Regisseur Konstantin Rajkin van theater Satirikon hield op 24 oktober op het Congres van Theatermakers in Moskou een vlammende filippica tegen de terugkeer naar censuur in Rusland. Zelfs Poetins woordvoerder Peskov zag zich genoodzaakt te reageren. Tientallen intellectuelen hebben inmiddels in een open brief hun steun aan Rajkin betuigd.
'We lasteren, we klikken en willen weer terug in de kooi,' zei een geëmotioneerde Rajkin, zoon van de beroemde acteur, regisseur en stand up comedian Arkadi Rajkin.
Konstantin Rajkin (foto Wikipedia)
'Mijn vader', zei Rajkin, 'leerde me één ding: solidariteit binnen de beroepsgroep.' En die is vandaag ver te zoeken. 'Ik maak me grote zorgen over die razzia's tegen de kunst en vooral tegen het theater. Die totaal illegale, extremistische, brutale, agressieve razzia's die zich verschuilen achter woorden over moraal en zedelijkheid en allerlei andere termen als "patriottisme", "Vaderland" en "hoge morele waarden". Die groepjes zogenaamd beledigde mensen, die voorstellingen verstoren, tentoonstellingen sluiten, zich brutaal misdragen, terwijl de overheid zich daar neutraal voor afsluit. Ik vind dat walgelijke aanslagen op de creatieve vrijheid, op het verbod op censuur.'
Rajkin refereert aan 'spontane' acties van boze burgers, clerici en kozakken tegen theatervoorstellingen of opera's, die als pornografisch of immoreel worden beschouwd. Onlangs besmeurden activisten die zich 'Officieren van Rusland' noemden een fototentoonstelling van de Amerikaanse fotograaf Jock Sturges in het Lumièrecentrum in Moskou met urine. De tentoonstelling ging dicht. In Omsk riepen Russisch-orthodoxe activisten op tot een verbod op de voorstelling Jesus Christ Superstar en in het Sacharovcentrum probeerde men een fototentoonstelling over de oorlog in Oost-Oekraïne te verstoren.
Terug naar Stalin
Rajkin ziet in die brutaliteit niet zozeer het verlangen naar een terugkeer naar de Brezjnev-tijd als wel naar de Stalin-tijd. 'Want onze baasjes praten met ons in zo'n stalinistisch lexicon, met van die stalinistische richtlijnen dat je je oren niet gelooft!' Waarom verzetten wij ons niet tegen die bemoeizucht van het ministerie van Cultuur? vraagt Rajkin zich af.
De wereld van de kunsten is altijd gecompartimentaliseerd geweest, zegt Rajkin. Maar dat is maar het halve verhaal. 'Belangrijker is die smerige manier van elkaar verklikken en belasteren. De solidariteit van de beroepsgroep, die mijn vader mij bijbracht, verplicht ieder van ons, artiest, regisseur, geen kwaad over elkaar te spreken in de massamedia.' In creatieve zin kun je van mening verschillen, maar speel niet de mensen in de kaart 'die kunst dienstbaar willen maken aan de staat'.
Actiegroep Officieren van Rusland attaqueerde een tentoonstelling van Amerikaanse fotograaf Jock Sturges als 'kinderporno'.
'Wij dragen allemaal de sovjet-macht in ons mee. Ik herinner me die schandelijke idiotie maar al te goed! (...) Ik geloof ze niet, al die groepjes verontwaardigde en beledigde mensen, wier religieuze gevoelens zouden zijn gekrenkt. Ik geloof dat ze betaald worden. Het zijn groepjes misselijkmakende mensen die met illegale misselijke methodes voor de zedelijkheid vechten! Foto's met urine besproeien is dat dan de strijd om de moraal?' De kunst heeft haar eigen kritische vermogens en daar hebben maatschappelijke organisaties zich niet mee te bemoeien, aldus Rajkin.
Nuttige spiegel
Een intelligente overheid beschouwt de kunsten als een nuttige spiegel die haar fouten corrigeert. Maar wat doet onze overheid? 'Ik hoor: "Dat zijn waarden die ons vreemd zijn. Schadelijk voor het volk." En wie bepaalt dat dan wel? Bepalen zij dat? Ze moeten zich helemaal nergens mee bemoeien! Ze moeten kunst en cultuur stimuleren.' Het wordt tijd dat wij ons hiertegen verenigen, zei Rajkin.
Heel af en toe bezoeken onze theatermakers de president, zei de regisseur. 'Decoratieve ontmoetingen.' Daar zou je over serieuze zaken kunnen spreken, maar nee, 'ook hier worden voorstellen gedaan om grenzen te stellen aan de behandeling van onze klassieken. Waarom zou de president die grenzen moeten vaststellen? (...) Hij heeft er geen verstand van en moet er ook geen verstand van hebben. En waarom zijn er überhaupt grenzen nodig? En wie wordt dan de douanier?'Antwoord van filmer Zvjagintsev
Kerk en staat twee handen op een buik in Leviathan van Zvjagintsev
Zaldostanov, alias Chirurg, van bikersclub De Nachtwolven: 'De Rajkins veranderen het land in een riool'.
Zie ook het interview met uitgeefster Irina Prochorova, een van de ondertekenaars van de steunbrief voor Rajkin, over haar angst voor een nieuw isolement van Rusland.