President Poetin noemde de Stalin-terreur bij de onthulling van de Muur van Leed in Moskou een 'tragedie voor het hele volk' en een 'klap voor de cultuur'. Het gedenkteken voor de slachtoffers van het stalinisme aan de Sacharovstraat werd onthuld op 30 oktober, door mensenrechtenactivisten in 1974 uitgeroepen tot de 'Dag van politieke gevangenen in de USSR'. In 1991 maakte de Opperste Sovjet (destijds het parlement) van 30 oktober officieel de 'Dag van de slachtoffers van politieke repressie'.
'Tegen iedereen konden fictieve en absoluut absurde beschuldigingen in stelling worden gebracht, miljoenen mensen werden tot volksvijanden verklaard, geëxecuteerd of verwond, ze doorstonden de kwellingen van gevangenissen of kampen of ballingschap,' aldus Poetin. De repressie mag niet vergeten worden, noch verdoezeld 'met geen enkele verwijzing naar het heil van het volk'.
Poetin nam in september 2015 de beslissing tot de oprichting van de muur, een dertig meter lang bronzen basrelief van beeldhouwer Georgi Frangoelian. Het is vreemd dat er in Moskou niet eerder een dergelijk monument is neergezet, zei de president destijds. Behalve Poetin spraken patriarch Kirill en senator Vladimir Loekin, voorzitter van het Fonds ter herdenking van de slachtoffers van politieke repressie.
'Over de belangrijkste grote tragedie - de massale repressie, de vreselijke terreur, die verbonden is met de revolutie, de burgeroorlog en de stalinistische totalitaire dictatuur - weet de jonge generatie weinig,' zei senator Loekin. 'En dat is slecht. Onwetendheid is geen argument, zei Spinoza. Uit onwetendheid kun je geen wijze lessen trekken. Sommigen van onze burgers denken dat het onpatriottisch is om ons bloedige verleden op te rakelen. Ik ben ervan overtuigd dat die mening fout is. Moederland en Waarheid zijn even grote begrippen. Je kunt niet van je moederland houden zonder de waarheid te beminnen. Zonder goed en kwaad van elkaar te onderscheiden en wreedheid van menselijkheid. (...) Alleen een vrij mens kan een echte patriot zijn!'
De zaak Dmitrijev
Eerder in de week meldde de Novaja Gazeta dat Vladimir Loekin op een persconferentie over de onthulling van het gedenkteken aandacht vroeg voor het lot van Joeri Dmitrijev, die volgens hem 'een belangrijke rol speelt voor de herinnering aan de slachtoffers van de repressie'. Hij noemde Dmitrijev een man met een 'hoge reputatie', die nu terecht staat 'op een verdenking die in de publieke opinie hele ernstige twijfels losmaakt'. Dmitrijev was vertegenwoordiger van Memorial in de provincie Karelië. Hij is in december 2016 opgepakt op verdenking van het vervaardigen van kinderporno (foto's van zijn aangenomen dochter). Volegsn Memorial zijn die verzinsels uit de duim gezogen. Dmitrijev heeft volgens mensenrechtenorganisaties in Rusland jarenlang hardnekkig onderzoek gedaan naar Stalin-slachtoffers in de regio en massagraven blootgelegd. In omfloerste termen vroeg Loekin om vrijlating van Dmitrijev.
Memorial organiseert jaarlijks actie 'Teruggave van de namen', voorlezen van namen van geëxecuteerde Moskovieten.
Op de officiële opening met Poetin kwam een kleine honderd mensen af. Sinds 30 oktober is omhelsd door de overheid, heeft de historische organisatie Memorial haar eigen herdenking een dag vervroegd. Jaarlijks organiseert Memorial op 29 oktober de actie 'Teruggave van de namen', waarbij honderden mensen de namen van de meer dan 30.000 onder Stalin geëxecuteerde stadgenoten voorlezen. De actie vindt plaats bij de zwerfkei op het Loebjankaplein, tegenover het hoofdkantoor van de veiligheidsdienst FSB. De kei, afkomstig van het strafkamp op het eiland Solovki, dat dateert uit de tijd van Lenin, is door Memorial in 1990 onthuld.
De bijeenkomst van Memorial wordt ieder jaar groter. Deze week namen meer dan 5.000 mensen deel. Twaalf uur lang trok een eindeloze stoet langs de steen, sommigen stonden 4 uur in de rij om van een papiertje hun namen voor te kunnen lezen. Het contrast met de korte officiële plechtigheid bij de Muur van het Leed was groot. Ook elders in het land waren bijeenkomsten voor de slachtoffers.
Memorial, nog opgericht door Andrej Sacharov, is een van de oudste post-communistische mensenrechtenorganisaties van Rusland. Volgens de wet op de ngo's dient de organisatie zich sinds vorig jaar te afficheren als een 'buitenlands agent', omdat ze donaties uit het buitenland aanneemt. Volgens Poetin is het aantal ngo's dat geld uit het buitenland aanneemt inmiddels drastisch geslonken. Memorial publiceerde een interactieve kaart met plekken in Moskou die verbonden zijn met de terreur.
Volgens onderzoek van het Levada Center, eveneens geafficheerd als buitenlands agent, is het aantal Russen dat Stalins repressie als 'een misdaad die geen rechtvaardiging kent' beschouwt sinds 2012 gedaald van 70 % naar 39 %.