In internationale en Oekraïense media verschenen de afgelopen weken zorgwekkende berichten over een Russische militaire doorbraak in de regio Donetsk, ten noorden van de stad Pokrovsk. De realiteit ligt genuanceerder, schrijft luitenant-kolonel Peter Schrijver van de Nederlandse Defensieacademie in Breda. Hoewel de situatie op de grond inmiddels lijkt beteugeld, ligt de grootste winst voor Rusland op informatiegebied.
Screenshot van de DeepState-update van dinsdag 12 augustus 2025, die een Russische doorbraak lijkt te suggereren ten noorden van Pokrovsk.
In de aanloop naar de recente top tussen de Amerikaanse en Russische presidenten in Alaska afgelopen weekeinde kreeg één frontsector in de Donetsk-oblast plotseling veel internationale aandacht. Het Oekraïense onderzoekscollectief DeepState publiceerde een update van hun kaart, die een Russische opmars van tien tot zeventien kilometer diep toonde, ten noorden van de Oekraïense stad Pokrovsk.
Grote internationale media namen dit bericht vrijwel direct over: Reuters sprak van een ‘plotselinge Russische doorbraak’, de Financial Times waarschuwde voor een ‘zorgwekkende verschuiving van vijftien kilometer’ die de aanvoerlijnen naar Kramatorsk - de grootste stad in het (nog) niet bezette deel van Donetsk oblast - zou bedreigen, terwijl De Volkskrant op dinsdag 12 augustus berichtte: ‘Rusland breekt door belangrijke Oekraïense verdedigingslinie in de Donbas, domino-effect dreigt’.
Waken voor alarmisme
Toch gaven andere analyses een genuanceerder beeld. Het Institute for the Study of War (ISW) typeerde de Russische operatie niet als een grootschalige doorbraak, maar als het gevolg van kleine sabotage- en verkenningsgroepen die erin waren geslaagd om de onderbemande Oekraïense linies te infiltreren. De Oekraïense denktank CDS meldde dinsdag 12 augustus over de toestand in het gebied: ‘Het is voorbarig om de Russische prestaties in het Dobropillia-gebied een operationele doorbraak te noemen’. De prominente Russische ‘milblogger’ Rybar bleef opvallend terughoudend in zijn beoordeling van de situatie en noemde het ook geen doorbraak. In zijn dagelijkse updates van afgelopen weekeinde meldde het ISW bovendien dat Oekraïense tegenaanvallen de frontlijn ten noorden van Pokrovsk hadden weten te stabiliseren.
De uiteenlopende duidingen van de situatie door internationale media en denktanks maken een bredere spanning zichtbaar. Satellietbeelden, digitale kaarten en video’s van het front circuleren vrijwel onmiddellijk op sociale media en scheppen de indruk van een ongekend transparant slagveld.
Toch blijft de ‘mist’ van oorlog [fog of war, red] hardnekkig bestaan. Tactische infiltraties kunnen in de beeldvorming uitgroeien tot vermeende doorbraken. De 19e-eeuwse strateeg Clausewitz omschreef oorlog al als een toestand van onzekerheid waarin bevelhebbers beslissingen nemen op basis van gebrekkige kennis; hij gebruikte metaforen zoals mist en schemering om te benadrukken hoe beperkt het zicht kan zijn. Dat geldt ook nu: digitalisering vermindert sommige onzekerheden, maar brengt nieuwe vormen van mist voort, zoals de overvloed aan data en de interpretatie daarvan.
Het gevaar van infiltraties
Tegen deze achtergrond rijst de vraag: wat gebeurde er in militair opzicht daadwerkelijk in dat deel van het front? Van een grootschalige Russische doorbraak ten noorden van Pokrovsk is geen sprake geweest. Er zijn geen Russische eenheden met tientallen tanks en pantservoertuigen door de Oekraïense linies gebroken.
Van een grootschalige Russische doorbraak ten noorden van Pokrovsk is geen sprake geweest
Maar de infiltraties leverden voor de Oekraïense strijdkrachten weldegelijk een probleem op. Naar schatting lukte het tientallen kleine Russische sabotage- en verkenningseenheden, bestaande uit teams van drie tot vier man, door zwakke plekken in de Oekraïense linies te sluipen. Daarbij vermeden ze het gevecht met de Oekraïense frontsoldaten, en probeerden zo ver mogelijk achter de verdediging te komen, vaak ’s nachts of onder dekking van artillerie, zonder de bedoeling om een groot gebied langdurig te bezetten. Hun doel was verstoring; het aanvallen van logistieke knooppunten, het verzamelen van inlichtingen en het ondermijnen van de lokale verdediging.
Voor Oekraïne zijn dergelijke acties lastig te bestrijden. Het leger kampt met beperkte mankracht, waardoor niet elke sector even goed verdedigd kan worden. Dit geeft kleine Russische groepen de kans om kwetsbare zones uit te testen. Infiltranten te voet of op crossmotoren en quadbikes werken bovendien vaak samen met surveillance- en kamikazedrones, die hen voorzien van informatie en aanvallen op bevoorradingsroutes of commandoposten ondersteunen. Het gevolg is dat zelfs een tijdelijke Russische aanwezigheid achter de linies onevenredig veel schade kan veroorzaken.
Dreigend groter probleem
Ondertussen vormen de geïnfiltreerde troepen nog steeds een probleem. Volgens nieuwssite EuroMaidan Press hebben zij met hun acties zelfs enkele onbemande verdedigingslinies van de Oekraïense troepen in het achterland bereikt, waar zij inmiddels zijn versterkt met extra Russische eenheden.
Deze linies maken deel uit van een zogenoemde ‘fortress belt’: een verdedigingsgordel die de steden Kostjantynivka, Slovjansk en Kramatorsk in het westen van de oblast Donetsk beschermt. Het is in feite het laatste bolwerk van de Oekraïense strijdkrachten in deze regio. Precies dit gebied eist president Poetin op van Oekraïne, zoals hij afgelopen zaterdag nog benadrukte tijdens de top in Alaska. Het risico is duidelijk: als de Russen erin slagen delen van deze linie vast te houden, kunnen meer troepen worden aangevoerd en ontstaat de mogelijkheid van een doorbraak in de diepte.
Soldaten van de Oekraïense 79ste Luchtmobiele Brigade poseren in het plaatsje Zolotyi Kolodyaz dat zij recentelijk hebben schoongeveegd van Russische infiltranten. Bron: X
Toegesnelde Oekraïense eenheden, waaronder eenheden van het goed bewapende Azov Korps, hebben het gevaar onderkend en zijn sinds vorige week bezig om de Russen uit het gebied te verdrijven. Zij lijken hier al deels in geslaagd. Het ISW, dat sinds het begin van de grootschalige Russische invasie dagelijks rapporteert over de situatie aan het front, is vrij nuchter over de Russische vooruitgang en stelde gisteren dat Russische troepen vooralsnog niet in staat zijn om hun posities te consolideren en verder uit te buiten.
Een woordvoerder van de Oekraïense strijdkrachten benadrukte maandag opnieuw het kritieke tekort aan manschappen. Hij waarschuwde dat de situatie veranderlijk is, maar kan escaleren als de eenheden ter plaatse niet in staat zijn de Russische aanwezigheid ten noorden van Pokrovsk, in de richting van Dobropillia, in te dammen. Het gevaar is dus nog niet geweken.
Infiltraties als propagandawapen
Ondertussen wees de Oekraïense militaire inlichtingendienst (HUR) afgelopen zaterdag op een tweede belangrijke functie van deze infiltraties: ze helpen met het creëren van een narratief van Russische voortgang op het slagveld.
Kleine groepjes militairen, soms slechts enkele personen, dringen een dorp of gehucht binnen met een Russische vlag. Daar maken zij korte video’s of worden gefilmd door een van de eigen drones, waardoor de indruk wordt gewekt dat een nederzetting is veroverd. Vervolgens verspreidden Russische Telegramkanalen deze beelden als zogenaamd ‘bewijs’ van een doorbraak.
In werkelijkheid trekken de infiltranten zich vaak snel terug nadat zij hun opname hebben gemaakt. Het effect is vooral symbolisch: het fragment blijft op sociale media circuleren, en suggereert een militair feit dat er niet is.
Het effect is vooral symbolisch: het fragment blijft op sociale media circuleren, en suggereert een militair feit dat er niet is
De HUR benadrukt dat dergelijke video’s op twee niveaus doorwerken. Ten eerste worden ze aan het Kremlin gepresenteerd als ‘overwinning’. Ten tweede zijn ze bedoeld om psychologische druk uit te oefenen op de Oekraïense bevolking door twijfel en onzekerheid te zaaien. In Rusland dienen de filmpjes als een manier om de vordering van de oorlog te tonen. Het resultaat is een illusie van succes die de eigen verliezen moet compenseren en de oorlog legitimeert.
Dit illustreert hoe tactiek en informatieoorlog in elkaar grijpen. Een beperkte manoeuvre op de grond kan door zorgvuldig geregisseerde beelden worden opgeblazen tot een vermeende doorbraak. Drones spelen hierbij een centrale rol. Zij voeren niet alleen daadwerkelijke aanvallen uit, maar leveren met hun camera’s ook visuele ‘bewijzen’ die grote propagandawaarde krijgen. Infiltraties zijn daarmee meer dan een militaire uitdaging: zij vormen bovendien een communicatief wapen in de strijd om perceptie en moreel.
Screenshot uit een video van de HUR waaruit volgens de dienst blijkt hoe Russische militairen ensceneren dat zij een dorp hebben ingenomen. Bron: Telegram
OSINT-oorlog
De ontwikkelingen nabij Pokrovsk maken duidelijk hoe sterk fysieke operaties en informatieoorlog met elkaar verweven zijn, zeker in een conflict dat door velen als de eerste grootschalige ‘Open Source Intelligence’ (OSINT) oorlog wordt getypeerd. Dat wil zeggen: een conflict waarin online kaarten, satellietbeelden en video’s van het front vrijwel onmiddellijk beschikbaar zijn voor een wereldwijd publiek. Materiaal dat voorheen voorbehouden was aan inlichtingendiensten, circuleert nu vrijelijk.
Op het eerste gezicht lijkt dit te leiden tot ongekende transparantie. Waar in eerdere conflicten weken of maanden nodig waren om een volledig beeld te krijgen, circuleren beelden van frontbewegingen nu vrijwel continu. De spanning tussen transparantie en onzekerheid maakt het voor de gemiddelde mediaconsument lastig om een betrouwbaar beeld van de situatie ter plaatse te vormen. Aan de ene kant is er meer beeldmateriaal dan ooit tevoren, maar de video’s worden ook actief gebruikt als propagandamiddel, om de situatie anders te laten voorkomen dan ze daadwerkelijk is.
Voor militaire commandanten betekent dit dat zij niet alleen moeten reageren op vijandelijke manoeuvres, maar ook op de manier waarop die in de media en op sociale netwerken worden voorgesteld. De berichtgeving over de Russische acties bij Pokrovsk illustreert dit mechanisme.
De ontwikkelingen nabij Pokrovsk maken duidelijk hoe sterk fysieke operaties en informatieoorlog met elkaar verweven zijn
De Wall Street Journal suggereerde vorigе week dat de Oekraïense opperbevelhebber Syrsky terrein verliest door een vermeend starre, Sovjet-achtige aanpak, terwijl andere bronnen hem juist typeren als een commandant die eigen initiatief beloont, zoals tijdens de Oekraïense herovering van grote delen van Kharkiv Oblast in 2022. Zulke uiteenlopende frames creëren een dynamiek die verder reikt dan het slagveld zelf: de perceptie van leiderschap en strategie wordt een strijdtoneel op zich.
Transparanter en tegelijkertijd diffuus als altijd
De recente berichtgeving over de vermeende ‘doorbraak’ in de Donbas laat zien hoe complex de verhouding is tussen digitale transparantie en de blijvende onzekerheid op het slagveld. Terwijl internationale media niet vrij bleven van alarmisme rond Pokrovsk, benadrukten ISW-analisten dat het ging om beperkte infiltraties: gevaarlijk, maar zonder strategische betekenis.
Het fenomeen toont hoe tactiek en narratief verstrengeld raken. Kleine groepen militairen kunnen logistiek ontregelen en onzekerheid creëren, terwijl geënsceneerde beelden deze acties uitvergroten tot symbolische successen.
Daarmee blijft de paradox overeind: het slagveld is transparanter dan ooit, maar de overvloed aan beelden en berichten maakt het evenzeer moeilijker om de werkelijkheid scherp te onderscheiden. Digitale transparantie biedt nieuwe mogelijkheden voor analyse en publieke betrokkenheid, maar zonder kritische duiding en context blijft de klassieke mist van oorlog, zoals Clausewitz die al omschreef, bestaan.
Help ons om RAAM voort te zetten
Met uw giften kunnen wij auteurs betalen, onderzoek doen en kennisplatform RAAM verder uitbouwen tot hét centrum van expertise in Nederland over Rusland, Oekraïne en Belarus.