische Droom aan de macht blijft. De EU heeft het toetredingsproces van Georgië in de koelkast gezet, in reactie op de buitenlandse agentwet en de anti-lhbti-wetgeving die Georgische Droom heeft ingevoerd. De VS hebben een financieel steunpakket met een waarde van bijna honderd miljoen euro bevroren, uit onvrede over de manier waarop Georgische Droom de democratie afbreekt.

Protest van zondagavond 17 november tegen de verkiezingsuitslag. De zwarte stip is uitgegroeid tot een van de symbolen van de straatprotesten. Foto: Vano Shlamov / ANP / AFP

Tijdens de campagne plaatste Georgische Droom billboards met aan de ene kant aan puin geschoten Oekraïense steden en daarnaast de moderne skyline van Tbilisi: ‘Kies vrede’, stond onder de beelden. De boodschap lijkt direct uit het Kremlin afkomstig: Oekraïne heeft het er zelf naar gemaakt en al te veel toenadering tot het Westen zal ook Georgië in een oorlog storten.

Toch houdt Georgische Droom zelf vol dat de partij voor EU-lidmaatschap is, terwijl het regeringsbeleid en de uitingen van politici eerder duiden op toenadering met Rusland. Het openlijk afzweren van toetreding tot de EU brengt echter grote electorale risico’s met zich mee: ruim driekwart van de Georgiërs is voor Europese integratie.

Hoe nu verder?

Het zal niet makkelijk worden voor de oppositie om Georgische Droom na twaalf jaar uit het zadel te lichten. De partij heeft zijn controle over het Georgische bestuur en de media de afgelopen jaren uitgebreid, waardoor het speelveld bij de parlementsverkiezingen – zelfs los van fraude en intimidatie – verre van gelijk was.

‘Dit kan de laatste echte verkiezing in Georgië zijn en de laatste keer dat de pro-westerse oppositie een serieuze kans maakt,’ schreef Georgië-kenner Jelger Groeneveld kort voor de verkiezingen op deze site.

Bij de vorige parlementsverkiezingen in 2020 weigerde de oppositie zich ook al neer te leggen bij de winst van Georgische Droom. Ook toen braken er protesten uit en boycotten oppositieleden het nieuwe parlement. Pas een half jaar later kwam er een eind aan de politieke patstelling, na bemiddeling van de EU. Het resultaat: Georgische Droom bleef aan de macht.

Een dergelijke compromisoplossing lijkt ditmaal uitgesloten. Daarvoor is het karakter van deze verkiezingen voor de oppositie – en voor de Georgische democratie – te existentieel. Wat volgt is een uitputtingsslag tussen de oppositie en pro-democratische demonstranten enerzijds, en Georgische Droom en het overheidsapparaat anderzijds.