Moskou kan tevreden zijn, nu Trump is vrijgepleit

Met de conclusie van het Mueller-onderzoek, dat er geen bewijs is dat Trump in zijn campagne heeft samengespannen met de Russen is de grootste belemmering voor ‘verbroedering’ met Vladimir Poetin uit de weg. Het is goed mogelijk dat Poetin nog voor het eind van dit jaar Washington zal bezoeken, schrijft buitenland-analist Vladimir Frolov.

door Vladimir Frolov

Het onderzoek van speciaal aanklager Robert Mueller is voor president Donald Trump zonder dramatische gevolgen gebleven, de kwestie van een mogelijke impeachment is van de baan. Er zijn nu geen gronden om een procedure op te starten. Congresvoorzitter Nancy Pelosi had eerder al verklaard hier niet toe over te gaan, zolang er geen uitzonderlijk en buitengewoon zwaarwegend bewijs op zou duiken van door de president begane misdaden, en dan alleen als er steun zou zijn van een aanzienlijk deel van de Republikeinen. In het Mueller-onderzoek dat bijna twee jaar heeft geduurd, wat niet lang is voor een dergelijke zaak, is zulk bewijsmateriaal niet gevonden.

putin trump ballLaatste ontmoeting van Trump en Poetin in Helsinki, juli 2017. Foto kremlin.ru

Dat betekent niet dat er een eind is gekomen aan andere onderzoeken naar Trump, zijn firma’s en zijn werknemers. Bijvoorbeeld aan het onderzoek van de staat New York naar het illegaal, tijdens zijn verkiezingscampagne, uitbetalen van zwijggeld aan vrouwen met wie hij een buitenechtelijke relatie had. Andere onderzoeken die waarschijnlijk doorgaan zijn die van de juridische commissie van het Congres naar corruptie en machtsmisbruik, en van de inlichtingencommissie van de Senaat naar Russische inmenging in de verkiezingen en de reactie daarop door de Amerikaanse overheidsinstellingen. Maar politiek zal dat allemaal minder effect sorteren. Trump zal de Democraten blijven betichten van een heksenjacht en presidential harrassment, wat goed valt bij zijn kiezers, en als de Democraten niet met iets uitzonderlijks komen en de aandelenmarkt niet instort, zal de kans dat hij in 2020 wordt herkozen sterk stijgen.

Ook de vooruitzichten dat Trump een positieve wending geeft aan de Russisch-Amerikaanse betrekkingen zijn verbeterd – de grootste belemmering voor ‘verbroedering’ met Vladimir Poetin is nu uit de weg. Het is heel goed mogelijk dat Poetin nog voor het eind van dit jaar Washington zal bezoeken. Eerst zal het Kremlin dan als presentje aan de nieuwe president van Oekraïne de Oekraïense matrozen vrijlaten die zijn opgepakt tijdens het incident in de Straat van Kertsj, want dat is een Amerikaanse voorwaarde voor hernieuwde contacten op het hoogste niveau.

Onderzoek met sisser geëindigd

Wat verklaart dat het Mueller-onderzoek met zo’n sisser is afgelopen? Dat is de nauwe taakomschrijving van zijn volmacht en de hoogte van de bewijslast.

robert mueller 2012Speciale onderzoeker Robert Mueller had een nauw omschreven volmacht. Foto White House

De belangrijkste opgave van het onderzoek was het verkrijgen van bewijsmateriaal over moedwillige samenwerking (conspiracy) van Amerikaanse medewerkers van Trumps verkiezingscampagne, inclusief de kandidaat zelf, met vertegenwoordigers van de Russische staat, door hun te helpen zich te mengen in de verkiezingen met het doel de uitslag in het voordeel van Trump te beïnvloeden.

De tweede opgave was het verkrijgen van belastend feitenmateriaal dat zou aantonen dat Trump pogingen heeft gedaan om de rechtsgang te belemmeren in het onderzoek naar ‘Russische inmenging’.

Wat het eerste punt betreft is er een eenduidig resultaat: er was sprake van Russische inmenging. Maar van moedwillige samenwerking met Russen, specifiek met het doel hulp te verlenen bij inmenging, was geen sprake. Er waren van Russische kant pogingen om Trumps staf te betrekken bij zulke illegale activiteiten, maar die zijn ofwel afgewezen, ofwel genegeerd. Weliswaar hebben Trump en zijn naaste omgeving de Russische inmenging niet veroordeeld en verwelkomden ze de publicatie van vertrouwelijke correspondentie van Clintons campagnestaf en van het Nationale comité van de Democratische Partij, die door een hackoperatie van de Russische militaire inlichtingendienst was verkregen. Maar dat is volgens de Amerikaanse wet geen misdaad.

Kleurrijke details

Uit de samenvatting van het rapport van de speciale aanklager komt over het algemeen dit beeld naar voren. Mueller bevestigde in kleurrijke details de conclusies over Russische inmenging die op 7 oktober 2016 bekend werden gemaakt in een gezamenlijke verklaring van de inlichtingendiensten CIA, NSA en FBI, en op 6 januari 2017 in de niet-geheime versie van het rapport van de CIA-directeur. De inmenging voltrok zich via twee zelfstandige circuits: enerzijds werden de Democraten in het voorjaar van 2016 gehackt door de GROe, en de resultaten hiervan via WikiLeaks en de speciaal door de GROe gecreëerde sites DCLeaks en Guccifer 2.0 gepubliceerd (de interne correspondentie van de Russische agenten en hun contacten met WikiLeaks is openbaar gemaakt.)

Los van het werk van de inlichtingendienst was er een beïnvloedingscampagne in de sociale media door medewerkers van het Internet Research Agentschap, dat banden heeft met bedrijven van Jevgeni Prigozjin (de interne correspondentie, werkschema’s en resultaten van deze IRA-werknemers zijn openbaar gemaakt). Medewerkers van de GROe en werknemers van Prigozjin zijn officieel aangeklaagd, al zullen Prigozjins bedrijven dit ongetwijfeld aanvechten voor het Amerikaanse gerecht.

Deze feiten worden in de VS nauwelijks nog betwist. Alleen over de mate waarin de Russische operatie werkelijk invloed heeft gehad op het verkiezingsresultaat bestaat geen consensus. Het schandaal rond het publiceren van de Democratische correspondentie heeft waarschijnlijk indirect invloed gehad. Het werd een groot thema in de Amerikaanse massamedia en Trump kreeg hiermee gratis een negatieve campagne tegen Clinton in de schoot geworpen, maar het is onmogelijk het effect hiervan met statistische precisie te meten. De activiteiten van ‘de trollenfabriek’ op de sociale media warn nogal amateuristisch en niet gericht op de cruciale staten Michigan, Wisconsin en Pennsylvania, waar Trump met een minimale stemmenmeerderheid de overwinning wist binnen te halen.

Contacten op lager niveau

Het onderzoek dat Mueller in nauwe samenwerking met de FBI heeft verricht, bracht aan het licht dat zestien leden van Trumps campagnestaf contact hebben onderhouden met diverse vertegenwoordigers van de Russische Federatie. Sommige van die contacten oogden behoorlijk verdacht, maar uit het onderzoek blijkt niet dat ze de goedkeuring van Trump persoonlijk hadden en niet dat ze vanuit de campagnestaf zijn gecoördineerd. In meerderheid waren het pogingen van politieke nieuwkomers, die begin 2016 de harde kern uitmaakten van het onderbezette team-Trump, om hun rol en betekenis in de campagne te vergroten en zich warm te draaien voor toekomstige lucratieve business-deals.

paul manafortTrumps campagnemanager Paul Manafort (midden) op weg naar de rechtbank, februari 2018. Foto V. Pickering, Flickr.com

In het geval van Paul Manafort ging het om het afbetalen van oude schulden aan Oleg Deripasko en het binnenslepen van nieuwe contracten van Oekraïense oligarchen (het overhandigen van de onderzoeksgegevens van Trumps campagnestaf aan Ljovotsjkin en Achmetov in augustus 2016).

De affaire rond George Papadopoulos, Trumps jonge adviseur voor buitenlandse politiek die schuld heeft bekend aan het afleggen van valse verklaringen aan de FBI en werd veroordeeld tot veertien dagen gevangenisstraf, wekt de indruk dat er spionage in het spel was. Papadopoulos onderhield in april-mei 2016 contacten met ene Mifsud, een Engelse (en Maltezer) professor. Mifsud behoorde tot de poule van de Valdai Club, de aan Poetin gelieerde denktank, en zou met een verwijzing naar zijn contacten in Moskou tegen Papadopoulos hebben gezegd dat Rusland beschikte over kompromat tegen Hillary Clinton en vertrouwelijke e-mails van haar. Iets wat Mifsud natuurlijk gewoon kan hebben verzonnen.

Papadopoulos probeerde hogerop te komen in Trumps campagnestaf en begon met Mifsuds hulp het idee te pushen van een ontmoeting tussen Trump en Vladimir Poetin nog tijdens de verkiezingscampagne, iets waar Trump aanvankelijk wel oren naar had. Mifsud hielp Papadopoulos een correspondentie op te zetten met vertegenwoordigers van de Valdai Club en de Russische Adviesraad voor Buitenlandse Zaken, die het ‘idee dropten bij het Russische ministerie van BZ’. Het plan stierf een stille dood toen ze geen concreet plan van Papadopoulos kregen. Na een publicatie waarin zijn naam was gevallen, verdween Mifsud geheel van de radar, iets wat in operationele taal to go dark wordt genoemd. De man had kennelijk iets te verbergen. Ook figureerde een Russische dame in het verhaal die zich voor een ‘nicht van Poetin’ had uitgegeven en die eveneens ‘conspiratief’ in het niets oploste. Papadopoulos zelf werd vanwege professionele incompetentie snel uit Trumps staf verwijderd.

Oekraïne-plan

Een ander belangrijk spoor voor Mueller werden de Oekraïense contacten van Paul Manafort, van zijn plaatsvervanger Rick Gates en van de persoonlijke advocaat van Trump, Michael Cohen, in verband met een ‘Oekraïne-plan’ waarin sprake zou zijn van het opheffen van de sancties in ruil voor bepaalde concessies in de Donbas. Er bestonden blijkbaar twee plannen: ‘het plan van Artemenko’ (een voormalig lid van het Oekraïense parlement) werd doorgegeven aan Cohen, en via hem aan Trumps nationale veiligheidsadviseur, Michael Flynn. ‘Het plan van Ljovotsjkin en Kilimnik’ (de laatste was assistent van Manaforts in Kiëv, door de FBI verdacht van samenwerking met de Russische inlichtingendienst) werd doorgegeven aan Manafort. Ook hier zat mogelijk de geheime ‘hand van Moskou’ achter, maar het lijkt niet echt op een operatie van de inlichtingendienst, en het onderzoek heeft geen bewijs opgeleverd dat Trump op de hoogte was van de activiteiten, of deze aanmoedigde. Niet een van deze ‘plannen’ is tijdens Trumps bewind in beleid omgezet.

Ook de ontmoeting in juni 2016 van Trumps campagnestaf (Trump jr., Manafort en Kushner) met de Russische juriste Natalja Veselnitskaja, kwam de FBI verdacht voor. De vergadering was belegd op initiatief van vader en zoon Agalarov en door Trump jr. voorgesteld als een mogelijkheid belastend materiaal over Hillary Clinton te verkrijgen via de Russische procureur-generaal. In werkelijkheid was het echter een klungelige poging tot lobbyen bij de toekomstige Trump-regering om deze over te halen de Magnitski-wet op te heffen, en om belastend materiaal te lekken over Bill Browder op wie de Russische procureur-generaal jacht maakte. Een reeks oud-medewerkers van de CIA zag in deze ontmoeting een opzet van de Russische inlichtingendienst om af te tasten of er bereidheid bestond om met Rusland tegen Clinton samen te werken, maar het lijkt erop dat het om een privé-initiatief ging. Bewijs dat Trump vooraf wist van de ontmoeting en deze heeft goedgekeurd om belastend materiaal over Clinton te verkrijgen, is niet gevonden.

Charlie Black

De grootste dreiging voor Trump ging uit van het onderzoek naar de uitspraken van Charlie Black, een van zijn campagneadviseurs, in augustus-september 2016. Black – aangehouden op beschuldiging van het afleggen van een valse verklaring, wat hij heeft ontkend – zei contact te hebben met WikiLeaks-oprichter Julian Assange, met wie hij het ‘lekken van de e-mails van Clintons staf’ coördineerde.

assangeWikileaks-oprichter Julian Assange, die e-mails lekte van de Democratische partij. Foto Wikimedia

Een bevestiging dat Black zoiets heeft gedaan en dat Trumps staf dit goedkeurde, zou zwaarwegend bewijs hebben opgeleverd voor ‘samenspanning ter beïnvloeding van de verkiezingsuitslag’. Het is echter niet gelukt feitelijk bewijs te vinden. De uitspraken van Black lijken eerder op zelfpromotie. Campagneleider Steve Bannon liet weinig enthousiasme blijken in een correspondentie met een medewerker naar wie Black was toegegaan. Nog altijd niet bekend is echter wie Bannon de opdracht gaf om op te helderen hoe dat nou zat met Black en Assange.

Rusland heeft gekregen wat het wilde

Het onderzoek van Mueller heeft het bekende ‘Steele-dossier’ in diskrediet gebracht. Hierin was een episch beeld geschetst van een omvangrijke samenzwering van Moskou onder aanvoering van Peskov, waarin Trump vanaf het jaar 2013 naar voren was geschoven, inclusief verhalen over kompromat uit het Ritz-Carlton hotel, de bouw van een Trump-toren in Moskou en het voorstel van Setsjin aan Trump over de verkoop van een pakket Rosneft-aandelen in ruil voor opheffing van de sancties.

Dat alles is, zoals kenners al meteen zeiden, een fabricatie gebleken. Het enige dat overeind bleef, is de belangstelling van Trump voor het bouwen een torenflat in Moskou, maar dat project strandde in de zomer van 2016.

Tegen een van de hoofdfiguranten in het dossier, voormalig stafadviseur van Trump, Carter Page, die zogenaamd Setsjin ontmoet zou hebben, heeft Robert Mueller geen enkele beschuldiging naar voren gebracht. Dit ondanks het feit dat de FBI betrouwbare informatie had over een ontmoeting die Page in 2013 in New York had met de Russische inlichtingendienst (‘de zaak Boerjakov’).

Aangezien de misdaad zelf niet is begaan (samenspanning met Rusland), heeft Mueller Trump ook geen belemmering van de rechtsgang ten laste gelegd, hoewel Mueller handelingen heeft beschreven die wel zo uitgelegd kunnen worden. Maar de Amerikaanse minister van Justitie vond dat er geen grond bestond voor dergelijke beschuldigingen.

FSB en GRoe zijn niet achterlijk

Het was natuurlijk ook onwaarschijnlijk dat Trump en zijn naaste omgeving hadden samenspannen met de Russische inlichtingendienst. Ze zijn niet achterlijk bij de Russische inlichtingendienst, ze snappen welke risico’s verbonden zijn aan zo’n beïnvloedingsoperatie. Het hacken en publiceren van belastende informatie is tot daar aan toe. Van een heel andere orde is het om de naaste omgeving van een Amerikaanse presidentskandidaat te bewerken. Natuurlijk zal elke inlichtingendienst ter wereld pogingen doen contact te leggen met de staf van een toekomstige president, en dat doen ze ook, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten zijn daar beter in geslaagd dan wij. Maar invloed uitoefenen op de verkiezingsuitslag is niet het werk van inlichtingendiensten.

De Russische cyberinterventie was moedwillig en had expliciet tot doel Clinton te beschadigen. Het doet denken aan een oude KGB-operatie, die ten doel had Ronald Reagan te beschadigen en zijn verkiezing tot president van de VS te voorkomen. Het verschil is dat in 2016 de sociale media nieuwe mogelijkheden boden om ‘met afstandsbediening’ te werken.

Heeft dit schimmenspel überhaupt iets opgeleverd? Op de korte termijn niet. De Russisch-Amerikaanse betrekkingen zijn alleen maar verslechterd, Trump was aan handen en voeten gebonden, de sanctiedruk op Rusland is toegenomen en zal voorlopig niet verslappen. De sancties hebben vooral te maken met de inmenging in de verkiezingen die nu is aangetoond, en niet op het al dan niet samenspannen met Trump.

Maar op lange termijn is alles gelukt: Trump is, niet zonder bijdrage van onze kant, president geworden, en Clinton niet. En na de ontlastende uitkomsten van het onderzoek kan Trump misschien eindelijk – Poetin wordt niet moe hem eraan te herinneren – zijn belangrijkste verkiezingsbelofte inlossen: het verbeteren van de relatie met Rusland. Alleen, waarom stuurt Rusland uitgerekend nu vliegtuigen met militairen naar Venezuela?

Dit artikel verscheen eerder op de Russische website Republic