Moord op Russisch politicus in Kiev: politiek of crimineel?

In het centrum van Kiev is op klaarlichte dag een gevlucht Russisch parlementslid doodgeschoten. President Porosjenko heeft meteen Moskou van politieke moord beticht. Hij noemde het ‘een daad van staatsterreur van Rusland’.

Plaats delict in KievPlaats delict in Kiev

De 45-jarige Denis Voronenkov legde in Kiev getuigenis af over de verjaagde Oekraïense president Janoekovitsj, tegen wie in januari bij verstek een proces wegens hoogverraad is begonnen.  Wat Voronenkov het Oekraïense openbaar ministerie heeft kunnen vertellen, is onbekend en ook of de moord hiermee verband houdt. President Porosjenko twijfelt daar niet aan. Hij zei: 'Voronenkov was een van de hoofdgetuigen van de Russische agressie tegen Oekraïne en met name van de rol die Viktor Janoekovitsj speelde bij de invasie van Oekraïne door Russische troepen.'

Voronenkov verliet donderdagmorgen zijn hotel in Kiev, toen hij werd neergeschoten. Bij het daaropvolgende vuurgevecht werden Voronenkovs lijfwacht en de schutter gewond. De schutter overleed op de operatietafel. Volgens een ander gevlucht Russisch parlementslid, Ilja Ponomarjov, was Voronenkov op weg naar hem toen hij werd geliquideerd. Ook Ponomarjov legt verklaringen af in verband met het proces-Janoekovitsj. Voronenkov had tot nu toe alleen bij de aanklager verklaringen afgelegd, maar was van plan ook in de rechtszaal te getuigen. Volgens procureur-generaal Loetsenko zouden Voronenkov en Ponomarjov juist donderdag samen naar de militaire aanklager gaan om te getuigen. 

Voronenkov en zijn vrouw Maria Maksakova vluchtten uit Rusland afgelopen oktober, nadat er een strafrechtelijk onderzoek was geopend naar illegale vastgoeddeals waarbij Voronenkov was betrokken. Volgens de Russische aanklacht had hij onder andere in 2011 een gebouw in het centrum van Moskou met hulp van vervalste eigendomspapieren ingepikt en daarmee miljoenen dollars verdiend. Op 3 maart j.l. werd er door Rusland een arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd. Maksakova was een beroemde Russische operazangeres, die tussen 2011 en 2016 voor regeringspartij Verenigd Rusland in de Doema zat.

Voronenkov en MaksakovaHet echtpaar Voronenkov en Maksakova praat in Kiev met journalist. Foto dateert van februari.

Voronenkov zat als lid van de communistische partij in het Russisch parlement van 2011 tot 2016. Na zijn vlucht naar Kiev, waar hij in december een Oekraïens staatsburgerschap ontving, begon hij scherpe kritiek te uiten tegen Rusland. In een gesprek met Radio Free Europe in februari vergeleek hij het huidige Rusland met Nazi-Duitsland, omdat naar zijn zeggen de Russische staatsveiligheidsdienst alles en iedereen in de greep had.

Hij verklaarde zich tegen de annexatie van de Krim, hoewel hij bij de stemming daarover in 2014 vóór aansluiting bij Rusland stemde. In Kiev zei hij dat niet hijzelf, maar iemand anders in zijn naam die stem had uitgebracht. Als parlementslid werd hij bekend door een wet die buitenlands kapitaal voor Russische media beperkte. Volgens waarnemers heeft deze wet als effect gehad dat de vrijheid van Russische media verder is beknot.

Voronenkovs naam komt voor in de Panama Papers als aandeelhouder van een bedrijf op de Britse Maagdeneilanden. In Rusland werd er over Voronenkov geschreven dat hij vijf luxe-apartementen in Moskou bezat, evenals een reeks dure auto’s.

Volgens Leonid Bershidsky, columnist van Bloomberg en oprichter van Russische zakenkrant Vedomosti, is het onzin Voronenkov een oppositiepoliticus te noemen. 'Throughout his tenure in parliament, Voronenkov was a faithful servant to the Kremlin, sponsoring one of the worst bills on Putin's third presidential term -- the one that banned foreign ownership of Russian media and forced Western publishers to dump their Russian assets at fire sale prices, mostly to Kremlin loyalists,' schrijft Bershidsky. Maar zijn loslippigheid in Kiev zeer zeker de woede van het Kremlin hebben opgeroepen. 'Dit is bijna zeker een politieke moord, besteld door het Kremlin in de lange KGB-traditie van executie van verraders - en een angstaanjagende waarschuwing van de Russische president Vladimir Poetin aan de Oekraïense regering,' aldus Bershidsky.

In een interview in de Washington Post, 72 uur voor de moord, zei Voronenkov dat hij vreesde voor zijn leven. 'Het is een totaal amoreel systeem en het kan in zijn woede extreme maatregelen treffen,' zei hij. 'Wij zijn gedemoniseerd. Het is moeilijk te zeggen wat er zal gebeuren.'

'Het systeem is dolgedraaid,' voegde hij eraan toe. 'Ze zeggen in Rusland dat we verraders zijn. En ik zeg: Wie hebben we verraden? Ik heb getuigd tegen de burger van een ander land die president wat, zijn land ontvluchtte, een bloedbad veroorzaakte en zijn land verried.'

Corruptiebestrijder Aleksej Navalny besteedde een week voor de moord aandacht aan het echtpaar Voronenkov, volgens hem niet meer dan trouwe Poetin-vazallen die zich in Kiev plotseling tot fervente regimecritici hebben ontpopt. In werkelijkheid, zegt Navalny, heeft Voronenkov de annexatie van de Krim volmondig gesteund. Hij postte op Facebook zelfs enthousiaste reacties na zijn bezoek aan het ingelijfde schiereiland.