Nu Oekraïne met zijn tegenoffensief deze zomer niet de gehoopte doorbraak heeft bereikt, is de frustratie in het land groot. De politieke en militaire leiding maken elkaar verwijten. Over de onenigheid tussen president Zelensky en generaal Zaloezjny komt steeds meer naar buiten. Solidariteit en eendracht staan op het spel en Rusland is de lachende derde, schrijft Pavel Kazarin in de Oekraïnska Pravda.
President Zelensky en generaal Zaloezjny (naast hem) tijdens een werkbezoek aan Cherson afgelopen oktober. Foto president.gov.ua
door Pavel Kazarin
Deze winter zal misschien moeilijker worden dan de vorige.
Niet alleen vanwege de gas- en electriciteitsnetten. Het is heel wel mogelijk dat deze beschermd worden en dat er reserves zijn om ze aan te vullen en te herstellen. Een gebrek aan luchtafweer-raketten is niet het punt. Het probleem is dat wij deze winter ingaan met duidelijk minder reserves aan psychologische stabiliteit en met duidelijk meer collectieve uitputting.
Vorig jaar viel de winter in na militaire overwinningen. Sinds eind februari was het Oekraïense leger erin geslaagd om de vijand terug te dringen uit de regio’s Kyiv, Tsjernihiv en Soemy. Het Slangeneiland was heroverd. Het tegenoffensief in de regio Charkiv was gelukt en Cherson was bevrijd. Het land leefde met het idee dat de einde van de oorlog alleen werd gehinderd door het weer. En dat zodra het warme weer de winter verdreef de vijand zou worden verslagen en verjaagd.
Legerbevelhebber Valery Zaloezjny maakte de beste balans op van de resultaten op het slagveld in het afgelopen jaar. Een Oekraïense Blitzkrieg bleef uit. In plaats daarvan was het land getuige van uitputtingsgevechten in het zuiden en oosten. De Russen leerden van hun eigen fouten. Oekraïne gaat de tweede oorlogswinter in met aanzienlijk minder aanleiding voor euforie. Het is geen sprint. Het is een marathon.
De militaire overwinningen werkten als een verdoving. Meningsverschillen kwamen niet aan het licht, tegenstellingen werden verzacht. Een overwinning kent vele vaders en daarom is er voor een ieder een plek om te schitteren. Het wordt lastiger als aan het front weinig beweging is. De bevolking verwachtte overwinningen en nu is zij gefrustreerd. Dat is het beste seizoen voor een heksenjacht.
Breuklijnen
Er zijn een aantal potentiële breuklijnen in het land. Tussen degenen die aan het front vechten en degenen die in het achterland zitten. Tussen de militaire leiders en de politieke top. Tussen de huidige president en het team van zijn voorganger. Er zijn onderwerpen die permanent onrust kunnen brengen: de corruptie, [de omstreden voormalig presidentieel adviseur] Arestovytsj,de mobilisatie. Alle genoemde kwesties zijn gegarandeerd goed voor een hype, voor clicks en abonnees. Elk onderwerp valt publicitair in vruchtbare aarde: als je er een stok in zet gaat-ie bloeien.
President Zelensky en generaal Zaloezjny
In de buitenlandse pers zijn er ook artikelen verschenen over meningsverschillen en concurrentie tussen president Volodymyr Zelensky en generaal Valery Zaloezjny, de bevelhebber van de strijdkrachten. In een recent interview in The Economist erkende Zaloezjny dat het tegenoffensief deze zomer niet de gehoopte doorbraak had gebracht en dat de oorlog in een patstelling terecht was gekomen. Voor die uitspraak berispte Zelensky hem publiekelijk en zei vervolgens in een interview in The Sun dat de generaal zich niet met politiek moest bemoeien.
In Kyiv is het zwarte-pieten begonnen, schrijft The Economist in een vervolgstuk van 28 november. ‘De politici zeggen dat hun generaals Sovjet-getrainde idioten zijn. En de generaals zeggen dat de politici bemoeizuchtige halfgaren zijn. (…) Niemand wil verantwoordelijk zijn voor een patstelling’, citeert The Economist een anonieme regeringsfunctionaris.
Een andere factor schijnt een strafrechtelijk onderzoek te zijn naar de verdediging van zuid Oekraïne. Aan het begin van de invasie veroverden de Russen razendsnel de stad Cherson en het gebied eromheen, geholpen door Oekraïense verraders. Bruggen werden niet opgeblazen, maar ook het leger was niet goed voorbereid. Generaal Zaloezjny wordt genoemd als getuige in het onderzoek, maar de dreiging dat hem fouten worden verweten, hangt volgens zijn aanhangers boven de markt.
Zelensky zou jaloers zijn op Zaloezjny vanwege diens onaangetaste populariteit. Een vertrouwelijke peiling van half november laat zien dat het vertrouwen in Zelensky gedaald is tot 32%, terwijl Zaloezjny het vertrouwen geniet van 70% van de bevolking, aldus The Economist.
Als er nu presidentsverkiezingen zouden plaatsvinden zou Zelensky ruim 47% van de stemmen krijgen en Zaloezjny ruim 30%, schrijft de Oekrainska Pravda. In een tweede ronde zou 42% op Zelensky en 40% op Zaloezjny stemmen. En dat, terwijl de generaal geen politieke ambities toont en in de Oekraïense media niet optreedt. Hij blijft juist expres op de achtergrond, schrijft de krant, omdat hij anders allerlei verwijten krijgt van Zelensky’s adviseur en vertrouweling Andri Jermak. Het team van Zelensky is grotendeels van mening dat het averechts zou uitpakken om generaal Zaloezjny te vervangen. Hij zou dan meteen een ‘superster’ aan het Oekraïense politieke firmament worden, denken zij. Overigens heeft Zelensky uitgesloten dat er in de gegeven omstandigheden in 2024 verkiezingen worden gehouden die volgens de kalender zouden moeten plaatsvinden.
Rusland maakt dankbaar gebruik van de scheurtjes in de eenheid van Oekraïne door de klachten van de burgers over corruptie en economische problemen op te poken, noteert The Economist uit de mond van de eerder geciteerde regeringsfunctionaris. Volgens deze zegsman heeft de Oekraïense veiligheidsdienst met succes de meeste Russische kanalen van invloed weten uit te schakelen, maar zijn nu Oekraïners zelf de effectiefste hefbomen voor Russische invloed.
Hoe minder nieuws van het front, des te meer nieuws uit het achterland. Elk politiek kamp staat bloot aan de verleiding z’n eigen positie te versterken ten koste van de concurrent. Daarbij zijn de aanstichters van het intern geruzie niet per se de leiders van de kampen. Een willekeurig persoon kan de vijandelijkheden openen. Campagneleiders die van verkiezingen dromen. Politici die mikken op voortzetting van hun carrière. Bloggers die hengelen naar volgers. Parlementariërs die hunkeren naar aandacht. Gewone burgers die een messiascomplex hebben en mensen die zichzelf overschatten.
Generaal Zaloezjny (links) in overleg met Zelensky's vertrouweling Jermak. Foto president.gov.ua
Sommigen gaan op sociale media schrijven. Anderen gaan een opzienbarend interview geven. Weer anderen gaan ‘vertrouwelijke’ informatie lekken aan buitenlandse journalisten. Elke volgende ontmaskering zal minder lezers trekken dan het eerste lek. Elke onthulling zal een neerslag achterlaten. Op een zeker moment wordt dat allemaal een selffulfilling prophecy.
Sneeuwbaleffect
De media reageren altijd. Ze agenderen niet, maar volgen braaf wat er in hun vaarwater komt, zelfs als het op de sociale media ontstaan is. Dat betekent dat in elk interview een vraag zal gaan over de scheuring. Elke talkshow zal het onderwerp van tegenstellingen aanroeren. Iedereen die aan het woord komt zal gevraagd worden zich uit te spreken over pijnlijke kwesties. Dat zal een sneeuwbaleffect hebben. Een jaar geleden geloofde 14% van de bevolking in een conflict tussen het leger en de politieke machthebbers. Nu is dat 32%. Ergens in Moskou wordt de champagne ontkurkt.
In ons geval kan de selffulfilling prophecy een reeks gevolgen hebben, bijvoorbeeld: vetes tussen ambtenaren en generaals; het verlies van legitimiteit van de regering; de overtuiging bij het front in de steek te worden gelaten door het achterland. In oorlogstijd is elk van deze scenario’s rampzalig. Geen enkele variant leidt tot een happy end.
We komen dan terecht in een toneelstuk van honderd jaar oud. Oekraïners zijn sowieso niet genegen veel vertrouwen te hebben in de autoriteiten. Dat vertrouwen torpederen wordt elke maand dat de stellingenoorlog langer duurt eenvoudiger. Het is onbelangrijk wie als eerste repte van tegenstellingen. Belangrijker is wie als eerste een einde maakt aan de geruchten.Tot het einde van de grootschalige oorlog zullen we geen andere regering krijgen. Tot het einde van de actieve fase van de militaire acties zal de regering het moeten doen met deze militaire leiding.
Onderlinge 'wapenstilstand' nodig
De publieke opinie is een natuurkracht. Daarmee discussie voeren is hetzelfde als de zee willen droogleggen. Maar de hoogte van de golven hangt af van degenen die de beslissingen nemen. Van politici, ambtenaren, hoofdredacteuren, opinieleiders. De mate van solidariteit en eendracht zal afhangen van hun bereidheid tot een ‘wapenstilstand’.
Over een jaar zullen we de poging tot herverkiezing van Donald Trump volgen. De man die tot elke prijs aan de macht wilde blijven. De man die ervan droomt tot elke prijs de macht te heroveren. Velen schrijven hem toe dat hij een slecht geheugen heeft, messianistisch is en weigert eigen fouten toe te geven. Trumpisten hebben we al, maar tot nu toe is de functie van een Oekraïense Donald Trump nog vacant. Het zou erg beroerd zijn als iemand, terwijl hij het zelf niet merkt, die plek zou vervullen.
Ons wacht ook zo al een moeilijke winter.
Dit is een vertaling van het artikel 'Ons wacht een moeilijke winter' door Pavel Kazarin in de Oekrainska Pravda