Poetin voor altijd en Rusland als lichtend voorbeeld

Met de 75ste viering van de overwinning op nazi-Duitsland en het referendum over de grondwet in aantocht, hebben de Russische leiders hun ideologische kaarten op tafel gelegd. Samen genomen vormen ze een lied over verleden en toekomst, schrijft Michail Sjevtsjoek op Republic.  Het begint met een brok in de keel over de oorlog en eindigt plotsklaps met het schreeuwend scanderen van 'Poetin, Poetin, Poetin!'

screen shot 06 23 20 at 01.44 pmPresident Poetin in de pas ingewijde orthodoxe kathedraal van de Russische strijdkrachten. Naast hem minister van Defensie Sjojgoe. Foto Kremlin

door Michail Sjevtsjoek

De Russische leiders zijn gegrepen door een hartstocht voor het schrijverschap. In enkele dagen tijd hebben onze hoogste ayatollah’s ieder op z’n beurt artikelen gepubliceerd, en wie niet genoeg stof had voor een artikel, die gaf een interview. Elk stuk stond op zichzelf, maar als je ze samen leest, dan vormen ze als het ware één tekst, een lied over het verleden en de toekomst.

Centraal staat, zonder twijfel, het werk van Vladimir Poetin. Tamelijk soepel, het ene benadrukkend, het ander overslaand en gelardeerd met sentimentele persoonlijke bijzonderheden (zijn vader vocht en werd gewond), heeft de Russische president de Sovjet-Russische versie van de oorlog en de daaraan voorafgaande gebeurtenissen uiteengezet.  Zonder het allemaal hoeven na te vertellen, komt het neer op de stelling ‘zij hebben zelf de oorlog ontketend en geven ons daarvoor de schuld’. Het belangrijkste lijkt trouwens het laatste stuk van het artikel, waarin hij met paginalange redeneringen bewijst (althans in zijn eigen ogen) dat de verantwoordelijkheid voor de oorlog ook (zo niet in de eerste plaats) ligt bij de westerse landen van het latere bondgenootschap tegen Hitler en hij vervolgens overgaat tot de hoofdzaak: hij reikt het Westen de hand om samen te werken.

Hoofdzaak: meebeslissen

Het is onze plicht, schrijft Vladimir Poetin, waarbij hij met ‘ons’ de overwinnende landen van WOII bedoelt, om te garanderen dat het naoorlogse systeem van internationale verhoudingen blijft bestaan en zich verder ontwikkelt. Poetin kondigt een top van de vijf kernwapenstaten aan, die al afgesproken zou zijn en die op ‘de eerst mogelijke datum’ zal worden gehouden.

Op deze top wil Poetin ‘stappen bespreken voor het ontwikkelen van collectieve uitgangspunten voor mondiale kwesties, openhartig gesprekken voeren over vraagstukken met betrekking tot het behoud van de vrede, versterking van mondiale en regionale veiligheid, wapenbeheersing, gezamenlijke maatregelen tegen terrorisme, extremisme en andere actuele uitdagingen en gevaren’.  Kortom, hij wil een soort G8 bijeenroepen, alleen wordt die club niet op grond  van economische ontwikkeling gevormd, maar op grond van bewapeningsmacht. Al die breedsprakige redeneringen over het gedrag van allerlei landen voor, tijdens en na de oorlog heeft hij alleen maar nodig als argument voor het ontbetwistbaar toelaten van Rusland tot de landen die een nieuwe wereldorde construeren.

Medvedev geeft liberaal geluid ten beste

Met ongeveer eenzelfde gedachte, alleen vanuit een andere hoek benaderd, komt ex-premier en tegenwoordig vice-voorzitter van de Russische Veiligheidsraad Dmitri Medvedev in zijn [nog niet in het Engels vertaalde] artikel in het tijdschrift Russia in Global Affairs.  Het stuk heeft als kop: ‘Samenwerking op het gebied van veiligheid tijdens de pandemie van een nieuw coronavirus’. Zoals blijkt uit de kop biedt Dmitri Medvedev samenwerking met het Westen aan, de pandemie bewees immers dat de crisis om een universele reactie vraagt en dus om ‘een permanente en volwaardige coördinatie tussen staten, regeringen en bedrijven’.

Medvedev zegt niets over de oorlog. Hij heeft het over het coronavirus en de noodzaak om de krachten te bundelen om het virus te bestrijden en in één moeite door om dat ook te doen in de cyberveiligheid en de economie. ‘Gladstrijken van politieke tegenstellingen die een volwaardige internationale dialoog hinderen zou in elk geval tijdens de bestrijding van de pandemie de intergouvernementele samenwerking stimuleren en ons veel tijd en inspanning kunnen besparen’, schrijft de voormalige premier, die kennelijk net als vroeger het ‘liberale geluid’ van de Russische autoriteiten moet laten horen.

Ze zijn bang dat de wereldleiders nieuwe regels uitwerken en dat Rusland erbuiten wordt gehouden, op z’n minst zolang Vladimir Poetin aan de macht is

Trouw aan zijn rol heeft Medvedev het over het belang van het principe van vrijhandel voor Rusland, de noodzaak om technologie te delen (allicht ‘rekening houdend met nationale belangen’) en komt dan tot dezelfde conclusie als Poetin: ‘In ons gemeenschappelijk belang moeten we zo spoedig mogelijk onnodige meningsverschillen en tegenstellingen terzijde schuiven.’

Poetin en Medvedev treden zoals gebruikelijk op als een duo. Alleen richt Poetin zich tot het conservatieve, als het ware ‘republikeinse’, Trumpiaanse deel van de wereldopinie en Medvedev tot het democratische, liberale deel. Poetin doet een beroep op emotionele, patriottische gevoelens en Medvedev op rationele, zakelijke ideeën. Beiden willen hetzelfde: erkenning door de wereldgemeenschap en opheffing van de sancties. Ze zijn bang dat de wereldleiders nieuwe regels voor samenwerking uitwerken en dat Rusland erbuiten wordt gehouden, op z’n minst zolang Vladimir Poetin aan de macht is. Dat wil zeggen nog heel erg lang.

De bedoeling van de artikelen is om het westerse establishment te beïnvloeden en tegelijkertijd lees je er een kreet om hulp in. De effectiviteit ervan, die toch al niet zo duidelijk is, kan nog minder worden dankzij een soort aanvulling, waarmee de collega’s van de Russische leiders kwamen.

Rechtse directe

De secretaris van de Russische Veiligheidsraad, Nikolaj Patroesjev, publiceerde zijn artikel in de [regeringskrant] Rossijskaja Gazeta met een titel als een rechtse directe: 'Heeft Rusland behoefte aan “universele” waarden?’ Het stuk lijkt wel geschreven als tegenwerping op de verzoenende voorstellen van Medvedev. Patroesjev kirt niet over het overbruggen van tegenstellingen, maar stelt meteen dat Rusland niet van plan is om overeenstemming met het Westen te vinden, omdat het Westen alleen maar bezig is om de geschiedenis te vervalsen, de waarden van de Overwinning [op nazi-Duitsland, red.] te kleineren en het stelsel van Russische spirituele en morele waarden aan te vallen.

screen shot 06 23 20 at 01.40 pmMedvedev (links) in een onderonsje met Patroesjev tijdens vergadering van de Russische Veiligheidsraad. Foto Kremlin

Het concept van de Overwinning ziet er bij Patroesjev zo uit: juist het stelsel van traditionele waarden vormde de basis van de overwinning van het Sovjet-volk en dient Rusland als fundament voor de versterking en het behoud van z’n soevereiniteit en het bouwen aan de toekomst. Ik wil er op wijzen dat het Kremlin [zie het commentaar van woordvoerder Peskov] de visie van Patroesjev volledig onderschrijft.

Het heeft niet veel zin om het stuk van Patroesjev te gaan analyseren (zoals altijd bij patriotten-nationalisten gaat het voornamelijk over homoseksualiteit), de essentie staat ook hier aan het eind: Rusland legt de wereld een nieuwe keuze voor de beschaving voor. Deze is gebaseerd op nationale soevereiniteit zonder enige inmenging in binnenlandse aangelegenheden als absoluut uitgangspunt.

Dan komen tenslotte de wijzigingen van de grondwet ter sprake. Volgens de secretaris van de Russische Veiligheidsraad slaan zij een nieuwe bladzijde op in de Russische geschiedenis en hebben zij tot doel de genoemde traditionele waarden te beschermen. Kortom, de geschiedenis die in 1941-1945 begon, wordt als het ware afgerond met deze wijzingen.

De mal van Poetin

Voor nog een belangrijke aanvulling op het thema zorgde de voorzitter van de Staatsdoema (en permanent lid van de Russische Veiligheidsraad) Vjatsjeslav Volodin, die een interview gaf aan Gazeta.ru. De hele wereld begrijpt wat een geluk Rusland heeft met de sterke Poetin, stelt Volodin, en daarom zijn de wijzigingen in de grondwet ten eerste in overeenstemming met de wens van de maatschappij en maken ze ten tweede het land nog sterker.

‘Als wij over een sterk Rusland spreken, dan zal er na Poetin weer een Poetin komen. Alles wat na president Poetin zal gebeuren, gebeurt in de mal die hij heeft gemaakt’,  besluit de voorzitter.

Deze uitspraken zijn allemaal deel van een en dezelfde code. De werkelijk identieke standpunten van de auteurs worden zichtbaar in kleine details, bijvoobeeld als Medvedev Konstantin Tsiolkovski citeert, aanhanger van de filosofische stroming ‘Russisch kosmisme’, - een stroming die door Poetin wordt gewaardeerd en waar ook Patroesjev zich waarschijnlijk thuis bij voelt. Als je de artikelen als één tekst leest – de gelijktijdige verschijning dwingt ons daar ook onwillekeurig toe – dan begint dit gezamenlijke produkt met een sentimenteel verzoek om het brok in de keel te voelen mét iedereen die aan de oorlog denkt, en eindigt, plotsklaps, met het fanatiek scanderen van ‘Poetin, Poetin, Poetin!’

‘Als wij over een sterk Rusland spreken, dan zal er na Poetin weer een Poetin komen'

Maar alles bij elkaar ziet deze keten van redeneringen er helemaal niet uit zoals had gemoeten voor een buitenlandse geadresseerde: de traditionele Russische waarden dienden als fundament voor de overwinning in de oorlog; de oorlog kan niet anders dan als absolute maatstaf worden gezien en dus moeten allicht ook de waarden ervan als zodanig worden aanvaard; de oneindige toekomst van Rusland is Poetin; en een Russische toekomst met Poetin baant een nieuwe weg voor de wereldbeschaving en is daarmee zowat de lichtende toekomst van de mensheid.

Het Westen wordt niet simpelweg gevraagd om ermee in te stemmen dat de USSR, het Sovjet-volk, de oorlog heeft gewonnen. Het moet, als je de uitspraken in hun geheel neemt, ook nog erkennen dat het logische vervolg op de overwinning het Poetinisme is. Het  bondgenootschap tegen Hitler heeft dus onder andere gevochten met het doel dat Vladimir Poetin in het Kremlin eeuwig zou regeren en zijn ideologische opdrachten zou vervullen; en de wereldleiders moeten met hetzelfde doel instemmen met een ‘nieuw Jalta’. Een strak concept, ja, maar in deze vorm zal het aan het Westen onverkoopbaar zijn.

Wij namen dit artikel over van Republic.ru en vertaalden het enigszins bekort